DE CRVDELITATE
  Haec societas uitiorum lasciui uultus et nouae 9.2.pr.1
cupiditati inhaerentium oculorum ac delicato cultu
affluentis perque uarios inlecebrarum motus uolitantis
animi: crudelitatis uero horridus habitus, truculenta
species, uiolenti spiritus, uox terribilis, omnia mi- 5
nis et cruentis imperiis referta. cui silentium do-
nare crementum est adicere: <et>enim quem modum
sibi ipsa statuet, si ne suggillationis quidem frenis
fuerit reuocata? ad summam, cum penes illam sit
timeri, penes nos sit odisse. 10
  L. Sulla, quem neque laudare neque uitupe- 1.1
rare quisquam satis digne potest, quia, dum quaerit
uictorias, Scipionem [se] populo Romano, dum exer-
cet, Hannibalem repraesentauit,—egregie namque
auctoritate nobilitatis defensa crudeliter totam urbem 5
atque omnes Italiae partes ciuilis sanguinis flumini-
bus inundauit—quattuor legiones contrariae par-
tis fidem suam secutas in publica uilla, quae in
Martio campo erat, nequiquam fallacis dexterae mi-
sericordiam inplorantes obtruncari iussit. quarum 10
lamentabiles quiritatus trepidae ciuitatis aures rece-
perunt, lacerata ferro corpora Tiberis inpatiens tanti
oneris cruentatis aquis uehere est coactus. v milia
Praenestinorum spe salutis per P. Cethegum data
extra moenia municipii euocata, cum abiectis armis 15
humi corpora prostrauissent, interficienda protinus-
que per agros dispergenda curauit. quattuor milia
et dcc dirae proscriptionis edicto iugulatos in ta-
bulas publicas retulit, uidelicet ne memoria tam
praeclarae rei dilueretur. nec contentus in eos sae- 20
uire, qui armis a se dissenserant, etiam quieti animi
ciues propter pecuniae magnitudinem per nomencla-
torem conquisitos proscriptorum numero adiecit.
aduersus mulieres quoque gladios destrinxit, quasi
parum caedibus uirorum satiatus. id quoque inex- 25
plebilis feritatis indicium est: abscisa miserorum
capita modo non uultum ac spiritum retinentia in
conspectum suum afferri uoluit, ut oculis illa, quia
ore nefas erat, manderet. quam porro crudeliter se
in M. Mario praetore gessit! quem per ora uulgi ad 30
sepulcrum Lutatiae gentis pertractum non prius uita
priuauit quam oculos infelices erueret et singulas
corporis partes confringeret. uix mihi ueri similia
narrare uideor: at ille etiam M. Plaetorium, quod
ad eius supplicium exanimis ceciderat, continuo ibi 35
mactauit, nouus punitor misericordiae, apud quem
iniquo animo scelus intueri scelus admittere fuit.
sed mortuorum umbris saltem pepercit? minime:
nam C. Marii, cuius, etsi postea hostis, quaestor
tamen aliquando fuerat, erutos cineres in Anienis 40
alueum sparsit. en quibus actis felicitatis nomen
adserendum putauit!
  Cuius tamen crudelitatis C. Marius inuidiam 2.1
leuat: nam et ille nimia cupiditate persequendi ini-
micos iram suam nefarie destrinxit, C. Caesaris con-
sularis et censorii nobilissimum corpus ignobili sae-
uitia trucidando, et quidem apud seditiosissimi et 5
abiectissimi hominis bustum: id enim malorum mi-
serrimae tunc rei publicae deerat, ut Vario Caesar
piaculo caderet. paene tanti uictoriae eius non fue-
runt, quarum oblitus plus criminis domi quam laudis
in militia meruit. idem caput M. Antoni abscisum 10
laetis manibus inter epulas per summam animi ac
uerborum insolentiam aliquamdiu tenuit clarissimi-
que et ciuis et oratoris sanguine contaminari mensae
sacra passus <est> atque etiam P. Annium, qui id at-
tulerat, in sinum suum recentis caedis uestigiis 15
aspersum recepit.
  Damasippus nihil laudis habuit, quod corrum- 3.1
peret, itaque memoria eius licentiore accusatione
perstringitur. cuius iussu principum ciuitatis capita
hostiarum capitibus permixta sunt Carbonisque Ar-
uinae truncum corpus patibulo adfixum gestatum est. 5
adeo aut flagitiosissimi hominis praetura multum
aut rei publicae maiestas nihil potuit.
  Munatius etiam Flaccus, Pompeiani nominis 4.1
acrior quam probabilior defensor, cum ab imperatore
Caesare in Hispania inclusus moenibus Ateguensium
obsideretur, efferatam crudelitatem suam truculen-
tissimo genere uaesaniae exercuit: omnes enim eius 5
oppidi ciues, quos studiosiores Caesaris senserat,
iugulatos muris praecipitauit. feminas quoque cita-
tis nominibus uirorum, qui in contrariis castris erant,
ut caedes coniugum suarum cernerent, maternis<que>
gremiis superpositos liberos trucidauit. infantes alios 10
in conspectu parentum humo infligi, alios superiacta-
tos pilis excipi iussit. quae auditu etiam intolerabi-
lia Romano iussu Lusitanis manibus administrata
sunt, cuius gentis praesidio Flaccus uallatus diuinis
opibus uaecordi pertinacia resistebat. 15