DE PRODIGIIS
|
|
Prodigiorum quoque, quae aut secunda aut ad-
|
1.6.pr.1
|
uersa acciderunt, debita proposito nostro relatio est.
|
|
Seruio Tullio etiam tum puerulo dormienti
|
1.1
|
circa caput flammam emicuisse domestico<rum> oculi
|
|
adnotauerunt. quod prodigium Anci regis Marci
|
|
uxor Tanaquil admirata, serua natum in modum
|
|
filii educauit et ad regium fastigium euexit.
|
5
|
Aeque felicis euentus illa flamma, quae ex L.
|
2.1
|
Marci ducis duorum exercituum, quos interitus
|
|
Publi et Gnaei Scipionum in Hispania debilitauerat,
|
|
capite contionantis eluxit: namque eius aspectu pa-
|
|
uidi adhuc milites pristinam recuperare fortitudinem
|
5
|
admoniti VIII et XXX milibus hostium caesis magno-
|
|
que numero in potestatem redacto bina castra Puni-
|
|
cis opibus referta ceperunt.
|
|
Item, cum bello acri et diutino Veientes a Ro-
|
3.1
|
manis intra moenia conpulsi capi non possent, eaque
|
|
mora non minus obsidentibus quam obsessis intole-
|
|
rabilis uideretur, exoptatae uictoriae iter miro pro-
|
|
digio di inmortales patefecerunt: subito enim Alba-
|
5
|
nus lacus neque caelestibus auctus imbribus neque
|
|
inundatione ullius amnis adiutus solitum stagni mo-
|
|
dum excessit. cuius rei explorandae gratia legati ad
|
|
Delphicum oraculum missi rettulerunt praecipi sor-
|
|
tibus ut aquam eius lacus emissam per agros diffun-
|
10
|
derent: sic enim Veios <uenturos> in potestatem po-
|
|
puli Romani. quod prius quam legati renuntiarent,
|
|
aruspex Veientium a milite nostro, quia domestici
|
|
interpretes deerant, raptus et in castra perlatus fu-
|
|
turum dixerat. ergo senatus duplici praedictione
|
15
|
monitus eodem paene tempore et religioni paruit et
|
|
hostium urbe potitus est.
|
|
Nec parum prosperi successus quod sequitur.
|
4.1
|
L. Sulla consul sociali bello, cum in agro Nolano
|
|
ante praetorium immolaret, subito ab ima parte arae
|
|
prolapsam anguem prospexit. qua uisa Postumi aru-
|
|
spicis hortatu continuo exercitum in expeditionem
|
5
|
eduxit ac † fortissima Samnitium castra cepit. quae
|
|
uictoria futurae eius amplissimae potentiae gradus
|
|
et fundamentum extitit.
|
|
Praecipuae admirationis etiam illa prodigia,
|
5.1
|
quae C. Volumnio Ser. Sulpicio consulibus in urbe
|
|
nostra inter initia motusque bellorum acciderunt:
|
|
bos namque mugitu suo in sermonem humanum con-
|
|
uerso nouitate monstri audientium animos exterruit.
|
5
|
carnis quoque in modum nimbi dissipatae partes ce-
|
|
ciderunt, quarum maiorem numerum praepetes diri-
|
|
puerunt aues, reliquum humi per aliquot dies neque
|
|
odore taetro neque deformi aspectu mutatum iacuit.
|
|
Eiusdem generis monstra alio tumultu credita
|
10
|
sunt: puerum infantem semenstrem in foro boario
|
|
triumphum <clamasse>, alium cum elephantino capite
|
|
natum, in Piceno lapidibus pluisse, in Gallia lupum
|
|
uigili e uagina gladium abstulisse, in Sardinia scuta
|
|
duo sanguinem sudasse, Antii metentibus cruentas
|
15
|
spicas in corbem decidisse, Caerites aquas sanguine
|
|
mixtas fluxisse. bello etiam Punico secundo constitit
|
|
Cn. Domiti bouem dixisse 'caue tibi, Roma'.
|
|
C. autem Flaminius inauspicato consul crea-
|
6.1
|
tus cum apud lacum Trasimennum cum Hannibale
|
|
conflicturus conuelli signa iussisset, lapso equo super
|
|
caput eius humi prostratus est nihilque eo prodigio
|
|
inhibitus, signiferis negantibus signa moueri sua
|
5
|
sede posse, malum, ni ea continuo effodissent, mina-
|
|
tus est. uerum huius temeritatis utinam sua tantum,
|
|
non etiam populi Romani maxima clade poenas pe-
|
|
pendisset! in ea namque acie xv Romanorum caesa,
|
|
vi capta, x fugata sunt. consulis obtruncati cor-
|
10
|
pus ad funerandum ab Hannibale quaesitum, qui,
|
|
quantum in ipso fuerat, Romanum sepelierat im-
|
|
perium.
|
|
Flamini autem praecipitem audaciam C. Ho-
|
7.1
|
stilius Mancinus uaesana perseuerantia subsequitur.
|
|
cui consuli in Hispaniam ituro haec prodigia accide-
|
|
runt: cum Lauinii sacrificium facere uellet, pulli
|
|
cauea emissi in proximam siluam fugerunt summa-
|
5
|
que diligentia quaesiti reperiri nequiuerunt. cum ab
|
|
Herculis portu, quo pedibus peruenerat, nauem con-
|
|
scenderet, talis uox sine ullo auctore ad aures eius
|
|
peruenit, 'Mancine, mane'. qua territus, cum itinere
|
|
conuerso Genuam petisset et ibi scapham esset in-
|
10
|
gressus, anguis eximiae magnitudinis uisus e con-
|
|
spectu abiit. ergo prodigiorum <numerum> numero
|
|
calamitatium aequauit, infelici pugna, turpi foedere,
|
|
deditione funesta.
|
|
Minus miram in homine parum considerato
|
8.1
|
temeritatem Ti. Gracchi grauissimi ciuis tristis exi-
|
|
tus et prodigio denuntiatus nec euitatus consilio fa-
|
|
cit: consul enim cum in Lucanis sacrificaret, angues
|
|
duae ex occulto prolapsae repente hostiae, quam im-
|
5
|
molauerat, adeso iocinore in easdem se latebras re-
|
|
tulerunt. ob id deinde factum instaurato sacrificio
|
|
idem prodigii euenit. tertia quoque caesa uictima
|
|
diligentiusque adseruatis extis neque adlapsus ser-
|
|
pentium arceri neque fuga inpediri potuit. quod
|
10
|
quamuis aruspices ad salutem imperatoris pertinere
|
|
dixissent, Gracchus tamen non cauit ne perfidi ho-
|
|
spitis sui Flaui insidiis in eum locum deductus, in
|
|
quo Poenorum dux Mago cum armata manu delitue-
|
|
rat, inermis occideretur.
|
15
|
Et consulatus collegium et erroris societas et
|
9.1
|
par genus mortis a Ti. Graccho ad <M.> Marcelli memo-
|
|
riam me trahit. is captarum Syracusarum et Hanni-
|
|
balis ante Nolana moenia a se primum fugere coacti
|
|
gloria inflammatus, cum summo studio niteretur ut
|
5
|
Poenorum exercitum aut in Italia prosterneret aut
|
|
Italia pelleret, sollemnique sacrificio uoluntates deo-
|
|
rum exploraret, quae prima hostia ante foculum ce-
|
|
cidit, eius iecur sine capite inuentum est, proxima
|
|
caput iocinoris duplex habuit. quibus inspectis aru-
|
10
|
spex tristi uultu non placere sibi exta, quia secun-
|
|
dum truncata laeta apparuissent, respondit. ita
|
|
monitus M. Marcellus ne quid temere conaretur, in-
|
|
sequenti nocte speculandi gratia cum paucis egredi
|
|
ausus, a multitudine hostium in Bruttis circumuen-
|
15
|
tus aeque magnum dolorem ac detrimentum patriae
|
|
interitu suo attulit.
|
|
Nam Octauius consul dirum omen quemad-
|
10.1
|
modum timuit, ita uitare non potuit: e simulacro
|
|
enim Apollinis per se abrupto capite et ita infixo
|
|
humi, ut auelli nequiret, armis cum collega suo dissi-
|
|
dens Cinna praesumpsit animo ea re significari exi-
|
5
|
tium suum inque metus augurium tristi fine uitae
|
|
incidit, ac tum demum immobile dei caput terra
|
|
refigi potuit.
|
|
Non sinit nos M. Crassus, inter grauissimas
|
11.1
|
Romani imperii iacturas numerandus, hoc loco de se
|
|
silentium agere, plurimis et euidentissimis ante tan-
|
|
tam ruinam monstrorum pulsatus ictibus. ducturus
|
|
erat a Carris aduersus Parthos exercitum. pullum
|
5
|
ei traditum est paludamentum, cum in proelium
|
|
exeuntibus album aut purpureum dari soleat. maesti
|
|
et taciti milites ad principia conuenerunt, qui uetere
|
|
instituto cum clamore alacri adcurrere debebant.
|
|
aquilarum altera uix conuelli a primo pilo potuit, al-
|
10
|
tera aegerrime extracta in contrariam ac ferebatur
|
|
partem se ipsa conuertit. magna haec prodigia, sed
|
|
[et] illae clades aliquanto maiores, tot pulcherrimarum
|
|
legionum interitus, tam multa signa hosti<li>bus inter-
|
|
cepta manibus, tantum Romanae militiae decus bar-
|
15
|
barorum obtritum equitatu, optimae indolis filii
|
|
cruore paterni respersi oculi, corpus imperatoris in-
|
|
ter promiscuas cadauerum strues auium ferarumque
|
|
laniatibus obiectum. uellem quidem placidius, † sed
|
|
quod relatu uerum est. sic deorum spreti monitus
|
20
|
excandescunt, sic humana consilia castigantur, ubi
|
|
se caelestibus praeferunt.
|
|
Cn. etiam Pompeium Iuppiter omnipotens
|
12.1
|
abunde monuerat ne cum C. Caesare ultimam belli
|
|
fortunam experiri contenderet, egresso a Dyrrachio
|
|
aduersa agmini eius fulmina iaciens, examinibus
|
|
apium signa obscurando, subita tristitia implicatis
|
5
|
militum animis, nocturnis totius exercitus terrori-
|
|
bus, ab ipsis altaribus hostiarum fuga. sed in-
|
|
uictae leges necessitudinis pectus alioquin procul
|
|
amentia remotum prodigia ista iusta aestimatione
|
|
perpendere passae non sunt. itaque, dum illa eleuat,
|
10
|
auctoritatem amplissimam et opes priuato fastigio
|
|
excelsiores omniaque ornamenta, quae ab ineunte
|
|
adulescentia ad inuidiam usque contraxerat, spatio
|
|
unius diei confregit. quo constat in delubris deum
|
|
sua sponte signa conuersa, militarem clamorem stre-
|
15
|
pitumque armorum adeo magnum Antiochiae et Pto-
|
|
lemaide auditum, ut in muros concurreretur, sonum
|
|
tympanorum Pergami abditis delubri editum, pal-
|
|
mam uiridem Trallibus in aede Victoriae sub Caesa-
|
|
ris statua inter coagmenta lapidum iustae magnitu-
|
20
|
dinis enatam. quibus apparet caelestium numen et
|
|
Caesaris gloriae fauisse et Pompei errorem inhibere
|
|
uoluisse.
|
|
Tuas aras tuaque sanctissima templa, diue
|
13.1
|
Iuli, ueneratus oro ut propitio ac fauenti numine
|
|
tantorum casus uirorum sub tui exempli praesidio
|
|
ac tutela delitescere patiaris: te enim accepimus eo
|
|
die, quo purpurea ueste uelatus aurea in sella conse-
|
5
|
disti, ne maximo studio senatus exquisitum et dela-
|
|
tum honorem spreuisse uidereris, priusquam exopta-
|
|
tum ciuium oculis conspectum tui offerres, cultui
|
|
religionis, in quam mox eras transiturus, uacasse
|
|
mactatoque opimo boue cor in extis non repperisse,
|
10
|
ac responsum tibi ab Spurinna aruspice pertinere id
|
|
signum ad uitam et consilium tuum, quod utraque
|
|
haec corde continerentur. erupit deinde eorum par-
|
|
ricidium, qui, dum te hominum numero subtrahere
|
|
uolunt, deorum concilio adiecerunt.
|
15
|