AMPHITRVO
I.i
  Mercvrivs Vt vos in vostris voltis mercimoniis 1
emundis vendundisque me laetum lucris
adficere atque adiuvare in rebus omnibus
et ut res rationesque vostrorum omnium
bene <me> expedire voltis peregrique et domi 5
bonoque atque amplo auctare perpetuo lucro
quasque incepistis res quasque inceptabitis,
et uti bonis vos vostrosque omnis nuntiis
me adficere voltis, ea adferam, ea uti nuntiem
quae maxime in rem vostram communem sient 10
(nam vos quidem id iam scitis concessum et datum
mi esse ab dis aliis, nuntiis praesim et lucro):
haec ut me voltis adprobare adnitier,
[lucrum ut perenne vobis semper suppetat]
ita huic facietis fabulae silentium 15
itaque aequi et iusti hic eritis omnes arbitri.
  Nunc cuius iussu venio et quam ob rem venerim
dicam simulque ipse eloquar nomen meum.
Iovis iússu venio, nomen Mercurio est mihi.
pater huc me misit ad vos oratum meus, 20
tam etsi, pro imperio vobis quod dictum foret,
scibat facturos, quippe qui intellexerat
vereri vos se et metuere, ita ut aequom est Iovem;
verum profecto hoc petere me precario
a vobis iussit, leniter, dictis bonis. 25
etenim ille, cuius huc iussu venio, Iuppiter
non minus quam vostrum quivis formidat malum:
humana matre natus, humano patre,
mirari non est aequom, sibi si praetimet;
atque ego quoque etiam, qui Iovis sum filius, 30
contagione mei patris metuo malum.
propterea pace advenio et pacem ad vos affero:†
iustam rem et facilem esse oratam a vobis volo,
nam iusta ab iustis iustus sum orator datus.
nam iniusta ab iustis impetrari non decet, 35
iusta autem ab iniustis petere insipientia est;
quippe illi iniqui ius ignorant neque tenent.
nunc iam huc animum omnes quae loquar advortite.
debetis velle quae velimus: meruimus
et ego et pater de vobis et re publica; 40
nam quid ego memorem (ut alios in tragoediis
vidi, Neptunum Virtutem Victoriam
Martem Bellonam, commemorare quae bona
vobis fecissent) quis bene factis meus pater,
deorum regnator * architectus omnibus? 45
sed mos numquam illi fuit patri meo,†
ut exprobraret quod bonis faceret boni;
gratum arbitratur esse id a vobis sibi
meritoque vobis bona se facere quae facit.
  Nunc quam rem oratum huc veni primum proloquar, 50
post argumentum huius eloquar tragoediae.
quid? contraxistis frontem, quia tragoediam
dixi futuram hanc? deus sum, commutavero.
eandem hánc, si voltis, faciam ex tragoedia
comoedia ut sit omnibus isdem vorsibus. 55
utrum sit an non voltis? sed ego stultior,
quasi nesciam vos velle, qui divos siem.
teneo quid animi vostri super hac re siet:
faciam ut commixta sit: <sit> tragicomoedia.
nam me perpetuo facere ut sit comoedia, 60
reges quo veniant et di, non par arbitror.
quid igitur? quoniam hic servos quoque partes habet,
faciam sit, proinde ut dixi, tragicomoedia.
nunc hoc me orare a vobis iussit Iuppiter,
ut conquaestores singula in subsellia 65
eant per totam caveam spectatoribus,
si cui favitores delegatos viderint,
ut is in cavea pignus capiantur togae;
sive quí ambissint palmam histrionibus
sive cuíquam artifici, si per scriptas litteras 70
sive qui ípse ambissit seu per internuntium,
sive adeo aediles perfidiose cui duint,
sirempse legem iussit esse Iuppiter,
quasi mágistratum sibi alterive ambiverit.
virtute dixit vos victores vivere, 75
non ambitione neque perfidia: qui minus
eadem histrioni sit lex quae summo viro?
virtute ambire oportet, non favitoribus.
sat habet favitorum semper qui recte facit,
si illis fides est quibus est ea res in manu. 80
hoc quoque etiam mihi <pater> in mandatis dedit,
ut conquaestores fierent histrionibus:
qui sibi mandasset delegati ut plauderent
quive quo placeret alter fecisset minus,
eius órnamenta et corium uti conciderent. 85
mirari nolim vos, quapropter Iuppiter
nunc histriones curet; ne miremini:
ipse hanc acturust Iuppiter comoediam.
quid? admirati estis? quasi vero novom
nunc proferatur, Ióvem facere histrioniam; 90
etiam, histriones anno cum in proscaenio hic
Iovem invocarunt, venit, auxilio is fuit.
[praeterea certo prodit in tragoedia.]
hanc fabulam, inquam, hic Iuppiter hodie ipse aget,
et ego una cum illo. nunc <vos> animum advortite, 95
dum huius argumentum éloquar comoediae.
  Haec urbs est Thebae. in illisce habitat aedibus
Amphitruo, natus Argis ex Argo patre,
quicum Alcumena est nupta, Electri filia.
is nunc Amphitruo praefectust legionibus, 100
nam cum Telobois bellum est Thebano poplo.
is prius quam hinc abiit ipsemet in exercitum,
gravidam Alcumenam úxorem fecit suam.
nam ego vos novisse credo iam ut sit páter meus,
quam liber harum rerum multarum siet 105
quantusque amator sit quod complacitum est semel.
is amare occepit Alcumenam clam virum
usuramque eius corporis cepit sibi,
et gravidam fecit is eam compressu suo.
nunc de Alcumena ut rem teneatis rectius, 110
utrimque est gravida, et ex viro et ex summo Iove.
et meus pater nunc intus hic cum illa cubat,
et haec ob eam rem nox est facta longior,
dum <cum> illa quacum volt voluptatem capit;
sed ita adsimulavit se, quasi Amphitruo siet. 115
nunc ne hunc ornatum vos meum admiremini,
quod ego huc processi sic cum servili schema:
veterem atque antiquam rem novam ad vos proferam,
propterea ornatus in novom incessi modum.
nam méus pater intus núnc est eccum Iuppiter; 120
in Amphitruonis vertit sese imaginem
omnesque eum esse censent servi qui vident:
ita versipellem se facit quando lubet.
ego servi sumpsi Sosiae mi imaginem,
qui cum Amphitruone abiit hinc in exercitum, 125
ut praeservire amanti meo possem patri
atque ut ne, qui essem, familiares quaererent,
versari crebro hic cum viderent me domi;
nunc, cum esse credent servom et conservom suom,
haud quisquam quaeret qui siem aut quid venerim. 130
pater nunc intus suo animo morem gerit:
cubat complexus cuius cupiens maxime est;
quae illi ad legionem facta sunt memorat pater
meus Alcumenae: ílla illum censet virum
suom esse, quae cum moecho est. ibi nunc meus pater 135
memorat, legiones hostium ut fugaverit,
quo pacto sit donis donatus plurimis.
ea dona, quae illic Amphitruoni sunt data,
abstulimus: facile meus pater quod volt facit.
nunc hodie Amphitruo veniet huc ab exercitu 140
et servos, cuius ego hanc feró imaginem.
nunc internosse ut nos possitis facilius,
ego has habebo úsque in petaso pinnulas;
tum meo patri autem torulus inerit aureus
sub petaso: id signum Amphitruoni non erit. 145
ea signa nemo hórum familiarium
videre poterit: verum vos videbitis.
sed Amphitruonis illic est servos Sosia:
a portu illíc nunc cum lanterna ádvenit.
abigam iam ego illum advenientem ab aedibus. 150
adeste: erit operae pretium híc spectantibus
Iovem et Mercurium facere hístrioniam.
Sosia Qui me álter est audácior homo aút qui confidéntior,
iuventútis mores qui sciam, qui hoc noctis solus ambulem?
quid faciam nunc, si tres viri me in carcerem compegerint? 155
inde crás quasi e promptaria cella depromar ad flagrum,
nec causam liceat dicere mihi, néque in ero quicquam auxili
nec quisquam sit quin me <malo> omnes esse dignum deputent.
íta quasi incudém me miserum hómines octo válidi caedant: 159-160
ita peregre adveniens hospitio publicitus accipiar. 161-162
haéc eri immodéstia 163
coegit, me qui hoc noctis a portu ingratiis excitavit.
nonne ídem hoc luci me míttere potuit? 165
opulénto homini hoc servitús dura est,
hoc mágis miser est divítis servos:
nóctesque diésque assiduó satis superque est
quód facto aut dícto adeost ópus, quietus ne sis.
ípse dominus díves, operis ét laboris expers, 170
quódcumque homini áccidit libére, posse retur:
aéquom esse putát, non reputát laboris quid sit.
[nec aéquom anne iníquom imperét cogitábit.]
ergo ín servitúte expetúnt multa iníqua:
habéndum et ferúndum hoc onúst cum labóre. 175
Merc. Satiúst me queri íllo modó servitútem:
hodié qui fuerim líber,
eúm nunc potívit patér servitútis,
hic qui verna natus est queritur.
Sos. Sum véro verna vérbero: num número mi in mentém fuit, 180
dis advenientem gratias pro meritis agere atque alloqui?
ne illi edepol si merito meo referre studeant gratiam,
aliquem hominem allegent qui mihi advenienti os occillet probe,
quoniam bene quae in me fecerunt ingrata ea habui atque inrita.
Merc. Facit ille quod volgo haud solent, ut quid se sit dignum sciat. 185
Sos. Quod numquam opinatus fui neque alius quisquam civium
sibi eventurum, id contigit, ut salvi poteremur domi.
victores victis hostibus legiones reveniunt domum,
duelló exstincto maximo atque internecatis hostibus.
quod multa Thebano poplo acerba obiecit funera, 190
id vi et virtute militum victum atque expugnatum oppidum est
imperio atque auspicio eri mei Amphitruonis maxime.
praeda atque agro adoriaque adfecit populares suos
regique Thebano Creoni regnum stabilivit suom.
me a portu praemisit domum, ut haec nuntiem uxori suae, 195
ut gesserit rem publicam ductu imperio auspicio suo.
ea nunc meditabor quo modo illi dicam, cum illo advenero.
si dixero mendacium, solens meo more fecero.
nam cum pugnabant maxume, ego tum fugiebam maxume;
verum quasi adfuerim tamen simulabo atque audita eloquar. 200
sed quo modo et verbis quibus me deceat fabularier,
prius ipse mecum etiam volo hic meditari. sic hoc proloquar.
  Principio ut illo advenimus, ubi primum terram tetigimus,
continuo Amphitruo delegit viros primorum principes;
eos legat, Telobois iubet sententiam ut dicant suam: 205
si sine vi et sine bello velint rapta et raptores tradere,
si quae asportassent redderent, se exercitum extemplo domum
reducturum, abituros agro Argivos, pacem atque otium
dare illis; sin aliter sient animati neque dent quae petat,
sese igitur summa vi virisque eorum oppidum oppugnassere. 210
haec ubi Telobois ordine iterarunt quos praefecerat
Amphitruo, magnanimi viri freti virtute et viribus
superbe nimis ferociter legatos nostros increpant,
respondent bello se et suos tutari posse, proinde uti
propere <irent>, de suis finibus exercitus deducerent. 215
haec ubi legati pertulere, Amphitruo castris ilico
producit omnem exercitum. Teloboae contra ex oppido
legiones educunt suas nimis pulcris armis praeditas.
póstquam utrimque éxitum est máxima cópia,
dispertiti viri, dispertiti ordines, 220
nos nostras more nostro et modo instruximus
légiones, item hóstes contra légiones suas ínstruont.
deínde utrique ímperatóres in medium éxeunt,
éxtra turbam órdinum cólloquontúr simul.
convenit, victi utri sint eo proelio, 225
urbem agrum aras focos seque uti dederent.
postquam id actum est, tubae contra utrimque occanunt,
consonat terra, clamorem utrimque efferunt.
imperator utrimque, hinc et illinc, Iovi
vota suscipere, <utrimque> hortari exercitum. 230
<tum> pro se quisque id quod quisque potest et valet
edit, ferro ferit, tela frangunt, boat
caélum fremitú virum, ex spíritu atque anhélitu
nébula constát, cadunt vólnerum ví viri.
denique, ut voluimus, nostra superat manus: 235
hostes crebri cadunt, nostri contra ingruont
[vicimus] ví feroces.
sed †fugam in se tamen nemo convortitur
nec recedit loco quin statim rem gerat;
animam omittunt prius quam loco demigrent: 240
quisque ut steterat iacet optinetque ordinem.
hóc ubi Amphítruo erus cónspicatust,
ílico equités iubet déxtera indúcere.
equites parent citi: ab dextera maximo
cúm clamore involant ímpetu alacri, 245
foédant et próterunt hóstium cópias
iúre iniustas.
Merc. Numquam étiam quicquam adhúc verborum est prólocutus pérperam:
namque ego fui illi in re praesenti et meus, cum pugnatum est, pater.
Sos. Perduelles penetrant se in fugam; ibi nostris animus additust: 250
vortentibus Telobois telis complebantur corpora,
ipsusque Amphitruo regem Pterelam sua obtruncavit manu.
haec illic est pugnata pugna úsque a mani ad vesperum
(hoc adeo hoc commemini magis, quia illo die inpransus fui),
sed proelium id tandem diremit nox interventu suo. 255
postridie in castra ex urbe ad nos veniunt flentes principes:
velatis manibus orant ignoscamus peccatum suom,
deduntque se, divina humanaque omnia, urbem et liberos
in dicionem atque in arbitratum cuncti Thebano poplo.
post ob virtutem ero Amphitruoni patera donata aurea est, 260
qui Pterela potitare solitus est rex. haec sic dicam erae.
nunc pergam eri imperium exequi et me domum capessere.
Merc. Áttat, illic húc iturust. íbo ego illi óbviam,
neque ego huc hominem hodie ad aedis has sinam umquam accedere;
quando imago est huius in me, certum est hominem eludere. 265
et enim vero quoniam formam cépi huius ín med et statum,
decet et facta moresque huius habere me similes item.
itaque me malum esse oportet, callidum, astutum admodum
atque hunc, telo suo sibi, malitia a foribus pellere.
sed quid illúc est? caelum aspectat. observabo quam rem agat. 270
Sos. Certe edepol, si quicquamst aliud quod credam aut certo sciam,
credo ego hac noctu Nocturnum óbdormivisse ebrium.
nam neque se Septentriones quoquam in caelo commovent,
neque se Luna quoquam mutat atque uti exorta est semel,
nec Iugulae neque Vesperugo neque Vergiliae óccidunt. 275
ita statim stant signa, neque nox quoquam concedit die.
Merc. Perge, Nox, ut occepisti, gere patri morem meo:
optumo optume optumam operam das, datam pulchre locas.
Sos. Neque ego hac nocte longiorem me vidisse censeo,
nisi item unam, verberatus quam pependi perpetem; 280
eam quoque edepol etiam multo haec vicit longitudine.
credo edepol equidem dormire Solem, atque adpotum probe;
mira sunt nisi invitavit sese in cena plusculum.
Merc. Ain vero, verbero? deos esse tui similis putas?
ego pol te istis tuis pro dictis et male factis, furcifer, 285
accipiam; modo sis veni huc: invenies infortunium.
Sos. Vbi sunt isti scortatores, qui soli inviti cubant?
haec nox scita est exercendo scorto conducto male.
Merc. Meus pater nunc pro huius verbis recte et sapienter facit,
qui complexus cum Alcumena cubat amans animo obsequens. 290
Sos. Ibo ut erus quod imperavit Alcumenae nuntiem.
sed quis hic ést homo, quem ante aedis video hoc noctis? non placet.
Merc. Nullust hoc metuculosus aeque. Sos. Mi in mentem venit,
illic homó hoc dé umero volt pallium detexere.
Merc. Timet homo: deludam ego illum. Sos. Perii, dentes pruriunt; 295
certe advenientem hic me hospitio pugneo accepturus est.
credo misericors est: nunc propterea quod me meus erus
fecit ut vigilarem, hic pugnis faciet hodie ut dormiam.
oppido interii. obsecro hercle, quantus et quam validus est.
Merc. Clare advorsum fabulabor, <ut> hic auscultet quae loquar; 300
igitur magis demum maiorem in sese concipiet metum.
agite, pugni, iam diu est quom ventri victum non datis:
iam pridem videtur factum, heri quod homines quattuor
in soporem collocastis nudos. Sos. Formido male,
né ego hic nomen meum commutem et Quintus fiam e Sosia; 305
quattuor nudos sopori se dedisse hic autumat:
metuo ne numerum augeam illum. Merc. em, nunciam ergo: sic volo.
Sos. Cingitur: certe expedit se. Merc. Non feret quin vapulet.
Sos. Quis homo? Merc. Quisquis homo huc profecto venerit, pugnos edet.
Sos. Apage, non placet me hoc noctis esse: cenavi modo; 310
proin tu istam cenam largire, si sapis, esurientibus.
Merc. Haud malum huic est pondus pugno. Sos. Perii, pugnos ponderat.
Merc. Quid si ego illum tractim tangam, ut dormiat? Sos. Servaveris,
nam continuas has tris noctes pervigilavi. Merc. Pessumest,
facimus nequiter, ferire malam male discit manus; 315
alia forma ésse oportet quem tu pugno legeris.
Sos. Illic homo me interpolabit meumque os finget denuo.
Merc. Exossatum os esse oportet quem probe percusseris.
Sos. Mirum ni hic me quasi murenam éxossare cogitat.
ultro istunc qui exossat homines. perii, si me aspexerit. 320
Merc. Olet homo quidam malo suo. Sos. ei, numnam ego óbolui?
Merc. Atque haud longe abesse oportet, verum longe hinc afuit.
Sos. Illic homo superstitiosust. Merc. Gestiunt pugni mihi.
Sos. Si in me exercituru's, quaeso in parietem ut primum domes.
Merc. Vox mi ad aures advolavit. Sos. Né ego homo infelix fui, 325
qui non alas intervelli: volucrem vocem gestito.
Merc. Illic homo a me sibi malam rem arcessit iumento suo.
Sos. Non equidem ullum habeo iumentum. M. Onerandus est pugnis probe.
Sos. Lassus sum hercle, navi ut vectus huc sum: etiam nunc nauseo;
vix incedo inanis, ne ire posse cum onere existimes. 330
Merc. Certe enim hic nescio quis loquitur. Sos. Salvos sum, non me videt:
nescioquem loqui autumat; mihi certo nomen Sosiaest.
Merc. Hinc enim míhi dextra vox auris, ut videtur, verberat.
Sos. Metuo, vocis ne vicem hodie hic vapulem, quae hunc verberat.
Merc. Optume eccum incedit ad me. Sos. Timeo, totus torpeo. 335
non edepol nunc ubi terrarum sim scio, si quis roget,
neque miser me commovere possum prae formidine.
ilicet, mandata eri perierunt una et Sosia.
verum certum est confidenter hominem contra conloqui,
qui possim videri huic fortis, a me ut abstineat manum. 340
Merc. Quo ambulas tu, qui Volcanum in cornu conclusum geris?
Sos. Quid id exquiris tu, qui pugnis os exossas hominibus?
Merc. Servosne <es> an liber? Sos. Vtcumque animo conlibitum est meo.
Merc. Ain vero? Sos. Aio enim vero. M. Verbero. S. Mentiris nunc.
Merc. At iam faciam ut verum dicas dicere. Sos. Quid eo est opus? 345
Merc. Possum scire, quo profectus, cuius sis aut quid veneris?
Sos. Húc eo, eri <iussu, eius> sum servos. numquid nunc es certior?
M. Ego tibi istam hodie, sceleste, comprimam linguam. S. Haud potes:
bene pudiceque adservatur. Merc. Pergin argutarier?
quid apud hasce aedis negoti ést tibi? Sos. Immo quid tibi est? 350
Merc. Rex Creo vigiles nocturnos singulos semper locat.
Sos. Bene facit: quia nos eramus peregre, tutatust domi;
at nunc abi sane, advenisse familiares dicito.
Merc. Nescio quam tu familiaris sis: nisi actutum hinc abis,
familiaris accipiere faxo haud familiariter. 355
S. Hic inquam habito ego atque horunc servos sum. M. At scin quo modo?
faciam ego hodie te superbum, nisi hinc abis. Sos. Quonam modo?
Merc. Auferere, non abibis, sí ego fustem sumpsero.
Sos. Quin me esse huius familiai familiarem praedico.
Merc. Vide sis quam mox vapulare vis, nisi actutum hinc abis. 360
Sos. Tun domo prohibere peregre me advenientem postulas?
M. Haecine tua domust? S. Ita inquam. M. Quis erus est igitur tibi?
Sos. Amphitruo, qui nunc praefectust Thebanis legionibus,
quicum nupta est Alcumena. Merc. Quid ais? quid nomen tibi est?
Sos. Sosiam vocant Thebani, Davo prognatum patre. 365
Merc. Ne tu istic hodie malo tuo compositis mendaciis
advenisti, audaciai columen, consutis dolis.
Sos. Immo equidem tunicis consutis huc advenio, non dolis.
Merc. At mentiris etiam: certo pedibus, non tunicis venis.
Sos. Ita profecto. Merc. Nunc profecto vapula ob mendacium. 370
Sos. Non edepol volo profecto. Merc. At pol profecto ingratiis.
hoc quidem profecto certum est, non est arbitrarium.
Sos. Tuam fidem obsecro. Merc. Tun te audes Sosiam esse dicere,
quí ego sum? S. Perii. M. Parum etiam, praeut futurum est, praedicas.
quoius nunc es? Sos. Tuos, nam pugnis usu fecisti tuom. 375
pro fidem, Thebani cives. Merc. Etiam clamas, carnifex?
loquere, quid venisti? Sos. Vt esset quem tu pugnis caederes.
M. Cuius es? S. Amphitruonis, inquam, Sosia. M. Ergo istoc magis,
quia vaniloquo's, vapulabis: ego sum, non tu, Sosia.
Sos. Ita di faciant, ut tu potius sis atque ego te ut verberem. 380
M. Etiam muttis? S. Iam tacebo. M. Quis tibi erust? S. Quem tu voles.
Merc. Quid igitur? qui nunc vocare? Sos. Nemo nisi quem iusseris.
Merc. Amphitruonis te esse aiebas Sosiam. Sos. Peccaveram,
nam Amphitruonis †socium ne me esse volui dicere.
Merc. Scibam equidem nullum esse nobis nisi me servom Sosiam. 385
fugit te ratió. Sos. Vtinam istuc pugni fecissent tui.
Merc. Ego sum Sosia ille quem tu dudum esse aiebas mihi.
Sos. Obsecro ut per pacem liceat te alloqui, ut ne vapulem.
Merc. Immo indutiae parumper fiant, si quid vis loqui.
Sos. Non loquar nisi pace facta, quando pugnis plus vales. 390
Merc. Dic si quid vis, non nocebo. Sos. Tuae fide credo? Merc. Meae.
Sos. Quid si falles? Merc. Tum Mercurius Sosiae iratus siet.
Sos. Animum advorte. nunc licet mihi libere quidvis loqui.
Amphitruonis ego sum servos Sosia. Merc. Etiam denuo?
Sos. Pacem feci, foedus feci. vera dico. Merc. Vapula. 395
Sos. Vt libet quid tibi libet fac, quoniam pugnis plus vales;
verum, utut es facturus, hoc quidem hercle haud reticebo tamen.
Merc. Tu me vivos hodie numquam facies quin sim Sosia.
Sos. Certe edepol tu me alienabis numquam quin noster siem;
nec nobis praeter med alius quisquam est servos Sosia. 400
[qui cum Amphitruone hinc una ieram in exercitum.]
M. Hic homo sanus non est. S. Quod mihi praedicas vitium, id tibi est.
quid, malum, non súm ego servos Amphitruonis Sosia?
nonne hac noctu nostra navis <huc> ex portu Persico
venit, quae me advexit? nonne me huc erus misit meus? 405
nonne ego nunc sto ante aedes nostras? non mi est lanterna in manu?
non loquor, nón vigilo? nonne hic homo módo me pugnis contudit?
fecit hercle, nam etiam misero nunc <mihi> malae dolent.
quid igitur ego dubito, aut cur non intro eo in nostram domum?
M. Quid, domum vostram? S. Ita enim vero. M. Quin quae dixisti modo 410
omnia ementitu's: equidem Sosia Amphitruonis sum.
nam noctu hac soluta est navis nostra e portu Persico,
et ubi Pterela rex regnavit oppidum expugnavimus,
et legiones Teloboarum vi pugnando cepimus,
et ipsus Amphitruo optruncavit regem Pterelam in proelio. 415
Sos. Egomet mihi non credo, cum illaec autumare illum audio;
hic quidem cérte quae illic sunt res gestae memorat memoriter.
sed quid ais? quid Amphitruoni <doni> a Telobois datum est?
Merc. Pterela rex qui potitare solitus est patera aurea.
Sos. Elocutus est. ubi patera nunc est? Merc. <Est> in cistula; 420
Amphitruonis obsignata signo est. Sos. Signi dic quid est?
Merc. Cum quadrigis Sol exoriens. quid me captas, carnufex?
Sos. Argumentis vicit, aliud nomen quaerundum est mihi.
nescio unde haec hic spectavit. iám ego hunc decipiam probe;
nam quod egomet solus feci, nec quisquam alius affuit, 425
in tabernaclo, id quidem hodie numquam poterit dicere.
si tu Sosia es, legiones cum pugnabant maxume,
quid in tabernaclo fecisti? victus sum, si dixeris.
Merc. Cadus erat vini, inde implevi hírneam. Sos. Ingressust viam.
Merc. Eam ego, ut matre fuerat natum, vini éduxi meri. 430
Sos. Factum est illud, ut ego illíc vini hirneam ebiberim meri.
mira sunt nisi latuit intus illic in illac hirnea.
Merc. Quid nunc? vincon argumentis, te non esse Sosiam?
Sos. Tu negas med esse? Merc. Quid ego ni negem, qui egomet siem?
Sos. Per Iovem iuro med esse neque me falsum dicere. 435
Merc. At ego per Mercurium iuro, tibi Iovem non credere;
nam iniurato scio plus credet mihi quam iurato tibi.
Sos. Quis ego sum saltem, si non sum Sosia? te interrogo.
Merc. Vbi ego Sosia nolim esse, tu esto sane Sosia;
nunc, quando ego sum, vapulabis, ni hinc abis, ignobilis. 440
Sos. Certe edepol, quom illum contemplo et formam cognosco meam,
quem ad modum ego sum (saepe in speculum inspexi), nimis similest mei;
itidem habet petasum ac vestitum: tam consimilest atque ego;
sura, pes, statura, tonsus, oculi, nasum vel labra,
malae, mentum, barba, collus: totus. quid verbis opust? 445
si tergum cicatricosum, nihil hoc similist similius.
sed quom cogito, equidem certo idem sum qui semper fui.
novi erum, novi aedis nostras; sane sapio et sentio.
non ego illi obtempero quod loquitur. pultabo foris.
Merc. Quó agis te? S. Domum. M. Quadrigas si nunc inscendas Iovis 450
atque hinc fugias, ita vix poteris effugere infortunium.
Sos. Nonne erae meae nuntiare quod erus meus iussit licet?
Merc. Tuae si quid vis nuntiare: hanc nostram adire non sinam.
nam si me inritassis, hodie lumbifragium hinc auferes.
Sos. Abeo potius. di immortales, obsecro vostram fidem, 455
ubi ego perii? ubi immutatus sum? ubi ego formam perdidi?
an egomet me illic reliqui, si forte oblitus fui?
nám hic quidem omnem imaginem meam, quae antehac fuerat, possidet.
vivo fit quod numquam quisquam mortuo faciet mihi.
ibo ad portum atque haec uti sunt facta ero dicam meo; 460
nisi etiam is quoque me ignorabit: quod ille faxit Iuppiter,
ut ego hodie ráso capite calvos capiam pilleum.—