DE SEDITIONIBVS
  Haec est secunda aetas populi Romani et quasi 1.17.1
adulescentia, qua maxime viruit et quodam flore vir-
tutis exarsit ac ferbuit. itaque inerat quaedam adhuc
ex pastoribus feritas, quiddam adhuc spirabat indomi-
tum. inde est quod exercitus Postumium imperatorem, 5
infitiantem quas promiserat praedas, facta in castris
seditione lapidavit; quod sub Appio Claudio noluit
vincere hostem, cum posset; quod duce Volerone
detrectantibus plerisque militiam, fracti consulis fasces.
inde clarissimos principes, quod adversarentur volun- 10
tati suae, exsulatione multavit, ut Coriolanum colere
agros iubentem—nec minus ille ferociter iniuriam
armis vindicasset, nisi quod iam inferentem signa
filium mater Veturia lacrumis suis exarmavit—, ut
ipsum Camillum, quod inique inter plebem et exer- 15
citum divisisse Veientem praedam videretur. sed hic
melior in capta urbe consenuit et mox supplices de
hoste Gallo vindicavit. cum senatu quoque vehementius
aequo bonoque certatum est, adeo ut relictis sedibus
solitudinem et interitum patriae suae minaretur. 20
  Prima discordia ob inpotentiam feneratorum. qui-
bus in terga quoque serviliter saevientibus, in sacrum
montem plebs armata secessit aegreque, nec nisi tri-
bunos impetrasset, Meneni Agrippae, facundi et sapien-
tis viri, auctoritate revocata est. exstat orationis anti- 25
quae satis efficax ad concordiam fabula, qua dissedisse
inter se quondam humanos dixit artus, quod omnibus
opere fungentibus solus venter inmunis ageret; deinde
moribundos ea seiunctione redisse in gratiam, quando
sensissent quod eius opera redactis in sanguinem cibis 30
inrigarentur.
  Secundam in urbe media decemviratus libido
conflavit. adlatas a Graecia leges decem principes lecti
iubente populo conscripserant, ordinataque erat in
duodecim tabulis tota iustitia, cum tamen traditos fasces 35
regio quodam furore retinebant. ante ceteros Appius
eo insolentiae elatus est, ut ingenuam virginem stupro
destinaret, oblitus et Lucretiae et regum et iuris quod
ipse composuerat. itaque cum oppressam iudicio filiam
trahi in servitutem videret, Virginius pater nihil cuncta- 40
tus in medio foro manu sua interficit, admotisque signis
commilitonum totam eam dominationem obsessam ar-
mis in carcerem et catenas ab Aventino monte detraxit.
  Tertiam seditionem excitavit matrimoniorum di-
gnitas, ut plebei cum patriciis iungerentur; qui tumul- 45
tus in monte Ianiculo duce Canuleio tribuno plebis
exarsit. quartam honorum cupido, ut plebei quoque
magistratus crearentur. Fabius Ambustus duarum pater
alteram Sulpicio patricii sanguinis dederat, alteram
plebeius Stolo sibi iunxit. <qua> quodam tempore, quod 50
lictoriae virgae sonum ignotum penatibus suis expa-
verat, a sorore satis insolenter inrisa, iniuriam non tulit.
itaque nanctus tribunatum honorum et magistratuum
consortium quamvis invito senatui extorsit.
  Verum in his ipsis seditionibus principem popu- 55
lum non inmerito suspexeris: si quidem nunc libertatem,
nunc pudicitiam, tum natalium dignitatem, tum hono-
rum decora et insignia vindicavit, interque haec omnia
nullius acrior custos quam libertatis fuit, nullaque in
pretium eius potuit largitione corrumpi, cum ut in 60
magno et in dies maiore populo interim perniciosi
cives exsisterent. <Spurium> largitione, Cassium agraria
lege suspectum regiae dominationis praesenti morte
multavit. ac de Spurio quidem supplicium pater ipsius
sumpsit, hunc Quincti dictatoris imperio in medio foro 65
magister equitum Servilius Ahala confodit. Manlium
vero Capitolii vindicem, quia plerosque debitorum
liberaverat altius se et incivilius efferentem, ab illa ipsa
quam defenderat arce deiecit.
  Talis domi ac foris, talis pace belloque populus 70
Romanus fretum illud adulescentiae, id est secundam
imperii aetatem habuit, in qua totam inter Alpes
fretumque Italiam armis subegit.