BELLVM CVM ANTONIO ET CLEOPATRA
  Furor Antonii quatenus per ambitum non poterat 2.21.1
interire, luxu et libidine exstinctus est. quippe cum
post Parthos exosus arma in otio ageret, captus amore
Cleopatrae quasi bene gestis rebus in regio se sinu
reficiebat. hinc mulier Aegyptia ab ebrio imperatore 5
pretium libidinum Romanum imperium petit; et pro-
misit Antonius, quasi facilior esset Partho Romanus.
igitur dominationem parare nec tacite; sed patriae,
nominis, togae, fascium oblitus totus in monstrum illud
ut mente, ita habitu quoque cultuque desciverat. au- 10
reum in manu baculum, ad latus acinaces, purpurea
vestis ingentibus obstricta gemmis: diadema deerat, ut
regina rex et ipse frueretur. ad primam novorum mo-
tuum famam Caesar a Brundisio traiecerat, ut venienti
bello occurreret, positisque castris in Epiro omne litus 15
Actiacum, Leucada insulam montemque Leucaten et
Ambracii sinus cornua infesta classe succinxerat. nobis
quadringentae amplius naves, ducentae [non] minus
hostium; sed numerum magnitudo pensabat. quippe
a senis in novenos remorum ordines, ad hoc turri- 20
bus atque tabulatis adlevatae castellorum vel urbium
specie non sine gemitu maris et labore ventorum
ferebantur; quae quidem ipsa moles exitio fuit. Caesa-
ris naves a binis remigum in senos nec amplius ordines
creverant; itaque habiles in omnia quae usus posce- 25
ret, ad impetus et recursus flexusque capiendos, illas
gravis et ad omnia praepeditas singulas plures adortae
missilibus, simul rostris, ad hoc ignibus iactis ad arbi-
trium dissipavere. nec ulla re magis hostilium copiarum
apparuit magnitudo quam post victoriam. quippe in- 30
mensae classis naufragium bello factum toto mari
ferebatur, Arabumque et Sabaeorum et mille aliarum
Asiae gentium spolia purpura auroque inlita adsidue
mota ventis maria revomebant. prima dux fugae regina
cum aurea puppe veloque purpureo in altum dedit. mox 35
secutus Antonius, sed instare vestigiis Caesar. itaque nec
praeparata in Oceanum fuga nec munita praesidiis utra-
que Aegypti cornua, Paraetonium atque Pelusium, pro-
fuere: prope manu tenebantur. prior ferrum occupavit
Antonius, regina ad pedes Caesaris provoluta temptavit 40
oculos ducis. frustra quidem: nam pulchritudo infra
pudicitiam principis fuit. nec illa de vita, quae offere-
batur, sed de parte regni laborabat. quod ubi despera-
vit a principe servarique se triumpho vidit, incautiorem
nancta custodiam in mausoleum se—sepulcra regum 45
sic vocant—recipit. ibi maximos, ut solebat, induta
cultus in differto odoribus solio iuxta suum se conlo-
cavit Antonium, admotisque ad venas serpentibus sic
morte quasi somno soluta est.
  Hic finis armorum civilium: reliqua adversus ex- 50
teras gentes, quae districto circa mala sua imperio
diversis orbis oris emicabant. nova quippe pax, nec-
dum adsuetae frenis servitutis tumidae gentium infla-
taeque cervices ab inposito nuper iugo resiliebant. ad
septentrionem conversa ferme plaga ferocius agebat, 55
Norici, Illyrii, Pannonii, Delmatae, Moesi, Thraces
et Daci, Sarmatae atque Germani.