<Antonino Augusto Fronto>
* * * <verborum loca>, gradus, 2.1.1
pondera, aetates dignitatesque dinoscere ne in oratione praepostere
ut in temulento ac perturbato convivio conlocentur; quae ratio
sit verba geminandi et interdum trigeminandi, non numquam
quadriplicia, saepe quinquies aut eo amplius superlata ponendi; 5
ne frustra neve temere verborum strues acerventur, sed ut certo
ac sollerti termino uniantur.
  Post ista omnia investigata examinata distincta finita cog- 2.1
nita, verborum omnium, ut ita dixerim, <de> populo, sicut in
bello ubi opus sit legionem conscribere, non tantum voluntarios
legimus, sed etiam latentis militari aetate conquirimus, ita ubi
verborum praesidiis opus sit, non voluntariis tantum quae ultro 5
obvenerint utemur, sed latentia eliciemus atque ad imperandum
indagabimus.
  Hic illud etiam, ut ego arbitror, scite a nobis conventum, 3.1
quibus rationibus verba quaerantur, ut non hiantes oscitantesque
expectemus, quando verbum ultro in linguam quasi palladium de
caelo defluat; sed ut regiones verborum et saltus noverimus ut,
ubi quaesitis opus sit, ut per viam potius ad vestigandum quam 5
invio progrediamur.
  Certa igitur loca sunt a vobis * * * 4.1
* * *
* * *
* * * <dis>- 5.1
cendae exercendaeque sapientiae; tertiam autem hanc speciem
rei dico ac negotiis solam terminatam, se <q>uasi contentam.
Hac officiorum partitione, si tamen aut ille verum aiebat aut
ego olim audita memoria retineo, ut prima homini ad sapientiam 5
tendenti sint <moli>menta quae ad vitam salutemque pertinent
<conservandam>. Igitur et prandere et lavari et ungui et cetera
eius modi munera sunt sapientis officia, quamquam neque in bal-
neis quisquam sapientia * * * neque ut circa * * * ad mensam
cenarit, prandio comeso sapientiam ructarit * * * si ederis * * * 10
nisi vixeris.
  Quid igitur istic admonendus es? Ne tin * * * hoc * * * pran- 6.1
dio et mensa situm existimes. Non est sapientiae negotium vesci;
sed sine vita, quae cibo constat, nulla sapientia, studia nulla esse
possunt. Nunc * * * vides igitur * * * officia ..................
.......................................................... 5
..........................................................
At non aeque sequentia officia, quae sunt qualitati cuiusque ac-
commodata, possunt omnium esse communia. Aliud prandium
gubernatori commune et aliud pugili de integris tegoribus; aliud
prandendi tempus, alia lavatio, alius somnus, alia pervigilatio. 10
  Considera igitur an in hac secunda ratione officiorum conti- 7.1
neatur eloquentiae studium. Nam Caesarum est in senatu quae
e re sunt suadere, populum de plerisque negotiis in concione appel-
lare, ius iniustum corrigere, per orbem terrae litteras missitare,
reges exterarum gentium compellare, sociorum culpas edictis coer- 5
cere, bene facta laudare, seditiosos compescere, feroces territare.
Omnia ista profecto verbis sunt ac litteris agenda. Non excoles
igitur id quod tibi totiens tantisque in rebus videas magno usui
futurum? An nihil referre arbitraris qualibus verbis agas, quae non
nisi verbis agi possunt? Erras, si putas pari auctoritate in senatu 10
fore Thersitae verbis expromptam sententiam et Menelai aut Ulixi
orationem, quorum Homerus et vultus in agendo et habitus et
status et voces <ca>noras ac modulationum eloquentiae genera
diversa nondum * * *
* * * 8.1
* * *
* * *
* * *
fuisse Croesum et Solonem, Periandrum et Polycraten, Alcibiaden 5
denique et Socraten.
  Quis dubitat sapientem ab insipiente vel praecipue consilio 9.1
et delectu rerum et opinione discerni, ut, si sit optio atque electio
divitiarum atque egestatis, quamquam utraque et malitia et vir-
tute careant, tamen electionem laude et culpa non carere? Pro-
prium namque sapientis officium est recte eligere neque perperam 5
vel postponere vel anteferre.
  Si me interroges concupiscamne bonam valetudinem, ab- 10.1
nuam equidem, si sim philosophus: nihil est enim fas concupiscere
sapienti aut adpetere, quod fors fuat an frustra concupiscat; nec
quicquam, quod in manu fortunae situm videat, concupiscet.
Tamen si necessario sit altera res eligenda, Achillei potius pernici- 5
tatem eligam quam debilitatem Philoctetae. Simile igitur in
eloquentia servandum: non opere nimio concupiscas igitur nec
opere nimio aversere; tum si eligendum sit, longe longeque elo-
quentiam infantiae praeferas.
  Audivi te non numquam ita dicentem: 'at enim cum aliquid 11.1
pulchrius elocutus sum, placeo mihi ideoque eloquentiam fugio.'
Quin tu potius illud corrigis ac mederis, ne placeas tibi, non ut
id, propter quod places, repudies? Nam ut nunc facis, alibi tu
medicamenta obligas. Quid tandem? Si tibi placebis quod iuste 5
iudicaris, iustitiam repudiabis? Si placebis tibi pio aliquo cultu
parentis, pietatem spernabere? Places tibi cum facundus: igitur
verbera te; quid facundiam verberas?
  Tametsi Plato ita diceret itaque te compellaret: 'O iuvenis, 12.1
periculosa est tibi praepropera placendi fuga: novissimum nam-
que homini sapientiam colenti amiculum est gloriae cupido; id
novissime exuitur.' Ipsi ipsi, inquam, Platoni in novissimum usque
vitae finem gloria amiculum erit. 5
  Illud etiam audisse me memini, pleraque sapientes viros 13.1
(id inest scitis mentis atque consultis) habere debere, quorum
interdum usu abstineant; itemque interdum non nulla in usu
habere debere, quae dogmatis improbent; neque ubique rationem
sapientiae rectam et usum vitae necessarium congruere. 5
  Fac te, Caesar, ad sapientiam Cleanthis aut Zenonis posse 14.1
pertingere, ingratiis tamen tibi purpureum pallium erit sumendum,
non pallium soloci lana. Purpureo * * *
* * *
* * * 5
* * *
* * *
* * * immortales seirint comitium et rostra et tribunalia 15.1
Catonis et Gracchi et Ciceronis orationibus celebrata hoc potissi-
mum saeculo conticiscere? Orbem terrae, quem vocalem acceperis,
mutum a te fieri? Si linguam quis uni homini exsecet, immanis
habeatur; eloquentia<m> humano generi exsecari mediocre 5
facinus putas? Non hunc adnumeras Tereo aut Lycurgo? Qui
Lycurgus quid tandem mali facinoris admisit quam vites amputavit?
Multis profecto gentibus ac nationibus profuisset vinum undique
gentium exterminatum. Tamen Lycurgus poenas caesarum vitium
luit. Quare metuendam censeo divinitus poenam eloquentiae exter- 10
minatae. Nam vinea in unius tutela dei sita; eloquentiam vero
multi in caelo diligunt: Minerva orationis magistra, Mercurius
nuntiis praeditus, Apollo paeanum auctor, Liber dithyramborum
cognitor, Fauni vaticinantium incitatores, magistra Homeri Calli-
opa, magister Enni Homerus et Somnus. 15
  Tum si studium philosophiae in rebus esset solis occupatum, 16.1
minus mirarer, quod tanto opere verba contemneres. Discere te
autem ceratinas et soritas et pseudomenus, verba contorta et
fidicularia, neglegere vero cultum orationis et gravitatem et maie-
statem et gratiam et nitorem, hoc indicat loqui te quam eloqui 5
malle, murmurare potius et friguttire quam clangere. Diodori
tu et Alexini verba verbis Platonis et Xenophontis et Antisthenis
anteponis, ut si quis histrioni studiosus Tasurci gestu potius quam
Roscii uteretur; ut si in natando, si aeque liceret, ranam potius
quam delphinos aemulari mallet, coturnicum potius pinnis 10
breviculis quam aquilarum maiestate volitare?
  Ubi illud acumen tuum? Ubi suptilitas? Evigila et adtende, 17.1
quid cupiat ipse Chrysippus. Num contentus est docere, rem osten-
dere, definire, explanare? Non est contentus: verum auget in
quantum potest, exaggerat, praemunit, iterat, differt, recurrit,
interrogat, describit, dividit, personas fingit, orationem suam alii 5
accommodat: ταῦτα δ’ ἐστὶν αὔξειν, διασκευάζειν, ἐξεργάζεσθαι, πάλιν
λέγειν, ἐπαναφέρειν, παράπτειν, προσω<πο>ποιεῖν.
  Videsne ab eo paene omnia oratorum arma tractari? Igitur 18.1
si ipse Chrysippus his utendum esse ostendit, quid ego amplius
postulo, nisi ut ne verbis dialectorum, sed potius Platonis * * *
* * * gladio dimicandum esse contra .....re * * *
* * * 5
* * * <Pericles> * * *
* * *
* * * q.ao......lio caea. de fulmine dis-
putas * * * bere quam * * * quando .............................
........................ 10
  ..................................................... 19.1
........ dialectorum verbis scribat, suspirantem, tussientem im-
mo Iovem scripserit, non tonantem. Para potius orationem dignam
sensibus, quos e philosophia hauries, et quanto honestius sentias,
tanto augustius dicas. Quin erige te et extolle et tortores istos, 5
qui te ut abietem aut alnum proceram incurvant et ad chamae-
torta detrahunt, valido cacumine tuo excute et tenta an usquam
ab <honesto> discesseris. Sed comitem philosophiae * * * ser-
mones gibberosos retortos ................................
.......................................................... 10
..........................................................
..........................................................
......................................... si tenueris, con-
temnas; quom contempseris, nescias.
  Dic, obsecro, mihi de dialecticis istis ecquid tenes? Ecquid 20.1
tenere te gaudes? Nolo mihi dicas; apud te ipse reputa. Ego illud
praedico, quom plurimos amicos in hac disciplina tenueris * * *
* * *
* * * 5
* * *