| LIBER SECVNDVS | |
| TITVLVS I | |
| DE REBVS | |
| Gaius superiore commentario de iure personarum | 2.1.pr.1 |
| aliqua disputauit, nunc in hoc commentario de rebus | |
| iterum tractat. | |
| Omnes itaque res aut nostri iuris | 1.1 |
| sunt, aut diuini, aut publici. Nostri iuris sunt, quae | |
| in proprietate nostra esse noscuntur. Diuini iuris sunt | |
| ecclesiae, id est, templa Dei, uel ea patrimonia ac | |
| substantiae, quae ad ecclesiastica iura pertinent. Pu- | 5 |
| blici iuris sunt muri, fora, portae, theatra, circus, | |
| arena, quae antiqui sancta appellauerunt, pro eo, quod | |
| exinde tolli aliquid aut contingi non liceret. Sed haec | |
| omnia in nullius bonis sunt, ideo publici iuris esse | |
| dicuntur. Sed et res hereditariae, antequam aliquis | 10 |
| heres existat, id est, quando dubitatur, utrum scriptus | |
| an legitimus heres succedere debeat, in nullius bonis | |
| esse uidentur. | |
| Praeterea quaedam res corporales | 2.1 |
| sunt, quaedam incorporales. Corporales sunt, quae | |
| manu tangi possunt: uelut ager, mancipium, uestis, | |
| aurum, argentum, et his similia. Incorporales sunt | |
| quae tangi non possunt, qualia sunt ea, quae non in | 5 |
| corpore, sed in iure consistunt, sicut est hereditas | |
| et obligationes de diuersis contractibus scriptae. Et | |
| licet hereditas uel emptio aut diuersi contractus res | |
| corporales in se habeant, ius tamen ipsius hereditatis | |
| uel emptionis aliorumque contractuum incorporale est. | 10 |
| Incorporalia etiam sunt iura praediorum urbanorum | 3.1 |
| uel rusticorum. Praediorum urbanorum iura sunt stil- | |
| licidia, fenestrae, cloacae, altius erigendae domus aut | |
| non erigendae, et luminum, ut ita quis fabricet, ut | |
| uicinae domui lumen non tollat. Praediorum uero ru- | 5 |
| sticorum iura sunt uia, uel iter, per quod pecus aut | |
| animalia debeant ambulare uel ad aquam duci, et | |
| aquaeductus; quae similiter incorporalia sunt. Haec | |
| iura, tam rusticorum quam urbanorum praediorum, | |
| seruitutes appellantur. | 10 |
| Item regulariter constitu- | 4.1 |
| tum est, ut superposita inferioribus cedant: id est ut, | |
| si quis in solo nostro, sine nostro permissu, domum | |
| aedificauerit, ad eum cuius terra est, domus aedifi- | |
| cata pertineat: uel si aliquis in agro nostro arbores | 5 |
| aut uineas uel plantas quascumque posuerit, similiter | |
| superficies solo cedat; uel si messem in campo semi- | |
| nauerit, omnia haec, quae in terram alienam iactantur | |
| domino terrae adquirantur. Quod et de chartis uel | |
| pergamenis, si in alienis scribat, licet aureis aut argen- | 10 |
| teis litteris, similiter eius est scriptura, cuius chartae | |
| aut pergamena fuerint. Quod et de tabula, hoc est | |
| si aliquis in tabula mea picturam fecerit, obseruatur, | |
| quia statutum est, ut tabulae pictura cedat. | |
| Quod | 5.1 |
| si quis ex uuis meis uinum aut ex spicis frumentum | |
| aut ex oliuis oleum fecerit, eius uinum, triticum uel | |
| oleum est, cuius spicae aut uuae aut oliuae fuerint. | |
| Si quis etiam ex tabulis alienis nauem aut armarium | 5 |
| aut quodcumque ad usum pertinens fecerit, simili ra- | |
| tione eius erunt, quae facta fuerint, de cuius ligno | |
| facta probantur. Similiter etiam si ex lana uel lino | |
| alieno uestimenta fecerit, eius erunt uestimenta, cuius | |
| lana uel lineum fuisse probabitur. | 10 |
| Sed in his omni- | 6.1 |
| bus superius comprehensis quicumque in terra aliena | |
| aliquid posuerit aut aedificauerit aut horum, quae | |
| dicta sunt, aliquid fecerit, illis, qui aliena praesumse- | |
| rint, hoc competit, ut expensas uel impendia, quae in | 5 |
| his fecerint, a dominis, qui rem factam uindicant, re- | |
| cipere possint. | |
| Adquiritur autem nobis non solum | 7.1 |
| per nosmet ipsos, sed et per eos, qui in potestate nostra | |
| sunt, sicut filii uel serui; quia quidquid his a qualibet | |
| persona donatum uel uenditum fuerit, aut heredes | |
| fuerint instituti, id patribus et dominis sine aliqua du- | 5 |
| bitatione conquiritur: praeter eos filios, quibus per | |
| leges ut castrense peculium habere permissum est. Hi | |
| uero serui, qui in usufructu nostro et in proprietate | |
| alterius sunt, hoc tantum usufructuario adquirere pos- | |
| sunt, quod opere aut manibus suis fecerint aut de mer- | 10 |
| cedibus operis sui acceperint. Nam si eis aut hereditas | |
| aut legatum dimittatur aut donationis aliquid conferatur, | |
| hoc proprietario domino, non usufructuario adquiritur. |