Sermo Tauri philosophi de modo atque ratione tolerandi doloris 12.5.pr.1
secundum Stoicorum decreta.
  Cum Delphos ad Pythia conuentumque totius ferme 1.1
Graeciae uisendum philosophus Taurus iret nosque ei comites
essemus inque eo itinere Lebadiam uenissemus, quod est
oppidum anticum in terra Boeotia, adfertur ibi ad Tau-
rum amicum eius quempiam, nobilem in Stoica disciplina 5
philosophum, aegra ualitudine oppressum decumbere. Tunc 2.1
omisso itinere, quod alioquin maturandum erat, et relictis
uehiculis pergit eum propere uidere, nosque de more, quem
in locum cumque iret, secuti sumus. Et ubi ad aedes, in quis
ille aegrotus erat, peruenimus, uidemus hominem doloribus 5
cruciatibusque alui, quod Graeci κόλον dicunt, et febri simul
rapida adflictari gemitusque ex eo conpressos erumpere
spiritusque et anhelitus e pectore eius euadere non dolorem
magis indicantes quam pugnam aduersum dolorem.
  Post deinde, cum Taurus et medicos accersisset con- 3.1
locutusque de facienda medela esset et eum ipsum ad re-
tinendam patientiam testimonio tolerantiae, quam uidebat,
perhibito stabilisset egressique inde ad uehicula et ad
comites rediremus: 'uidistis' inquit Taurus 'non sane iucun- 5
dum spectaculum, sed cognitu tamen utile, congredientes
conpugnantesque philosophum et dolorem. Faciebat uis illa
et natura morbi, quod erat suum, distractionem cruciatum-
que membrorum, faciebat contra ratio et natura animi, quod
erat aeque suum: perpetiebatur et cohibebat coercebatque 10
infra sese uiolentias effrenati doloris. Nullos eiulatus, nullas
conplorationes, ne ullas quidem uoces indecoras edebat,
signa tamen quaedam, sicut uidistis, existebant uirtutis et
corporis de possessione hominis pugnantium.'
  Tum e sectatoribus Tauri iuuenis in disciplinis philo- 4.1
sophiae non ignauus: 'si tanta' inquit 'doloris acerbitas est,
ut contra uoluntatem contraque iudicium animi nitatur in-
uitumque hominem cogat ad gemendum confitendumque
de malo morbi saeuientis, cur dolor aput Stoicos indifferens 5
esse dicitur, non malum? cur deinde aut stoicus homo
cogi aliquid potest aut dolor cogere, cum et dolorem Stoici
nihil cogere et sapientem nihil cogi posse dicant?'
  Ad ea Taurus uultu iam propemodum laetiore—de- 5.1
lectatus enim uidebatur inlecebra quaestionis—: 'si iam
amicus' inquit 'hic noster melius ualeret, gemitus eiusmodi
necessarios a calumnia defendisset et hanc, opinor, tibi
quaestionem dissoluisset, me autem scis cum Stoicis non 5
bene conuenire uel cum Stoica potius; est enim pleraque et
sibi et nobis incongruens, sicut libro, quem super ea re
composuimus, declaratur. Sed ut tibi a me mos geratur, 6.1
dicam ego indoctius, ut aiunt, et apertius, quae fuisse
dicturum puto sinuosius atque sollertius, si quis nunc ad-
esset Stoicorum; nosti enim, credo, uerbum illud uetus et
peruolgatum: 5
    ἀμαθέστερόν πως εἰπὲ καὶ σαφέστερον λέγε.'
  Atque hinc exorsus de dolore atque de gemitu Stoici
aegrotantis ita disseruit: 'Natura' inquit 'omnium rerum, 7.1
quae nos genuit, induit nobis inoleuitque in ipsis statim
principiis, quibus nati sumus, amorem nostri et caritatem
ita prorsus, ut nihil quicquam esset carius pensiusque nobis
quam nosmet ipsi, atque hoc esse fundamentum ratast con- 5
seruandae hominum perpetuitatis, si unusquisque nostrum,
simul atque editus in lucem foret, harum prius rerum
sensum adfectionemque caperet, quae a ueteribus philo-
sophis τὰ πρῶτα κατὰ φύσιν appellata sunt: ut omnibus
scilicet corporis sui commodis gauderet, ab incommodis 10
omnibus abhorreret. Postea per incrementa aetatis exorta
e seminibus suis ratiost et utendi consilii reputatio et hone-
statis utilitatisque uerae contemplatio subtiliorque et ex-
ploratior commodorum <incommodorum>que dilectus; atque
ita prae ceteris omnibus enituit et praefulsit decori et honesti 15
dignitas ac, si ei retinendae obtinendaeue incommodum ex-
trinsecus aliquod obstaret, contemptum est; neque aliud
esse uere et simpliciter bonum nisi honestum, aliud quic-
quam malum, nisi quod turpe esset, existimatum est. Reli-
qua omnia, quae in medio forent ac neque honesta essent 20
neque turpia, neque bona esse neque mala decretum est.
Productiones tamen et reiectiones suis quaeque momentis
distinctae diuisaeque sunt, quae προηγμένα et ἀποπροηγμένα
ipsi uocant. Propterea uoluptas quoque et dolor, quod ad
finem ipsum bene beateque uiuendi pertinet, et in mediis 25
relicta et neque in bonis neque in malis iudicata sunt. Sed 8.1
enim quoniam his primis sensibus doloris uoluptatisque ante
consilii et rationis exortum recens natus homo inbutus est et
uoluptati quidem natura conciliatus, a dolore autem quasi
a graui quodam inimico abiunctus alienatusque est, idcirco 5
adfectiones istas primitus penitusque inditas ratio post
addita conuellere ab stirpe atque extinguere uix potest.
Pugnat autem cum his semper et exultantis eas opprimit
obteritque et parere sibi atque oboedire cogit. Itaque uidis- 9.1
tis philosophum ratione decreti sui nixum cum petulantia
morbi dolorisque exultantia conluctantem, nihil cedentem,
nihil confitentem neque, ut plerique dolentes solent, heiulan-
tem atque lamentantem ac miserum sese et infelicem appel- 5
lantem, sed acres tantum anhelitus et robustos gemitus
edentem, signa atque indicia non uicti nec obpressi a dolore,
sed uincere eum atque obprimere enitentis.
  'Sed haut scio,' inquit 'an dicat aliquis, ipsum illud, quod 10.1
pugnat, quod gemit, si malum dolor non est, cur necesse est
gemere et pugnare? Quia enim omnia, quae non sunt mala,
molestia quoque omni non carent, sed sunt pleraque noxa
quidem magna et pernicie priuata, quia non sunt turpia, 5
contra naturae tamen mansuetudinem lenitatemque op-
posita sunt et infesta per obscuram quandam et necessariam
ipsius naturae consequentiam. Haec ergo uir sapiens tolerare
et eluctari potest, non admittere omnino in sensum sui non
potest; ἀναλγησία enim atque ἀπάθεια non meo tantum,' 10
inquit 'sed quorundam etiam ex eadem porticu pruden-
tiorum hominum, sicuti iudicio Panaetii, grauis atque docti
uiri, inprobata abiectaque est.
  'Sed cur contra uoluntatem suam gemitus facere cogitur 11.1
philosophus Stoicus, quem nihil cogi posse dicunt? Nihil
sane potest cogi uir sapiens, cum est rationi obtinendae
locus: cum uero natura cogit, ratio quoque a natura data
cogitur. Quaere etiam, si uidetur, cur manu alicuius ob 5
oculos suos repente agitata inuitus coniueat, cur fulgente
caelo a luminis iactu non sua sponte et caput et oculos de-
clinet, cur tonitru uehementius facto sensim pauescat, cur
sternumentis quatiatur, cur aut in ardoribus solis aestuet
aut in pruinis inmanibus obrigescat. Haec enim et pleraque 12.1
alia non uoluntas nec consilium nec ratio moderatur, set
naturae necessitatisque decreta sunt.
  'Fortitudo autem non east, quae contra naturam monstri 13.1
uicem nititur ultraque modum eius egreditur aut stupore
animi aut inmanitate aut quadam misera et necessaria in
perpetiendis doloribus exercitatione, qualem fuisse accepi-
mus ferum quendam in ludo Caesaris gladiatorem, qui, cum 5
uulnera eius a medicis exsecabantur, ridere solitus fuit; sed
ea uera et proba fortitudost, quam maiores nostri scientiam
esse dixerunt rerum tolerandarum et non tolerandarum.
Per quod apparet esse quaedam intolerabilia, a quibus fortes 14.1
uiri aut obeundis abhorreant aut sustinendis.'
  Cum haec Taurus dixisset uidereturque in eandem rem 15.1
plura etiam dicturus, peruentum est ad uehicula, et con-
scendimus.