Sermo Tauri philosophi de modo atque ratione tolerandi doloris
|
12.5.pr.1
|
secundum Stoicorum decreta.
|
|
Cum Delphos ad Pythia conuentumque totius ferme
|
1.1
|
Graeciae uisendum philosophus Taurus iret nosque ei comites
|
|
essemus inque eo itinere Lebadiam uenissemus, quod est
|
|
oppidum anticum in terra Boeotia, adfertur ibi ad Tau-
|
|
rum amicum eius quempiam, nobilem in Stoica disciplina
|
5
|
philosophum, aegra ualitudine oppressum decumbere. Tunc
|
2.1
|
omisso itinere, quod alioquin maturandum erat, et relictis
|
|
uehiculis pergit eum propere uidere, nosque de more, quem
|
|
in locum cumque iret, secuti sumus. Et ubi ad aedes, in quis
|
|
ille aegrotus erat, peruenimus, uidemus hominem doloribus
|
5
|
cruciatibusque alui, quod Graeci κόλον dicunt, et febri simul
|
|
rapida adflictari gemitusque ex eo conpressos erumpere
|
|
spiritusque et anhelitus e pectore eius euadere non dolorem
|
|
magis indicantes quam pugnam aduersum dolorem.
|
|
Post deinde, cum Taurus et medicos accersisset con-
|
3.1
|
locutusque de facienda medela esset et eum ipsum ad re-
|
|
tinendam patientiam testimonio tolerantiae, quam uidebat,
|
|
perhibito stabilisset egressique inde ad uehicula et ad
|
|
comites rediremus: 'uidistis' inquit Taurus 'non sane iucun-
|
5
|
dum spectaculum, sed cognitu tamen utile, congredientes
|
|
conpugnantesque philosophum et dolorem. Faciebat uis illa
|
|
et natura morbi, quod erat suum, distractionem cruciatum-
|
|
que membrorum, faciebat contra ratio et natura animi, quod
|
|
erat aeque suum: perpetiebatur et cohibebat coercebatque
|
10
|
infra sese uiolentias effrenati doloris. Nullos eiulatus, nullas
|
|
conplorationes, ne ullas quidem uoces indecoras edebat,
|
|
signa tamen quaedam, sicut uidistis, existebant uirtutis et
|
|
corporis de possessione hominis pugnantium.'
|
|
Tum e sectatoribus Tauri iuuenis in disciplinis philo-
|
4.1
|
sophiae non ignauus: 'si tanta' inquit 'doloris acerbitas est,
|
|
ut contra uoluntatem contraque iudicium animi nitatur in-
|
|
uitumque hominem cogat ad gemendum confitendumque
|
|
de malo morbi saeuientis, cur dolor aput Stoicos indifferens
|
5
|
esse dicitur, non malum? cur deinde aut stoicus homo
|
|
cogi aliquid potest aut dolor cogere, cum et dolorem Stoici
|
|
nihil cogere et sapientem nihil cogi posse dicant?'
|
|
Ad ea Taurus uultu iam propemodum laetiore—de-
|
5.1
|
lectatus enim uidebatur inlecebra quaestionis—: 'si iam
|
|
amicus' inquit 'hic noster melius ualeret, gemitus eiusmodi
|
|
necessarios a calumnia defendisset et hanc, opinor, tibi
|
|
quaestionem dissoluisset, me autem scis cum Stoicis non
|
5
|
bene conuenire uel cum Stoica potius; est enim pleraque et
|
|
sibi et nobis incongruens, sicut libro, quem super ea re
|
|
composuimus, declaratur. Sed ut tibi a me mos geratur,
|
6.1
|
dicam ego indoctius, ut aiunt, et apertius, quae fuisse
|
|
dicturum puto sinuosius atque sollertius, si quis nunc ad-
|
|
esset Stoicorum; nosti enim, credo, uerbum illud uetus et
|
|
peruolgatum:
|
5
|
ἀμαθέστερόν πως εἰπὲ καὶ σαφέστερον λέγε.'
|
|
Atque hinc exorsus de dolore atque de gemitu Stoici
|
|
aegrotantis ita disseruit: 'Natura' inquit 'omnium rerum,
|
7.1
|
quae nos genuit, induit nobis inoleuitque in ipsis statim
|
|
principiis, quibus nati sumus, amorem nostri et caritatem
|
|
ita prorsus, ut nihil quicquam esset carius pensiusque nobis
|
|
quam nosmet ipsi, atque hoc esse fundamentum ratast con-
|
5
|
seruandae hominum perpetuitatis, si unusquisque nostrum,
|
|
simul atque editus in lucem foret, harum prius rerum
|
|
sensum adfectionemque caperet, quae a ueteribus philo-
|
|
sophis τὰ πρῶτα κατὰ φύσιν appellata sunt: ut omnibus
|
|
scilicet corporis sui commodis gauderet, ab incommodis
|
10
|
omnibus abhorreret. Postea per incrementa aetatis exorta
|
|
e seminibus suis ratiost et utendi consilii reputatio et hone-
|
|
statis utilitatisque uerae contemplatio subtiliorque et ex-
|
|
ploratior commodorum <incommodorum>que dilectus; atque
|
|
ita prae ceteris omnibus enituit et praefulsit decori et honesti
|
15
|
dignitas ac, si ei retinendae obtinendaeue incommodum ex-
|
|
trinsecus aliquod obstaret, contemptum est; neque aliud
|
|
esse uere et simpliciter bonum nisi honestum, aliud quic-
|
|
quam malum, nisi quod turpe esset, existimatum est. Reli-
|
|
qua omnia, quae in medio forent ac neque honesta essent
|
20
|
neque turpia, neque bona esse neque mala decretum est.
|
|
Productiones tamen et reiectiones suis quaeque momentis
|
|
distinctae diuisaeque sunt, quae προηγμένα et ἀποπροηγμένα
|
|
ipsi uocant. Propterea uoluptas quoque et dolor, quod ad
|
|
finem ipsum bene beateque uiuendi pertinet, et in mediis
|
25
|
relicta et neque in bonis neque in malis iudicata sunt. Sed
|
8.1
|
enim quoniam his primis sensibus doloris uoluptatisque ante
|
|
consilii et rationis exortum recens natus homo inbutus est et
|
|
uoluptati quidem natura conciliatus, a dolore autem quasi
|
|
a graui quodam inimico abiunctus alienatusque est, idcirco
|
5
|
adfectiones istas primitus penitusque inditas ratio post
|
|
addita conuellere ab stirpe atque extinguere uix potest.
|
|
Pugnat autem cum his semper et exultantis eas opprimit
|
|
obteritque et parere sibi atque oboedire cogit. Itaque uidis-
|
9.1
|
tis philosophum ratione decreti sui nixum cum petulantia
|
|
morbi dolorisque exultantia conluctantem, nihil cedentem,
|
|
nihil confitentem neque, ut plerique dolentes solent, heiulan-
|
|
tem atque lamentantem ac miserum sese et infelicem appel-
|
5
|
lantem, sed acres tantum anhelitus et robustos gemitus
|
|
edentem, signa atque indicia non uicti nec obpressi a dolore,
|
|
sed uincere eum atque obprimere enitentis.
|
|
'Sed haut scio,' inquit 'an dicat aliquis, ipsum illud, quod
|
10.1
|
pugnat, quod gemit, si malum dolor non est, cur necesse est
|
|
gemere et pugnare? Quia enim omnia, quae non sunt mala,
|
|
molestia quoque omni non carent, sed sunt pleraque noxa
|
|
quidem magna et pernicie priuata, quia non sunt turpia,
|
5
|
contra naturae tamen mansuetudinem lenitatemque op-
|
|
posita sunt et infesta per obscuram quandam et necessariam
|
|
ipsius naturae consequentiam. Haec ergo uir sapiens tolerare
|
|
et eluctari potest, non admittere omnino in sensum sui non
|
|
potest; ἀναλγησία enim atque ἀπάθεια non meo tantum,'
|
10
|
inquit 'sed quorundam etiam ex eadem porticu pruden-
|
|
tiorum hominum, sicuti iudicio Panaetii, grauis atque docti
|
|
uiri, inprobata abiectaque est.
|
|
'Sed cur contra uoluntatem suam gemitus facere cogitur
|
11.1
|
philosophus Stoicus, quem nihil cogi posse dicunt? Nihil
|
|
sane potest cogi uir sapiens, cum est rationi obtinendae
|
|
locus: cum uero natura cogit, ratio quoque a natura data
|
|
cogitur. Quaere etiam, si uidetur, cur manu alicuius ob
|
5
|
oculos suos repente agitata inuitus coniueat, cur fulgente
|
|
caelo a luminis iactu non sua sponte et caput et oculos de-
|
|
clinet, cur tonitru uehementius facto sensim pauescat, cur
|
|
sternumentis quatiatur, cur aut in ardoribus solis aestuet
|
|
aut in pruinis inmanibus obrigescat. Haec enim et pleraque
|
12.1
|
alia non uoluntas nec consilium nec ratio moderatur, set
|
|
naturae necessitatisque decreta sunt.
|
|
'Fortitudo autem non east, quae contra naturam monstri
|
13.1
|
uicem nititur ultraque modum eius egreditur aut stupore
|
|
animi aut inmanitate aut quadam misera et necessaria in
|
|
perpetiendis doloribus exercitatione, qualem fuisse accepi-
|
|
mus ferum quendam in ludo Caesaris gladiatorem, qui, cum
|
5
|
uulnera eius a medicis exsecabantur, ridere solitus fuit; sed
|
|
ea uera et proba fortitudost, quam maiores nostri scientiam
|
|
esse dixerunt rerum tolerandarum et non tolerandarum.
|
|
Per quod apparet esse quaedam intolerabilia, a quibus fortes
|
14.1
|
uiri aut obeundis abhorreant aut sustinendis.'
|
|
Cum haec Taurus dixisset uidereturque in eandem rem
|
15.1
|
plura etiam dicturus, peruentum est ad uehicula, et con-
|
|
scendimus.
|
|