C. PLINIVS ROMANO SVO S.
  'Tollite cuncta' inquit 'coeptosque auferte labores!' Seu 6.33.1.1
scribis aliquid seu legis, tolli auferri iube et accipe orationem
meam ut illa arma diuinam (num superbius potui?), re uera
ut inter meas pulchram; nam mihi satis est certare mecum.
Est haec pro Attia Viriola, et dignitate personae et exempli 2.1
raritate et iudicii magnitudine insignis. Nam femina splen-
dide nata, nupta praetorio uiro, exheredata ab octogenario
patre intra undecim dies quam illi nouercam amore captus
induxerat, quadruplici iudicio bona paterna repetebat. Sede- 3.1
bant centum et octoginta iudices (tot enim quattuor consiliis
colliguntur), ingens utrimque aduocatio et numerosa sub-
sellia, praeterea densa circumstantium corona latissimum
iudicium multiplici circulo ambibat. Ad hoc stipatum tri- 4.1
bunal, atque etiam ex superiore basilicae parte qua feminae
qua uiri et audiendi (quod difficile) et (quod facile) uisendi
studio imminebant. Magna exspectatio patrum, magna
filiarum, magna etiam nouercarum. Secutus est uarius 5.1
euentus; nam duobus consiliis uicimus, totidem uicti sumus.
Notabilis prorsus et mira eadem in causa, isdem iudicibus,
isdem aduocatis, eodem tempore tanta diuersitas. Accidit 6.1
casu, quod non casus uideretur: uicta est nouerca, ipsa heres
ex parte sexta, uictus Suburanus, qui exheredatus a patre
singulari impudentia alieni patris bona uindicabat, non ausus
sui petere. 5
  Haec tibi exposui, primum ut ex epistula scires, quae ex 7.1
oratione non poteras, deinde (nam detegam artes) ut oratio-
nem libentius legeres, si non legere tibi sed interesse iudicio
uidereris; quam, sit licet magna, non despero gratiam breuis-
simae impetraturam. Nam et copia rerum et arguta diuisione 8.1
et narratiunculis pluribus et eloquendi uarietate renouatur.
Sunt multa (non auderem nisi tibi dicere) elata, multa pu-
gnacia, multa subtilia. Interuenit enim acribus illis et erectis 9.1
frequens necessitas computandi ac paene calculos tabulamque
poscendi, ut repente in priuati iudicii formam centumuirale
uertatur. Dedimus uela indignationi, dedimus irae, dedimus 10.1
dolori, et in amplissima causa quasi magno mari pluribus
uentis sumus uecti. In summa solent quidam ex contubernali- 11.1
bus nostris existimare hanc orationem (iterum dicam) ut
inter meas ὑπὲρ Κτησιφῶντος esse: an uere, tu facillime iudica-
bis, qui tam memoriter tenes omnes, ut conferre cum hac
dum hanc solam legis possis. Vale. 5