Proximum a dis immortalibus honorem memoriae Aug.31.5.1
ducum praestitit, qui imperium p. R. ex minimo maxi-
mum reddidissent. itaque et opera cuiusque manenti-
bus titulis restituit et statuas omnium triumphali effigie
in utraque fori sui porticu dedicauit, professus e[s]t 5
edicto: commentum id se, ut ad illorum < . . . > ue-
lut ad exemplar et ipse, dum uiueret, et inse-
quentium aetatium principes exigerentur a
ciuibus. Pompei quoque statuam contra theatri eius
regiam marmoreo Iano superposuit translatam e curia, 10
in qua C. Caesar fuerat occisus.
  Pleraque pessimi exempli in perniciem publicam aut 32.1.1
ex consuetudine licentiaque bellorum ciuilium duraue-
rant aut per pacem etiam extiterant. nam et grassa-
torum plurimi palam se ferebant succincti ferro, quasi
tuendi sui causa, et rapti per agros uiatores sine discri- 5
mine liberi seruique ergastulis possessorum supprime-
bantur, et plurimae factiones titulo collegi noui ad
nullius non facinoris societatem coibant. igitur grassa-
turas dispositis per oportuna loca stationibus inhibuit,
ergastula recognouit, collegia praeter antiqua et legi- 10
tima dissoluit. tabulas ueterum aerari debitorum, uel 2.1
praecipuam calumniandi materiam, ex[c]ussit; loca in
urbe publica iuris ambigui possessoribus adiudicauit;
diuturnorum reorum et ex quorum sordibus nihil aliud
quam uoluptas inimicis quaereretur nomina aboleuit 5
condicione proposita, ut si quem quis repetere uellet,
par periculum poenae subiret. ne quod autem male-
ficium negotiumue inpunitate uel mora elaberetur, tri-
ginta amplius dies, qui honoraris ludis occupabantur,
actui rerum accommodauit. ad tris iudicum decurias 3.1
quartam addidit ex inferiore censu, quae ducenariorum
uocaretur iudicaretque de leuioribus summis. iudices
a tricensimo aetatis anno adlegit, id est quinquennio
maturius quam solebant. ac plerisque iudicandi munus 5
detractantibus uix concessit, ut singulis decuriis per
uices annua uacatio esset et ut solitae agi Nouembri
ac Decembri mense res omitterentur. ipse ius dixit 33.1.1
assidue et in noctem nonnumquam, si parum corpore
ualeret, lectica pro tribunali collocata uel etiam domi
cubans. dixit autem ius non diligentia modo summa
sed et lenitate, siquidem manifesti parricidii reum, ne 5
culleo insueretur, quod non nisi confessi adficiuntur
hac poena, ita fertur interrogasse: 'certe patrem
tuum non occidisti?' et cum de falso testamento 2.1
ageretur omnesque signatores lege Cornelia tenerentur,
non tantum duas tabellas, damnatoriam et absoluto-
riam, simul cognoscentibus dedit, sed tertiam quoque,
qua ignosceretur iis, quos fraude ad signandum uel 5
errore inductos constitisset. appellationes quotannis 3.1
urbanorum quidem litigatorum praetori delegabat ur-
bano, at prouincialium consularibus uiris, quos singulos
cuiusque prouinciae negotiis praeposuisset.