| VIII Agrum quibus locis conseras | |
| Agrum quibus locis conseras, sic obseruari oportet. | 6.1.1 |
| ubi ager crassus et laetus est sine arboribus, eum agrum | |
| frumentarium esse oportet. idem ager, si nebulosus est, | |
| rapa, raphanos, milium, panicum, id maxime seri oportet. | |
| in agro crasso et caldo oleam conditiuam, radium maio- | 5 |
| rem, sallentinam, orcitem, poseam, sergianam, col- | |
| minianam, albicerem: quam earum in iis locis | |
| optimam dicent esse, eam maxime serito. hoc genus | |
| oleae in XXV aut in XXX pedes conserito. | |
| ager | 2.1 |
| oleto conserundo, qui in uentum fauonium spectabit | |
| et soli ostentus erit: alius bonus nullus erit. qui ager | |
| frigidior et macrior erit, ibi oleam licinianam seri opor- | |
| tet; sin in loco crasso aut calido seueris, hostus nequam | 5 |
| erit et ferundo arbor peribit et muscus ruber molestus | |
| erit. | |
| circum coronas et circum uias ulmos serito et | 3.1 |
| partim populos, uti frondem ouibus et bubus habeas, et | |
| materia, si quo opus sit, parata erit. sicubi in iis | |
| locis ripae aut locus umectus erit, ibi cacumina popu- | |
| lorum serito et harundinetum. id hoc modo serito: bi- | 5 |
| palio uortito; ibi oculos arundinis pedes ternos alium | |
| ab alio serito; ibi corrudam serito, unde aspargi fiant. | |
| nam conuenit harundinetum cum corruda, eo quia | 4.1 |
| foditur et incenditur et umbram per tempus habet. sali- | |
| cem graecam circum harundinetum serito, uti siet qui | |
| uineam alliges. uineam quo in agro conseri oportet, sic | |
| obseruato: qui locus uino optimus dicetur esse et osten- | 5 |
| tus soli, aminnium minusculum et geminum, euge- | |
| n[a]eum, heluolum minusculum conserito; qui locus | |
| crassus erit aut nebulosior, ibi aminnium maius aut | |
| murgentinum, apicium, lucanum serito; ceterae uites, | |
| miscellae maxime, in quemuis agrum conueniunt. | 10 |
| IX De fundo suburbano | |
| Fundum suburbanum arbustum maxime con- | 7.1.1 |
| uenit habere: et ligna et uirgae uenire possunt, et do- | |
| mino erit qui utatur. in eodem fundo suum quidquid | |
| conseri oportet: uitem compluaria<m>, amin- | |
| nium minusculum uino et maius et apicium: | 5 |
| eae | 2.1 |
| in olla in uinaceis conduntur: eadem in sapa, in | |
| musto, in lora recte conduntur. quas suspendas dura- | |
| cinas aminneas maiores uel ad fabrum ferrarium | |
| pro passis ea recte seruantur. | 5 |
| poma, mala strutea, | 3.1 |
| cotonea, scantiana, quiriniana, item alia conditiua, mala | |
| mustea et punica (eo lotium suillum aut stercus ad radi- | |
| cem addere oportet, uti pabulum malorum fiant), | |
| pira uolaema, aniciana et sementiua (haec conditiua | 4.1 |
| in sapa bona erunt), tarentina, mustea, cucurbitiua, | |
| item alia genera quam pluri<ma poteri>s serito aut in- | |
| serito. oleas orchites, posias: eae optime conduntur uel | |
| uirides in muria uel in lentisco contusae; uel orchites, | 5 |
| ubi nigrae erunt et siccae, sale confriato dies V: postea | |
| salem excutito, in sole ponito biduum, uel sine sale in | |
| defrutum condito. sorua in sapa condere uel siccare: | |
| arida facias; item pira facias. | |
| X Ficos quo loco seras | |
| Ficos mariscas in loco cretoso et aperto serito; afri- | 8.1.1 |
| canas et herculaneas, sacontinas, hibernas, tellanas | |
| atras pediculo longo: eas in loco crassiore aut ster- | |
| corato serito. pratum si irrigiuum habebis, si non | |
| erit siccum, ne f[a]enum desiet, summittito. | 5 |
| sub urbe | 2.1 |
| hortum omne genus, coronamenta omne genus, bulbos | |
| magaricos, murtum coniugulum et album et nigrum, | |
| loream delphicam et cypream et siluaticam, nuces cal- | |
| uas, abellanas, praenestinas, graecas: haec facito uti | 5 |
| serantur. fundum urbanum, et qui eum fundum solum | |
| habebit, ita paret itaque conserat, uti quam sollertissi- | |
| mum habeat. | |
| XI Salicta locis aquosis | |
| Salicta locis aquosis, umectis, umbrosis, propter | 9.1.1 |
| amnes, ibi seri oportet: et id uideto uti aut domu[m] | |
| opus siet aut ut uendere possit. prata irrigiua, si | |
| aquam habebis, id potissimum facito; si aquam non ha- | |
| bebis, sicca quam plurima facito. hoc est prae- | 5 |
| dium quod, ubi uis, expedit facere. | |
| XII Quo modo oletum agri iugera CCXL instruere oporteat | |
| <Quo modo oletum agri iugera CCXL instruere | 10.1.1 |
| oporteat.> uilicum, uilicam, operarios quinque, bu- | |
| bulcos III, asinarium I, subulcum I, opilionem I: | |
| summa h. XIII. boues trinos, asinos ornatos cli- | |
| tellarios, qui stercus uectent, tris, asinum <molarium> | 5 |
| I, oues C. | |
| uasa olearia instructa iuga quinque, | 2.1 |
| ahenum quod capiat .q. XXX, operculum aheni, un- | |
| cos ferreos III, urceos aquarios III, infidibula II, | |
| ahenum quod capiat .q. V, uncos III, labellum pollulum | |
| I, amphoras olearias II, urnam quinquagenariam | 5 |
| unam, trullas tris, situlum aquarium I, peluim I, | |
| matellionem, trullium, scutriscum, matellam, nas- | |
| siternam, trullam, candelabrum, sextarium, | |
| plostra maiora III, aratra cum uomeribus VI, iuga | |
| cum loris ornata III, ornamenta bubus VI; | 10 |
| sirpicem | 3.1 |
| I, crates stercerarias IIII, sirpeas stercerarias | |
| III, semuncias tres, instrata asinis III; ferramenta: | |
| ferreas VIII, sarcula VIII, palas IIII, rutra V, | |
| rastros quadridentes II, falces f[o]enarias †.N. III†, | 5 |
| stramentarias V, arborarias V, securis III, cuneos | |
| III, fistulam farrariam I, forpicis duas, rutabulum I, | |
| foculos II; | |
| dolia olearia C, labra XII, dolia quo | 4.1 |
| uinacios condat X, amurcaria X, uinaria X, frumen- | |
| taria XX, lupinarium I, serias X, labrum eluacrum | |
| unum, solium I, labra aquaria II, opercula doliis seriis | |
| priua; molas asinarias unas et trusatilis unas, hispanien- | 5 |
| sis unas, molilia III, abacum I, orbes aheneos II, mensas | |
| II, scamna magna III, scamnum in cubiculo I, sca- | |
| billa III, sellas IIII, solia duo, | |
| lectum in cubiculo | 5.1 |
| I, lectos loris subtentos IIII et lectos III; pilam | |
| ligneam I, fullonicam I, telam iogalem I, pilas II, pi- | |
| lum fabarium I, farrearium I, seminarium I, qui | |
| nucleos succernat I, modium unum, semodium unum, | 5 |
| culcitas VIII, instragula octo, puluinos XVI, operi- | |
| menta X, mappas III, centones pueris VI. | |
| XIII Quo modo uiniae iug. C instituere oporteat | |
| <Quo modo uiniae iug. C instituere oporteat.> uili- | 11.1.1 |
| cum, uilicam, operarios X, bubulcum I, asinarium | |
| I, salictarium I, subulcum I: summa homines XVI. | |
| boues II, asinos plostrarios II, asinum molarium I. | |
| uasa torcula instructa III, dolia, ubi quinque uinde- | 5 |
| miae esse possint culleum DCCC, dolia, ubi uinaceos | |
| condat, XX, | |
| frumentaria XX, opercula doliorum et | 2.1 |
| tectaria priua, urnas sparteas sex, amphoras spar- | |
| teas IIII, infidibula II, cola uitilia III, cola qui florem | |
| demant III, urceos mustarios X; plostra II, aratra | |
| II, iugum plostrarium I, iugum †uinarium† I, iugum | 5 |
| asinarium I, orbem aheneum I, molile I; aheneum | |
| quod capiat culleum I, operculum aheni I, uncos | |
| ferreos III, ahenum coculum quod capeat culleum, | |
| urceos aquarios II, nassiternam I, peluim I, | 3.1 |
| matellionem I, trulleum I, situlum aquarium I, | |
| scutriscum, trullam, candelabrum, matellam, lectos | |
| IIII, scamnum I, mensas II, abacum I, arcam uestia- | |
| riam I, armarium promptarium I, scamna longa | 5 |
| VI, rotam aquariam I, modium praeferratum I, | |
| semodium I, labrum eluacrum I, solium, labrum lupi- | |
| narium I, serias X; | |
| ornamenta bubus, ornamenta | 4.1 |
| asinis instrata III, semuncias III, sportas faecarias III, | |
| molas asinarias III, molas unas trusatilis; ferramenta: | |
| falces sirpiculas V, falces siluaticas VI, arborarias | |
| III, secures V, cuneos IIII, uomeres, ferreas X, | 5 |
| palas VI, rutra IIII, rastros quadridentes II, crates | |
| stercorarias IIII, sirpiam stercorariam I, faculas uinia- | |
| ticas XL, faculas rustarias X, | |
| foculos II, for- | 5.1 |
| pices II, rutabulum; corbulas amerinas XX, quala | |
| sataria uel alueos XL, palas ligneas XL, luntris II, | |
| culcitas IIII, instragula IIII, puluinos VI, operi- | |
| menta VI, mappas III, centones pueris VI. | 5 |