| DE PARTICIPIO | |
| Participium dictum est, quasi particapium. habet enim partes a no- | 416.27 |
| mine duas, genus et casum, a verbo duas, tempus et significationem, ab | |
| utroque duas, numerum et figuram: ideo ab utroque, quoniam numerus | |
| et figura tam nomini accidunt quam verbo; illa vero bina his tantum ac- | 30 |
| cidunt, a quibus trahuntur. | |
| Genera participiorum sunt haec, masculinum femininum neutrum et | |
| omne. masculinum participium in us syllaba terminatur, femininum a, | |
| neutrum um, ut lectus lecta lectum, lecturus lectura lecturum, legendus | |
| legenda legendum. nam haec sunt duo tempora, praeteritum et futurum, | 35 |
| quae genera secundum regulas quas diximus dividunt. praesentis autem | |
| temporis participium semper generis est omnis et duabus clauditur con- | 417.1 |
| sonantibus, ut est legens. | |
| Casus totidem sunt in participiis, quot in nomine et pronomine. par- | |
| ticipia autem masculini et neutri secundae sunt declinationis, feminini | |
| primae, omnis tertiae, in quo ablativus et i et e terminatur, ut amanti | 5 |
| amante. sed scire convenit quod ars exigat ut e littera terminetur; i au- | |
| tem ubi fuerit terminatus ablativus huius participii, necessitas est aut | |
| metri aut euphoniae. | |
| Tempora in participiis Latinis tria sunt, praesens praeteritum et fu- | |
| turum; regulae tamen quattuor sunt. nam praesens unam habet, quam | 10 |
| diximus, ns, ut legens; praeteritum unam, us, ut lectus; futurum vero | |
| tempus duas habet regulas, rus et dus, ut lecturus legendus. ideo autem | |
| neutrale verbum tot et eadem habet participia, quae et activum, quoniam | |
| sic declinatur ut activum: nam participia declinatione noscuntur. deponens | |
| autem verbum participium futuri temporis in rus mittit, ut locuturus. | 15 |
| nam ideo dictum est deponens, non quod r litteram non deponat, κατὰ | |
| ἀντίφρασιν (nam et commune deponens esset: et hoc enim r litteram | |
| non relinquit); sed ideo deponens dicitur, quod deponit participium de- | |
| clinationis suae, id est futurum, quod dus syllaba terminatur. nemo enim | |
| potest dicere loquendus, licet inveniamus apud poetas hanc usurpationem. | 20 |
| commune vero verbum ideo quattuor habet participia, quia commune est, | |
| id est agentis et patientis habet significationem; et novimus quod participia | |
| duo veniant ab activo et duo a passivo. sane scire debemus quia, licet | |
| Latinitas non habeat nec praeteritum participium ab activo nec praesens | |
| a passivo, invenitur tamen apud poetas talis elocutio, ubi alterius tempo- | 25 |
| ris pro hac significatione ponatur, ut est | |
| et qua vectus Abas et qua grandaevus Aletes: | |
| vectus enim dixit pro eo quod est vehebatur. regulae participiorum ita | |
| se habent, ut participium futuri temporis a passivo regat participium prae- | |
| sentis temporis ab activo, id est ut de participio futuri temporis a pas- | 30 |
| sivo sublata dus syllaba et addita s littera faciamus participium praesentis | |
| temporis ab activo, vel e contrario. item participium praeteriti temporis | |
| a passivo sublata s littera et addita rus syllaba facit participium futuri | |
| temporis ab activo, ut lectus lecturus, vel e contrario. sed his regulis | |
| repugnant pauca participia nova ratione usurpata, ut est moriturus, quod | 35 |
| nulla ratione dicitur. sublata enim rus syllaba et addita s littera moritus | |
| facit, quod Latinitas non habet: nam mortuus dicimus. et illud sciendum | |
| est, maiores nostros saepe a verbis neutralibus praeteriti temporis usur- | |
| passe participia, ut est regnata triumphata placita nupta pransus cenatus | |
| et similia. quibus nos ideo utimur, quoniam auctoritate firmantur; non | 40 |
| tamen possumus de aliis verbis neutralibus similiter quae non lecta sunt | 418.1 |
| usurpare, sed debemus ea tantum quae lecta sunt dicere. |