IN VERGILII BVCOLICON LIBRVM
COMMENTARIVS.
  Bucolica, ut ferunt, dicta sunt a custodibus boum, id est ἀπὸ pr.1.1
τῶν βουκόλων: praecipua enim sunt animalia apud rusticos boves.
huius autem carminis origo varia est. nam alii dicunt eo tempore,
quo Xerxes, Persarum rex, invasit Graeciam, cum omnes intra
muros laterent nec possent more solito Dianae sacra persolvi, per- 5
venisse ad montes Laconas rusticos et in eius honorem hymnos
dixisse: unde natum carmen bucolicum aetas posterior elimavit.
alii dicunt Orestem, cum Dianae Facelitidis simulacrum raptum ex
Scythia adveheret et ad Siciliam esset tempestate delatus, completo
anno Dianae festum celebrasse hymnis, collectis nautis suis et ali- 10
quibus pastoribus convocatis, et exinde permansisse apud rusticos
consuetudinem. alii non Dianae, sed Apollini Nomio consecratum
carmen hoc volunt, quo tempore Admeti regis pavit armenta. alii
rusticis numinibus a pastoribus dicatum hoc asserunt carmen, ut
Pani, faunis, nymphis ac satyris. et hic est huius carminis titulus. 15
qualitas autem haec est, scilicet humilis character. tres enim sunt
characteres, humilis, medius, grandiloquus: quos omnes in hoc in-
venimus poeta. nam in Aeneide grandiloquum habet, in georgicis
medium, in bucolicis humilem pro qualitate negotiorum et perso-
narum: nam personae hic rusticae sunt, simplicitate gaudentes, a 20
quibus nihil altum debet requiri. adhibetur autem ad carmen bu-
colicum, quod debet quarto pede terminare partem orationis: qui
pes si sit dactylus, meliorem efficit versum, ut "nos patriae
fines et dulcia". primus etiam pes secundum Donatum et dacty-
lus esse debet et terminare partem orationis, ut "Tityre". 25
quam legem Theocritus vehementer observat, Vergilius non adeo;
ille enim in paucis versibus ab ista ratione deviavit, hic eam in
paucis secutus est: Terentianus cum de hoc metro diceret
"plurimus hoc pollet Siculae telluris alumnus", "noster
rarus eo pastor Maro". intentio poetae haec est, ut imitetur 30
Theocritum Syracusanum, meliorem Moscho et ceteris qui bucolica
scripserunt,—unde est "prima Syracosio dignata est
ludere versu nostra"—et aliquibus locis per allegoriam agat
gratias Augusto vel aliis nobilibus, quorum favore amissum agrum
recepit. in qua re tantum dissentit a Theocrito: ille enim ubique 35
simplex est, hic necessitate compulsus aliquibus locis miscet figuras,
quas perite plerumque etiam ex Theocriti versibus facit, quos ab
illo dictos constat esse simpliciter. hoc autem fit poetica urbani-
tate: sic Iuvenalis "Actoris Aurunci spolium"; nam Ver-
gilii versum de hasta dictum figurate ad speculum transtulit. et 40
causa scribendorum bucolicorum haec est: cum post occisum ·iii·
iduum Maiarum die in senatu Caesarem Augustus eius filius contra
percussores patris et Antonium civilia bella movisset, victoria po-
titus Cremonensium agros, qui contra eum senserant, militibus suis
dedit. qui cum non sufficerent, etiam Mantuanorum iussit distribui, 45
non propter culpam, sed propter vicinitatem, unde est
"Mantua vae miserae nimium vicina Cremonae". perdito ergo
agro Vergilius Romam venit et potentium favore meruit, ut agrum
suum solus reciperet. ad quem accipiendum profectus, ab Arrio
centurione, qui eum tenebat, paene est interemptus, nisi se prae- 50
cipitasset in Mincium: unde est allegoricos "ipse aries
etiam nunc vellera siccat". postea ab Augusto missis tribus
viris et ipsi integer ager est redditus et Mantuanis pro parte. hinc
est, quod cum in prima ecloga legimus eum recepisse agrum,
postea eum querelantem invenimus, ut "audieras, et fama 55
fuit; sed carmina tantum nostra valent, Lycida, tela inter
Martia, quantum Chaonias dicunt aquila veniente colum-
bas". nec numerus hic dubius est nec ordo librorum, quippe cum
unus sit liber: de eclogis multi dubitant, quae licet decem sint,
incertum tamen est, quo ordine scriptae sint. plerique duas certas 60
volunt ipsius testimonio, ultimam, ut "extremum hunc", <et
primam, ut> in georgicis "Tityre, te patulae cecini
sub tegmine fagi"; alii primam illam volunt "prima Syra-
cosio dignata est ludere versu". sane sciendum, vii. eclogas
esse meras rusticas, quas Theocritus x. habet. hic in tribus a bu- 65
colico carmine, sed cum excusatione discessit, ut in genethliaco
Salonini et in Sileni theologia, vel ut ex insertis altioribus rebus
posset placere, vel quia tot varietates implere non poterat. poetae
vitam in Aeneide diximus. operis explanatio in sequentibus com-
probabitur. sane sciendum Vergilium xxviii. annorum scripsisse 70
bucolica, unde etiam ipse in fine georgicorum "audaxque iuventa,
Tityre, te patulae cecini sub tegmine fagi". et dicit Donatus,
quod etiam in poetae memoravimus vita, in scribendis carminibus
naturalem ordinem secutum esse Vergilium: primo enim pastoralis
fuit in montibus vita, post agriculturae amor, inde bellorum cura 75
successit. notandum quoque, bucolica vel georgica, cum apud
Graecos in fine habeant accentum, apud nos in tertia a fine habere:
nam ut in ultima sit, latinitas vetat, ut in paenultima non sit,
brevitatis efficit ratio. etiam hoc sciendum, et personas huius
operis ex maiore parte nomina de rebus rusticis habere conficta, 80
ut Meliboeus, ὅτι μέλει αὐτῷ τῶν βοῶν, id est quia curam gerit
boum, et ut Tityrus; nam Laconum lingua tityrus dicitur aries
maior, qui gregem anteire consuevit: sicut etiam in comoediis in-
venimus; nam Pamphilus est totum amans, Glycerium quasi dulcis
mulier, Philumena amabilis. personae, sicut supra dixi, rusticae 85
sunt et simplicitate gaudentes: unde nihil in his urbanum, nihil
declamatorium invenitur; sed ex re rustica sunt omnia negotia,
comparationes et si qua sunt alia. hinc est, quod annos a fructi-
bus computat, ut "post aliquot mea regna videns mi-
rabor aristas", hinc etiam illae comparationes sunt "nam 90
neque me tantum venientis sibilus austri nec percussa
iuvant fluctu tam litora nec quae saxosas inter d. f. valles".