Flumen est Arar, quod per fines Haeduorum et Se- 1.12.1.1
quanorum in Rhodanum influit, incredibili lenitate, ita
ut oculis in utram partem fluat iudicari non possit. id
Helvetii ratibus ac lintribus iunctis transibant. ubi per 2.1
exploratores Caesar certior factus est tres iam partes
copiarum Helvetios id flumen traduxisse, quartam vero
partem citra flumen Ararim reliquam esse, de tertia
vigilia cum legionibus tribus e castris profectus ad eam 5
partem pervenit quae nondum flumen transierat. eos 3.1
impeditos et inopinantes adgressus magnam partem
eorum concidit; reliqui sese fugae mandarunt atque in
proximas silvas abdiderunt. is pagus appellabatur Tigu- 4.1
rinus; nam omnis civitas Helvetia in quattuor partes
vel pagos est divisa. hic pagus unus, cum domo 5.1
exisset, patrum nostrorum memoria L. Cassium consu-
lem interfecerat et eius exercitum sub iugum miserat. ita 6.1
sive casu sive consilio deorum immortalium, quae pars
civitatis Helvetiae insignem calamitatem populo Romano
intulerat, ea princeps poenas persolvit. qua in re Caesar 7.1
non solum publicas, sed etiam privatas iniurias ultus est,
quod eius soceri L. Pisonis avum, L. Pisonem legatum,
Tigurini eodem proelio quo Cassium interfecerant.
  Hoc proelio facto reliquas copias Helvetiorum ut 13.1.1
consequi posset, pontem in Arari faciendum curat atque
ita exercitum traducit. Helvetii repentino eius adventu 2.1
commoti, cum id quod ipsi diebus XX aegerrime confe-
cerant, ut flumen transirent, illum uno die fecisse intelle-
gerent, legatos ad eum mittunt. cuius legationis Divico
princeps fuit, qui bello Cassiano dux Helvetiorum fuerat. 5
is ita cum Caesare egit: si pacem populus Romanus cum 3.1
Helvetiis faceret, in eam partem ituros atque ibi futuros
Helvetios ubi eos Caesar constituisset atque esse voluisset;
sin bello persequi perseveraret, reminisceretur et veteris 4.1
incommodi populi Romani et pristinae virtutis Helve-
tiorum. quod improviso unum pagum adortus esset, cum 5.1
ii qui flumen transissent, suis auxilium ferre non possent,
ne ob eam rem aut suae magnopere virtuti tribueret aut
ipsos despiceret. se ita a patribus maioribusque suis didi- 6.1
cisse, ut magis virtute quam dolo contenderent aut in-
sidiis niterentur. quare ne committeret, ut is locus ubi 7.1
constitissent ex calamitate populi Romani et internecione
exercitus nomen caperet aut memoriam proderet.