His rebus tantum fiduciae ac spiritus Pom- 3.72.1.1
peianis accessit, ut non de ratione belli cogitarent, sed
vicisse iam sibi viderentur. non illi paucitatem nostro- 2.1
rum militum, non iniquitatem loci atque angustias prae-
occupatis castris et ancipitem terrorem intra extraque
munitiones, non abscisum in duas partes exercitum, cum
altera alteri auxilium ferre non posset, causae fuisse 5
cogitabant. non ad haec addebant non [ex] concursu 3.1
acri facto, non proelio dimicatum, sibique ipsos multitu-
dine atque angustiis maius attulisse detrimentum quam
ab hoste accepissent. non denique communis belli casus 4.1
recordabantur, quam parvulae saepe causae vel falsae
suspicionis vel terroris repentini vel obiectae religionis
magna detrimenta intulissent, quotiens vel ducis vitio
vel culpa tribuni in exercitu esset offensum. sed proinde 5
ac si virtute vicissent neque ulla commutatio rerum
posset accidere, per orbem terrarum fama ac litteris
victoriam eius diei concelebrabant.
  Caesar ab superioribus consiliis depulsus om- 73.1.1
nem sibi commutandam belli rationem existimavit. itaque 2.1
uno tempore praesidiis omnibus deductis et oppugna-
tione dimissa coactoque in unum locum exercitu con-
tionem apud milites habuit hortatusque est, ne ea quae
accidissent graviter ferrent, neve his rebus terrerentur, 5
multisque secundis proeliis unum adversum et id me-
diocre opponerent. habendam fortunae gratiam, quod 3.1
Italiam sine aliquo vulnere cepissent, quod duas Hispa-
nias bellicosissimorum hominum peritissimis atque exer-
citatissimis ducibus pacavissent, quod finitimas frumen-
tariasque provincias in potestatem redegissent. denique 5
recordari debere, qua felicitate inter medias hostium
classes oppletis non solum portibus, sed etiam litoribus
omnes incolumes essent transportati. si non omnia ca- 4.1
derent secunda, fortunam esse industria sublevandam.
quod esset acceptum detrimenti, cuiusvis potius quam
suae culpae debere tribui. locum se aecum ad dimi- 5.1
candum dedisse, potitum se esse hostium castris, expu-
lisse ac superasse pugnantes. sed sive ipsorum pertur-
batio sive error aliquis sive etiam fortuna partam iam
praesentemque victoriam interpellavisset, dandam om- 5
nibus operam, ut acceptum incommodum virtute sarci-
retur. quod si esset factum, <futurum> ut detrimentum 6.1
in bonum verteret, uti ad Gergoviam accidisset, atque ei,
qui ante dimicare timuissent, ultro se proelio offerrent.