| Qua re, ut ad id quod institui revertar, tolle mihi e causa | 67.1 |
| nomen Catonis, remove vim, praetermitte auctoritatem quae | |
| in iudiciis aut nihil valere aut ad salutem debet valere, con- | |
| gredere mecum criminibus ipsis. Quid accusas, Cato, quid | |
| adfers ad iudicium, quid arguis? Ambitum accusas; non | 5 |
| defendo. Me reprehendis, quod idem defendam quod | |
| lege punierim. Punivi ambitum, non innocentiam; am- | |
| bitum vero ipsum vel tecum accusabo, si voles. Dixisti | |
| senatus consultum me referente esse factum, si mercede | |
| obviam candidatis issent, si conducti sectarentur, si gladia- | 10 |
| toribus volgo locus tributim et item prandia si volgo essent | |
| data, contra legem Calpurniam factum videri. Ergo ita | |
| senatus iudicat, contra legem facta haec videri, si facta sint; | |
| decernit quod nihil opus est, dum candidatis morem gerit. | |
| Nam factum sit necne vehementer quaeritur; sin factum | 15 |
| sit, quin contra legem sit dubitare nemo potest. Est igitur | 68.1 |
| ridiculum, quod est dubium, id relinquere incertum, quod | |
| nemini dubium potest esse, id iudicare. Atque id de- | |
| cernitur omnibus postulantibus candidatis, ut ex senatus | |
| consulto neque cuius intersit, neque contra quem sit | 5 |
| intellegi possit. Qua re doce ab L. Murena illa esse | |
| commissa; tum egomet tibi contra legem commissa esse | |
| concedam. | |
| 'Multi obviam prodierunt de provincia decedenti.' Con- | |
| sulatum petenti solet fieri; eccui autem non proditur rever- | 10 |
| tenti? 'Quae fuit ista multitudo?' Primum, si tibi istam | |
| rationem non possim reddere, quid habet admirationis tali | |
| viro advenienti, candidato consulari, obviam prodisse mul- | |
| tos? quod nisi esset factum, magis mirandum videretur. | |
| Quid? si etiam illud addam quod a consuetudine non ab- | 69.1 |
| horret, rogatos esse multos, num aut criminosum sit aut | |
| mirandum, qua in civitate rogati infimorum hominum filios | |
| prope de nocte ex ultima saepe urbe deductum venire sole- | |
| amus, in ea non esse gravatos homines prodire hora tertia | 5 |
| in campum Martium, praesertim talis viri nomine rogatos? | |
| Quid? si omnes societates venerunt quarum ex numero | |
| multi sedent iudices; quid? si multi homines nostri ordinis | |
| honestissimi; quid? si illa officiosissima quae neminem | |
| patitur non honeste in urbem introire tota natio candida- | 10 |
| torum, si denique ipse accusator noster Postumus obviam | |
| cum bene magna caterva sua venit, quid habet ista multi- | |
| tudo admirationis? Omitto clientis, vicinos, tribulis, exerci- | |
| tum totum Luculli qui ad triumphum per eos dies venerat; | |
| hoc dico, frequentiam in isto officio gratuitam non modo | 15 |
| dignitati nullius umquam sed ne voluntati quidem defuisse. | |
| At sectabantur multi. Doce mercede; concedam esse | 70.1 |
| crimen. Hoc quidem remoto quid reprendis? 'Quid | |
| opus est' inquit 'sectatoribus?' A me tu id quaeris, quid | |
| opus sit eo quo semper usi sumus? Homines tenues unum | |
| habent in nostrum ordinem aut promerendi aut referendi | 5 |
| benefici locum, hanc in nostris petitionibus operam atque | |
| adsectationem. Neque enim fieri potest neque postulan- | |
| dum est a nobis aut ab equitibus Romanis ut suos neces- | |
| sarios candidatos adsectentur totos dies; a quibus si domus | |
| nostra celebratur, si interdum ad forum deducimur, si uno | 10 |
| basilicae spatio honestamur, diligenter observari videmur | |
| et coli; tenuiorum amicorum et non occupatorum est ista | |
| adsiduitas, quorum copia bonis viris et beneficis deesse non | |
| solet. Noli igitur eripere hunc inferiori generi hominum | 71.1 |
| fructum offici, Cato; sine eos qui omnia a nobis sperant | |
| habere ipsos quoque aliquid quod nobis tribuere possint. | |
| Si nihil erit praeter ipsorum suffragium, tenues, etsi suffra- | |
| gantur, nil valent gratia. Ipsi denique, ut solent loqui, non | 5 |
| dicere pro nobis, non spondere, non vocare domum suam | |
| possunt. Atque haec a nobis petunt omnia neque ulla | |
| re alia quae a nobis consequuntur nisi opera sua compen- | |
| sari putant posse. Itaque et legi Fabiae quae est de numero | |
| sectatorum, et senatus consulto quod est L. Caesare consule | 10 |
| factum restiterunt. Nulla est enim poena quae possit | |
| observantiam tenuiorum ab hoc vetere instituto officiorum | |
| excludere. At spectacula sunt tributim data et ad pran- | 72.1 |
| dium volgo vocati. Etsi hoc factum a Murena omnino, | |
| iudices, non est, ab eius amicis autem more et modo factum | |
| est, tamen admonitus re ipsa recordor quantum hae con- | |
| questiones in senatu habitae punctorum nobis, Servi, detra- | 5 |
| xerint. Quod enim tempus fuit aut nostra aut patrum | |
| nostrorum memoria quo haec sive ambitio est sive libera- | |
| litas non fuerit ut locus et in circo et in foro daretur | |
| amicis et tribulibus? Haec homines tenuiores praemia | |
| commodaque a suis tribulibus vetere instituto adseque- | 10 |
| bantur * * * |