Sed quid ego de epistulis Falcidi aut de Androne Sextilio 94.1
aut de Deciani censu tam diu disputo, de salute omnium
nostrum, de fortunis civitatis, de summa re publica taceo?
quam vos universam in hoc iudicio vestris, <vestris> inquam,
umeris, iudices, sustinetis. Videtis quo in motu temporum, 5
quanta in conversione rerum ac perturbatione versemur.
Cum alia multa certi homines, tum hoc vel maxime
moliuntur ut vestrae quoque mentes, vestra iudicia, vestrae
sententiae optimo cuique infestissimae atque inimicissimae
reperiantur. Gravia iudicia pro rei publicae dignitate multa 10
de coniuratorum scelere fecistis. Non putant satis con-
versam rem publicam, nisi in eandem impiorum poenam
optime meritos civis detruserint. Oppressus est C. Antonius. 95.1
Esto; habuit quandam ille infamiam suam; neque tamen
ille ipse, pro meo iure dico, vobis iudicibus damnatus esset,
cuius damnatione sepulcrum L. Catilinae floribus ornatum
hominum audacissimorum ac domesticorum hostium con- 5
ventu epulisque celebratum est. Iusta Catilinae facta sunt;
nunc a Flacco Lentuli poenae per vos expetuntur. Quam
potestis P. Lentulo, qui vos in complexu liberorum coniu-
gumque vestrarum trucidatos incendio patriae sepelire
conatus est, mactare victimam gratiorem quam si L. Flacci 10
sanguine illius nefarium in vos omnis odium saturaveritis?
Litemus igitur Lentulo, parentemus Cethego, revocemus 96.1
eiectos; nimiae pietatis et summi amoris in patriam vicissim
nos poenas, si ita placet, sufferamus. Nos iam ab indicibus
nominamur, in nos crimina finguntur, nobis pericula com-
parantur. Quae si per alios agerent, si denique per populi 5
nomen civium imperitorum multitudinem concitassent,
aequiore animo ferre possemus; illud vero ferri non potest,
quod per senatores et per equites Romanos, qui haec omnia
pro salute omnium communi consilio, una mente atque
virtute gesserunt, harum rerum auctores, duces, principes 10
spoliari omnibus fortunis atque civitate expelli posse arbi-
trantur. Etenim populi Romani perspiciunt eandem
mentem et voluntatem; omnibus rebus quibus potest
populus Romanus significat quid sentiat; nulla varietas
est inter homines opinionis, nulla voluntatis, nulla sermonis. 15
Qua re, si quis illuc me vocat, venio; populum Romanum 97.1
disceptatorem non modo non recuso sed etiam deposco.
Vis absit, ferrum ac lapides removeantur, operae facessant,
servitia sileant; nemo erit tam iniustus qui me audierit,
sit modo liber et civis, quin potius de praemiis meis quam 5
de poena cogitandum putet. O di immortales! quid hoc
miserius? Nos qui P. Lentulo ferrum et flammam de
manibus extorsimus, imperitae multitudinis iudicio con-
fidimus, lectissimorum civium et amplissimorum sententias
pertimescimus! M'. Aquilium patres nostri multis avaritiae 98.1
criminibus testimoniisque convictum, quia cum fugitivis
fortiter bellum gesserat, iudicio liberaverunt. Consul ego
nuper defendi C. Pisonem; qui, quia consul fortis con-
stansque fuerat, incolumis est rei publicae conservatus. 5
Defendi item consul L. Murenam, consulem designatum.
Nemo illorum iudicum clarissimis viris accusantibus audi-
endum sibi de ambitu putavit, cum bellum iam gerente
Catilina omnes me auctore duos consules Kalendis Ianuariis
scirent esse oportere. Innocens et bonus vir et omnibus 10
rebus ornatus bis hoc anno me defendente absolutus est,
A. Thermus. Quanta rei publicae causa laetitia populi
Romani, quanta gratulatio consecuta est! Semper graves
et sapientes iudices in rebus iudicandis quid utilitas civitatis,
quid communis salus, quid rei publicae tempora poscerent, 15
cogitaverunt. Cum tabella vobis dabitur, iudices, non de 99.1
Flacco dabitur solum, dabitur de ducibus auctoribusque
conservandae civitatis, dabitur de omnibus bonis civibus,
dabitur de vobismet ipsis, dabitur de liberis vestris, de vita,
de patria, de salute communi. Non iudicatis in hac causa 5
de exteris nationibus, non de sociis; de vobis atque de
vestra re publica iudicatis. Quod si provinciarum vos ratio 100.1
magis movet quam vestra, ego vero non modo non recuso
sed etiam postulo ut provinciarum auctoritate moveamini.
Etenim opponemus Asiae provinciae primum magnam
partem eiusdem provinciae quae pro huius periculis legatos 5
laudatoresque misit, deinde provinciam Galliam, provin-
ciam Ciliciam, <provinciam> Hispaniam, provinciam Cretam;
Graecis autem Lydis et Phrygibus et Mysis obsistent
Massilienses, Rhodii, Lacedaemonii, Athenienses, cuncta
Achaia, Thessalia, Boeotia; Septimio et Caelio testibus 10
P. Servilius et Q. Metellus huius pudoris integritatisque
testes repugnabunt; Asiaticae iuris dictioni urbana iuris
dictio respondebit; annui temporis criminationem omnis
aetas L. Flacci et perpetua vita defendet. Et, si prodesse 101.1
L. Flacco, iudices, debet, quod se tribunum militum, quod
quaestorem, quod legatum imperatoribus clarissimis, exer-
citibus ornatissimis, provinciis gravissimis dignum suis
maioribus praestitit, prosit quod hic vobis videntibus in 5
periculis communibus omnium nostrum sua pericula cum
meis coniunxit, prosint honestissimorum municipiorum
coloniarumque laudationes, prosit etiam senatus populique
Romani praeclara et vera laudatio. O nox illa quae paene 102.1
aeternas huic urbi tenebras attulisti, cum Galli ad bellum,
Catilina ad urbem, coniurati ad ferrum et flammam voca-
bantur, cum ego te, Flacce, caelum noctemque contestans
flens flentem obtestabar, cum tuae fidei optimae et specta- 5
tissimae salutem urbis et civium commendabam! Tu tum,
Flacce, praetor communis exiti nuntios cepisti, tu inclusam
in litteris rei publicae pestem deprehendisti, tu periculorum
indicia, tu salutis auxilia ad me et ad senatum attulisti.
Quae tibi tum gratiae sunt a me actae, quae ab senatu, 10
quae a bonis omnibus! Quis tibi, quis C. Pomptino,
fortissimo viro, quemquam bonum putaret umquam non
salutem verum honorem ullum denegaturum? O Nonae
illae Decembres quae me consule fuistis! quem ego diem
vere natalem huius urbis aut certe salutarem appellare 15
possum. O nox illa quam iste est dies consecutus, fausta 103.1
huic urbi, miserum me, metuo ne funesta nobis! Qui tum
animus L. Flacci—nihil dicam enim de me—qui amor in
patriam, quae virtus, quae gravitas exstitit! Sed quid ea
commemoro quae tum cum agebantur uno consensu 5
omnium, una voce populi Romani, uno orbis terrae testi-
monio in caelum laudibus efferebantur, nunc vereor ne
non modo non prosint verum etiam aliquid obsint? Etenim
multo acriorem improborum interdum memoriam esse
sentio quam bonorum. Ego te, si quid gravius acciderit, 10
ego te, inquam, Flacce, prodidero. <O> mea dextera illa,
mea fides, mea promissa, cum te, si rem publicam conser-
varemus, omnium bonorum praesidio quoad viveres non
modo munitum sed etiam ornatum fore pollicebar. Putavi,
speravi, etiam si honos noster vobis vilior fuisset, salutem 15
certe caram futuram. Ac L. Flaccum quidem, iudices, si, 104.1
quod di immortales omen avertant, gravis iniuria adflixerit,
numquam tamen prospexisse vestrae saluti, consuluisse
vobis, liberis, coniugibus, fortunis vestris paenitebit; semper
ita sentiet, talem se animum et generis dignitati et pietati 5
suae et patriae debuisse; vos ne paeniteat tali civi non
pepercisse, per deos immortalis, iudices, providete. Quotus
enim quisque est qui hanc in re publica sectam sequatur,
qui vobis, qui vestri similibus placere cupiat, qui optimi
atque amplissimi cuiusque hominis atque ordinis auctori- 10
tatem magni putet, <cum> illam viam sibi videant expeditiorem
ad honores et ad omnia quae concupiverunt? Sed cetera
sint eorum; sibi habeant potentiam, sibi honores, sibi
ceterorum commodorum summas facultates; liceat eis qui
haec salva esse voluerunt ipsis esse salvis. Nolite, iudices, 105.1
existimare eos quibus integrum est, qui nondum ad honores
accesserunt, non exspectare huius exitum iudici. Si L. Flacco
tantus amor in bonos omnis, tantum in rem publicam
studium calamitati fuerit, quem posthac tam amentem fore 5
putatis qui non illam viam vitae quam ante praecipitem et
lubricam esse ducebat huic planae et stabili praeponendam
esse arbitretur? Quod si talium civium vos, iudices, taedet,
ostendite; mutabunt sententiam qui potuerint; constituent
quid agant quibus integrum est; nos qui iam progressi 10
sumus hunc exitum nostrae temeritatis feremus. Sin hoc
animo quam plurimos esse voltis, declarabitis hoc iudicio
quid sentiatis. Huic, huic misero puero vestro ac liberorum 106.1
vestrorum supplici, iudices, hoc iudicio vivendi praecepta
dabitis. Cui si patrem conservatis, qualis ipse debeat esse
civis praescribetis; si eripitis, ostendetis bonae rationi et
constanti et gravi nullum a vobis fructum esse propositum. 5
Qui vos, quoniam est id aetatis ut sensum iam percipere
possit ex maerore patrio, auxilium nondum patri ferre
possit, orat ne suum luctum patris lacrimis, patris maerorem
suo fletu augeatis; qui etiam me intuetur, me voltu appellat,
meam quodam modo flens fidem implorat ac repetit eam 10
quam ego patri suo quondam pro salute patriae spoponderim
dignitatem. Miseremini familiae, iudices, miseremini fortis-
simi patris, miseremini fili; nomen clarissimum et fortissi-
mum vel generis vel vetustatis vel hominis causa rei publicae
reservate. 15