| Huic gravitati hominis videbat ille gladiator se, si moribus | 88.1 |
| ageret, parem esse non posse; ad ferrum, faces, ad coti- | |
| dianam caedem, incendia, rapinas se cum exercitu suo con- | |
| tulit; domum oppugnare, itineribus occurrere, vi lacessere | |
| et terrere coepit. Non movit hominem summa gravitate | 5 |
| summaque constantia; sed quamquam dolor animi, innata | |
| libertas, prompta excellensque virtus fortissimum virum | |
| hortabatur vi vim, oblatam praesertim saepius, ut frangeret | |
| et refutaret, tanta moderatio fuit hominis, tantum consilium, | |
| ut contineret dolorem neque eadem se re ulcisceretur qua | 10 |
| esset lacessitus, sed illum tot iam in funeribus rei publicae | |
| exsultantem ac tripudiantem legum, si posset, laqueis con- | |
| stringeret. Descendit ad accusandum. Quis umquam tam | 89.1 |
| proprie rei publicae causa, nullis inimicitiis, nullis praemiis, | |
| nulla hominum postulatione aut etiam opinione id eum | |
| umquam esse facturum? Fracti erant animi hominis; hoc | |
| enim accusante pristini illius sui iudici turpitudinem despera- | 5 |
| bat. Ecce tibi consul, praetor, tribunus plebis nova novi | |
| generis edicta proponunt; 'ne reus adsit, ne citetur, ne | |
| quaeratur, ne mentionem omnino cuiquam iudicum aut | |
| iudiciorum facere liceat!' Quid ageret vir ad virtutem, | |
| dignitatem, gloriam natus vi sceleratorum hominum con- | 10 |
| roborata, legibus iudiciisque sublatis? Cervices tribunus | |
| plebis privato, praestantissimus vir profligatissimo homini | |
| daret? an causam susceptam adfligeret? an se domi con- | |
| tineret? Et vinci turpe putavit et deterreri <et clam eripi: id | |
| egit> ut, quoniam sibi in illum legibus uti non liceret, illius | 15 |
| vim neque in suo neque in rei publicae periculo perti- | |
| mesceret. | |
| Quo modo igitur hoc in genere praesidi comparati accusas | 90.1 |
| Sestium, cum idem laudes Milonem? An qui sua tecta | |
| defendit, qui ab aris focis ferrum flammamque depellit, qui | |
| sibi licere vult tuto esse in foro, in templo, in curia, iure | |
| praesidium comparat: qui vulneribus, quae cernit cotidie | 5 |
| toto corpore, monetur ut aliquo praesidio caput et cervices | |
| et iugulum ac latera tutetur, hunc de vi accusandum putas? | |
| Quis enim nostrum, iudices, ignorat ita naturam rerum | 91.1 |
| tulisse ut quodam tempore homines nondum neque naturali | |
| neque civili iure descripto fusi per agros ac dispersi vaga- | |
| rentur, tantumque haberent quantum manu ac viribus per | |
| caedem ac vulnera aut eripere aut retinere potuissent? Qui | 5 |
| igitur primi virtute et consilio praestanti exstiterunt, ii per- | |
| specto genere humanae docilitatis atque ingeni dissupatos | |
| unum in locum congregarunt eosque ex feritate illa ad | |
| iustitiam atque ad mansuetudinem transduxerunt. Tum | |
| res ad communem utilitatem, quas publicas appellamus, tum | 10 |
| conventicula hominum, quae postea civitates nominatae | |
| sunt, tum domicilia coniuncta, quas urbis dicimus, invento | |
| et divino iure et humano moenibus saepserunt. Atque | 92.1 |
| inter hanc vitam perpolitam humanitate et illam immanem | |
| nihil tam interest quam ius atque vis. Horum utro uti | |
| nolumus, altero est utendum. Vim volumus exstingui, ius | |
| valeat necesse est, id est iudicia, quibus omne ius continetur; | 5 |
| iudicia displicent aut nulla sunt, vis dominetur necesse est. | |
| Hoc vident omnes: Milo et vidit et fecit, ut ius experiretur, | |
| vim depelleret. Altero uti voluit, ut virtus audaciam vin- | |
| ceret; altero usus necessario est, ne virtus ab audacia | |
| vinceretur. Eademque ratio fuit Sesti, si minus in accu- | 10 |
| sando—neque enim per omnis fuit idem fieri necesse—at | |
| certe in necessitate defendendae salutis suae praesidioque | |
| contra vim et manum comparando. |