| Duo genera semper in hac civitate fuerunt eorum qui | 96.9 |
| versari in re publica atque in ea se excellentius gerere studu- | 10 |
| erunt; quibus ex generibus alteri se popularis, alteri opti- | |
| mates et haberi et esse voluerunt. Qui ea quae faciebant | |
| quaeque dicebant multitudini iucunda volebant esse, popu- | |
| lares, qui autem ita se gerebant ut sua consilia optimo cuique | |
| probarent, optimates habebantur. Quis ergo iste optimus | 97.1 |
| quisque? Numero, si quaeris, innumerabiles, neque enim | |
| aliter stare possemus; sunt principes consili publici, sunt qui | |
| eorum sectam sequuntur, sunt maximorum ordinum homines, | |
| quibus patet curia, sunt municipales rusticique Romani, sunt | 5 |
| negoti gerentes, sunt etiam libertini optimates. Numerus, | |
| ut dixi, huius generis late et varie diffusus est; sed genus | |
| universum, ut tollatur error, brevi circumscribi et definiri | |
| potest. Omnes optimates sunt qui neque nocentes sunt nec | |
| natura improbi nec furiosi nec malis domesticis impediti. | 10 |
| Esto igitur ut ii sint, quam tu 'nationem' appellasti, qui et | |
| integri sunt et sani et bene de rebus domesticis constituti. | |
| Horum qui voluntati, commodis, opinionibus in gubernanda | |
| re publica serviunt, defensores optimatium ipsique optimates | |
| gravissimi et clarissimi cives numerantur et principes civitatis. | 15 |
| Quid est igitur propositum his rei publicae gubernatoribus | 98.1 |
| quod intueri et quo cursum suum derigere debeant? Id | |
| quod est praestantissimum maximeque optabile omnibus | |
| sanis et bonis et beatis, cum dignitate otium. Hoc qui | |
| volunt, omnes optimates, qui efficiunt, summi viri et conser- | 5 |
| vatores civitatis putantur; neque enim rerum gerendarum | |
| dignitate homines ecferri ita convenit ut otio non pro- | |
| spiciant, neque ullum amplexari otium quod abhorreat a | |
| dignitate. |