| Haec imitamini, per deos immortalis, qui dignitatem, qui | 102.1 |
| laudem, qui gloriam quaeritis! Haec ampla sunt, haec divina, | |
| haec immortalia; haec fama celebrantur, monumentis anna- | |
| lium mandantur, posteritati propagantur. Est labor, non | |
| nego; pericula magna, fateor; | 5 |
| múltae insidiae súnt bonis | |
| verissime dictum est; sed te | |
| íd quod multi invídeant multique éxpetant inscítiast, | |
| inquit, | |
| póstulare, nísi laborem súmma cum cura écferas. | 10 |
| Nollem idem alio loco dixisset, quod exciperent improbi | |
| cives, | |
| óderint, dum métuant; | |
| praeclara enim illa praecepta dederat iuventuti. Sed tamen | 103.1 |
| haec via ac ratio rei publicae capessendae olim erat magis | |
| pertimescenda, cum multis in rebus multitudinis studium | |
| aut populi commodum ab utilitate rei publicae discrepabat. | |
| Tabellaria lex ab L. Cassio ferebatur: populus libertatem | 5 |
| agi putabat suam; dissentiebant principes et in salute | |
| optimatium temeritatem multitudinis et tabellae licentiam | |
| pertimescebant. Agrariam Ti. Gracchus legem ferebat: | |
| grata erat populo; fortunae constitui tenuiorum videbantur; | |
| nitebantur contra optimates, quod et discordiam excitari | 10 |
| videbant et, cum locupletes possessionibus diuturnis move- | |
| rentur, spoliari rem publicam propugnatoribus arbitrabantur. | |
| Frumentariam legem C. Gracchus ferebat: iucunda res plebei, | |
| victus enim suppeditabatur large sine labore; repugnabant | |
| boni, quod et ab industria plebem ad desidiam avocari | 15 |
| putabant et aerarium exhauriri videbant. | |
| Multa etiam nostra memoria, quae consulto praetereo, | 104.1 |
| fuerunt in ea contentione ut popularis cupiditas a consilio | |
| principum dissideret. Nunc iam nihil est quod populus | |
| a delectis principibusque dissentiat: nec flagitat rem ullam | |
| neque novarum rerum est cupidus et otio suo et dignitate | 5 |
| optimi cuiusque et universae rei publicae gloria delectatur. | |
| Itaque homines seditiosi ac turbulenti, quia nulla iam largi- | |
| tione populum Romanum concitare possunt, quod plebes | |
| perfuncta gravissimis seditionibus ac discordiis otium am- | |
| plexatur, conductas habent contiones, neque id agunt ut ea | 10 |
| dicant aut ferant quae illi velint audire qui in contione sunt, | |
| sed pretio ac mercede perficiunt ut, quicquid dicant, id illi | |
| velle audire videantur. Num vos existimatis Gracchos aut | 105.1 |
| Saturninum aut quemquam illorum veterum qui populares | |
| habebantur ullum umquam in contione habuisse conductum? | |
| Nemo habuit; ipsa enim largitio et spes commodi propositi | |
| sine mercede ulla multitudinem concitabat. Itaque tempo- | 5 |
| ribus illis, qui populares erant, offendebant illi quidem apud | |
| gravis et honestos homines, sed populi iudiciis atque omni | |
| significatione florebant. His in theatro plaudebatur, hi | |
| suffragiis quod contenderant consequebantur, horum homines | |
| nomen, orationem, vultum, incessum amabant. Qui autem | 10 |
| adversabantur ei generi, graves et magni homines habe- | |
| bantur; sed valebant in senatu multum, apud bonos viros | |
| plurimum, multitudini iucundi non erant; suffragiis offende- | |
| batur saepe eorum voluntas; plausum vero etiam si quis | |
| eorum aliquando acceperat, ne quid peccasset pertimescebat. | 15 |
| Ac tamen, si quae res erat maior, idem ille populus horum | |
| auctoritate maxime commovebatur. |