Nullum igitur habes, Caesar, adhuc in Q. Ligario signum 6.1
alienae a te voluntatis; cuius ego causam animadverte,
quaeso, qua fide defendam: prodo meam. O clementiam
admirabilem atque omnium laude, praedicatione, litteris
monumentisque decorandam! M. Cicero apud te defendit 5
alium in ea voluntate non fuisse in qua se ipsum confitetur
fuisse, nec tuas tacitas cogitationes extimescit nec quid tibi
de alio audienti de se occurrat reformidat. Vide quam non
reformidem; vide quanta lux liberalitatis et sapientiae tuae
mihi apud te dicenti oboriatur: quantum potero voce con- 10
tendam ut hoc populus Romanus exaudiat. Suscepto bello, 7.1
Caesar, gesto etiam ex parte magna, nulla vi coactus, iudicio
ac voluntate ad ea arma profectus sum quae erant sumpta
contra te. Apud quem igitur hoc dico? Nempe apud eum
qui, cum hoc sciret, tamen me, ante quam vidit, rei publicae 5
reddidit; qui ad me ex Aegypto litteras misit ut essem
idem qui fuissem; qui me, cum ipse imperator in toto
imperio populi Romani unus esset, esse alterum passus est;
a quo hoc ipso C. Pansa mihi hunc nuntium perferente con-
cessos fascis laureatos tenui quoad tenendos putavi; qui 10
mihi tum denique salutem se putavit dare, si eam nullis
spoliatam ornamentis dedisset. Vide, quaeso, Tubero, ut, 8.1
qui de meo facto non dubitem, de Ligari audeam dicere.
Atque haec propterea de me dixi ut mihi Tubero, cum de
se eadem dicerem, ignosceret; cuius ego industriae gloriae-
que faveo vel propter propinquam cognationem, vel quod 5
eius ingenio studiisque delector, vel quod laudem adule-
scentis propinqui existimo etiam ad meum aliquem fructum
redundare. Sed hoc quaero: Quis putat esse crimen fuisse 9.1
in Africa? Nempe is qui et ipse in eadem provincia esse
voluit et prohibitum se a Ligario queritur, et certe contra
ipsum Caesarem est congressus armatus. Quid enim, Tubero,
tuus ille destrictus in acie Pharsalica gladius agebat? cuius 5
latus ille mucro petebat? qui sensus erat armorum tuorum?
quae tua mens, oculi, manus, ardor animi? quid cupiebas,
quid optabas? Nimis urgeo; commoveri videtur adule-
scens. Ad me revertar. Isdem in armis fui. Quid autem 10.1
aliud egimus, Tubero, nisi ut quod hic potest nos possemus?
Quorum igitur impunitas, Caesar, tuae clementiae laus est,
eorum ipsorum ad crudelitatem te acuet oratio? Atque in
hac causa non nihil equidem, Tubero, etiam tuam, sed multo 5
magis patris tui prudentiam desidero, quod homo cum
ingenio tum etiam doctrina excellens genus hoc causae quod
esset non viderit. Nam si vidisset, quovis profecto quam
isto modo a te agi maluisset. Arguis fatentem. Non est
satis: accusas eum qui causam habet aut, ut ego dico, 10
meliorem quam tu aut, ut tu vis, parem. Haec admirabilia, 11.1
sed prodigi simile est quod dicam. Non habet eam vim
ista accusatio ut Q. Ligarius condemnetur, sed ut necetur.
Hoc egit civis Romanus ante te nemo: externi sunt isti
mores aut levium Graecorum aut immanium barbarorum. 5
Nam quid agis aliud? ut Romae ne sit, ut domo careat, ne
cum optimis fratribus, ne cum hoc T. Broccho avunculo, ne
cum eius filio consobrino suo, ne nobiscum vivat, ne sit in
patria? Num est, num potest magis carere his omnibus
quam caret? Italia prohibetur, exsulat. Non tu hunc ergo 10
patria privare, qua caret, sed vita vis. At istud ne apud 12.1
eum quidem dictatorem qui omnis quos oderat morte multa-
bat quisquam egit isto modo. Ipse iubebat occidi nullo
postulante, praemiis invitabat; quae tamen crudelitas ab
hoc eodem aliquot annis post quem tu nunc crudelem esse 5
vis vindicata est. 'Ego vero istud non postulo' inquies.
Ita me hercule existimo, Tubero. Novi enim te, novi
patrem, novi domum nomenque vestrum; studia generis ac
familiae vestrae virtutis, humanitatis, doctrinae, plurimarum
artium atque optimarum nota mihi sunt. Itaque certo scio 13.1
vos non petere sanguinem, sed parum attenditis. Res enim eo
spectat ut ea poena in qua adhuc Q. Ligarius sit non vide-
amini esse contenti. Quae est igitur alia praeter mortem?
Si enim est in exsilio, sicuti est, quid amplius postulatis? 5
an, ne ignoscatur? Hoc vero multo acerbius multoque
durius. Quodne nos petimus precibus ac lacrimis, strati ad
pedes, non tam nostrae causae fidentes quam huius humani-
tati, id ne impetremus pugnabis, et in nostrum fletum in-
rumpes, et nos iacentis ad pedes supplicum voce prohibebis? 10
Si, cum hoc domi faceremus, quod et fecimus et, ut spero, 14.1
non frustra fecimus, tu repente inruisses et clamare coepisses
'C. Caesar, cave credas, cave ignoscas, cave te fratrum pro
fratris salute obsecrantium misereat,' nonne omnem humani-
tatem exuisses? Quanto hoc durius, quod nos domi petimus, 5
id a te in foro oppugnari et in tali miseria multorum
perfugium misericordiae tolli? Dicam plane, Caesar, quod
sentio. Si in tanta tua fortuna lenitas tanta non esset, quam 15.1
tu per te, per te, inquam, obtines—intellego quid loquar—,
acerbissimo luctu redundaret ista victoria. Quam multi
enim essent de victoribus qui te crudelem esse vellent, cum
etiam de victis reperiantur! quam multi qui cum a te ignosci 5
nemini vellent, impedirent clementiam tuam, cum hi quibus
ipsis ignovisti nolint te esse in alios misericordem! Quod 16.1
si probare Caesari possemus in Africa Ligarium omnino non
fuisse, si honesto et misericordi mendacio saluti civi calami-
toso esse vellemus, tamen hominis non esset in tanto
discrimine et periculo civis refellere et coarguere nostrum 5
mendacium, et, si esset alicuius, eius certe non esset qui in
eadem causa et fortuna fuisset. Sed tamen aliud est errare
Caesarem nolle, aliud est nolle misereri. Tum diceres:
'Caesar, cave credas: fuit in Africa, tulit arma contra te.'
Nunc quid dicis? 'Cave ignoscas.' Haec nec hominis nec 10
ad hominem vox est. Qua qui apud te, C. Caesar, utetur,
suam citius abiciet humanitatem quam extorquebit tuam.