Tum Brutus: ego vero, inquit, et ista, quae dicis, video 328.1
qualia sint et Hortensium magnum oratorem semper
putavi maxumeque probavi pro Messalla dicentem, cum
tu afuisti.
  Sic ferunt, inquam, idque declarat totidem quot dixit, 5
ut aiunt, scripta verbis oratio. ergo ille a Crasso consule
et Scaevola usque ad Paulum et Marcellum consules flo-
ruit, nos in eodem cursu fuimus a Sulla dictatore ad eos-
dem fere consules. sic Q. Hortensi vox exstincta fato
suo est, nostra publico. 10
  Melius, quaeso, ominare, inquit Brutus.
  Sit sane ut vis, inquam, et id non tam mea causa quam 329.1
tua; sed fortunatus illius exitus, qui ea non vidit cum
fierent, quae providit futura. saepe enim inter nos impen-
dentis casus deflevimus, cum belli civilis causas in priva-
torum cupiditatibus inclusas, pacis spem a publico con- 5
silio esse exclusam videremus. sed illum videtur felicitas
ipsius, qua semper est usus, ab eis miseriis, quae con-
secutae sunt, morte vindicavisse.
  Nos autem, Brute, quoniam post Hortensi clarissimi 330.1
oratoris mortem orbae eloquentiae quasi tutores relicti
sumus, domi teneamus eam saeptam liberali custodia, et
hos ignotos atque impudentes procos repudiemus tue-
amurque ut adultam virginem caste et ab amatorum im- 5
petu quantum possumus prohibeamus. equidem etsi doleo
me in vitam paulo serius tamquam in viam ingressum,
priusquam confectum iter sit, in hanc rei publicae noctem
incidisse, tamen ea consolatione sustentor quam tu mihi,
Brute, adhibuisti tuis suavissimis litteris, quibus me forti 10
animo esse oportere censebas, quod ea gessissem, quae de
me etiam me tacente ipsa loquerentur viverentque mor-
tuo; quae, si recte esset, salute rei publicae, sin secus,
interitu ipso testimonium meorum de re publica consilio-
rum darent. sed in te intuens, Brute, doleo, cuius in 331.1
adulescentiam per medias laudes quasi quadrigis vehen-
tem transversa incurrit misera fortuna rei publicae. hic me
dolor tangit, haec me cura sollicitat et hunc mecum so-
cium eiusdem et amoris et iudici. tibi favemus, te tua 5
frui virtute cupimus, tibi optamus eam rem publicam in
qua duorum generum amplissumorum renovare memo-
riam atque augere possis. tuum enim forum, tuum erat
illud curriculum, tu illuc veneras unus, qui non linguam
modo acuisses exercitatione dicendi, sed et ipsam elo- 10
quentiam locupletavisses graviorum artium instrumento
et isdem artibus decus omne virtutis cum summa elo-
quentiae laude iunxisses. ex te duplex nos afficit solli- 332.1
citudo, quod et ipse re publica careas et illa te. tu tamen,
etsi cursum ingeni tui, Brute, premit haec importuna
clades civitatis, contine te in tuis perennibus studiis et
effice id quod iam propemodum vel plane potius effece- 5
ras, ut te eripias ex ea, quam ego congessi in hunc ser-
monem, turba patronorum. nec enim decet te ornatum
uberrumis artibus, quas cum domo haurire non posses,
arcessivisti ex urbe ea, quae domus est semper habita
doctrinae, numerari in volgo patronorum. nam quid te 10
exercuit Pammenes vir longe eloquentissimus Graeciae,
quid illa vetus Academia atque eius heres Aristus hospes
et familiaris meus, si quidem similes maioris partis orato-
rum futuri sumus? nonne cernimus vix singulis aetatibus 333.1
binos oratores laudabilis constitisse? Galba fuit inter tot
aequalis unus excellens, cui, quem ad modum accepimus, et
Cato cedebat senior et qui temporibus illis aetate inferio-
res fuerunt; Lepidus postea, deinde Carbo; nam Grac- 5
chi in contionibus multo faciliore et liberiore genere
dicendi, quorum tamen ipsorum ad aetatem laus elo-
quentiae perfecta nondum fuit; Antonius, Crassus, post
Cotta, Sulpicius, Hortensius. nihil dico amplius, tantum
dico: si mihi accidisset, ut numerarer in multis * * * si 10
operosa est concursatio magis oportunorum * * *