LUCULLUS
  Magnum ingenium L. Luculli magnumque optima- 1
rum artium studium, tum omnis liberalis et digna
homine nobili ab eo percepta doctrina quibus tempori-
bus florere in foro maxume potuit caruit omnino
rebus urbanis. ut enim [urbanis] admodum adulescens
cum fratre pari pietate et industria praedito paternas 5
inimicitias magna cum gloria est persecutus, in Asiam
quaestor profectus ibi permultos annos admirabili qua-
dam laude provinciae praefuit; deinde absens factus
aedilis, continuo praetor (licebat enim celerius legis
praemio), post in Africam, inde ad consulatum; quem 10
ita gessit ut diligentiam admirarentur omnes ingenium
agnoscerent. post ad Mithridaticum bellum missus a
senatu non modo opinionem vicit omnium quae de
virtute eius erat sed etiam gloriam superiorum;
idque eo fuit mirabilius quod ab eo laus impera- 2.1
toria non admodum expectabatur, qui adulescentiam
in forensi opera, quaesturae diuturnum tempus Murena
bellum in Ponto gerente in Asiae pace consumpserat.
sed incredibilis quaedam ingenii magnitudo non desi- 5
deravit indocilem usus disciplinam. itaque cum totum
iter et navigationem consumpsisset partim in percon-
tando a peritis partim in rebus gestis legendis, in
Asiam factus imperator venit, cum esset Roma pro-
fectus rei militaris rudis. habuit enim divinam quan- 10
dam memoriam rerum—verborum maiorem Horten-
sius; sed quo plus in negotiis gerendis res quam verba
prosunt, hoc erat memoria illa praestantior. quam
fuisse in Themistocle, quem facile Graeciae principem
ponimus, singularem ferunt; qui quidem etiam polli- 15
centi cuidam se artem ei memoriae, quae tum primum
proferebatur, traditurum respondisse dicitur oblivisci
se malle discere, credo quod haerebant in memoria
quaecumque audierat et viderat. tali ingenio prae-
ditus Lucullus adiunxerat etiam illam quam Themis- 20
tocles spreverat disciplinam; itaque ut litteris con-
signamus quae monimentis mandare volumus sic
ille in animo res insculptas habebat. tantus ergo im- 3.1
perator in omni genere belli fuit, proeliis oppugna-
tionibus navalibus pugnis totiusque belli instrumento
et adparatu, ut ille rex post Alexandrum maxumus
hunc a se maiorem ducem cognitum quam quemquam 5
eorum quos legisset fateretur. in eodem tanta pruden-
tia fuit in constituendis temperandisque civitatibus,
tanta aequitas, ut hodie stet Asia Luculli institutis ser-
vandis et quasi vestigiis persequendis. Sed etsi magna
cum utilitate rei publicae, tamen diutius quam vellem 10
tanta vis virtutis atque ingenii peregrinata afuit ab
oculis et fori et curiae. quin etiam cum victor a
Mithridatico bello revertisset, inimicorum calumnia
triennio tardius quam debuerat triumphavit; nos
enim consules introduximus paene in urbem currum 15
clarissimi viri. cuius mihi consilium et auctoritas quid
tum in maximis rebus profuisset dicerem, nisi de me
ipso dicendum esset, quod hoc tempore non est ne-
cesse; ita privabo potius illum debito testimonio quam
id cum mea laude communicem. 20