Virtus, virtus, inquam, C. Fanni, et tu, Q. Muci, 100.8
et conciliat amicitias et conservat. In ea est enim
convenientia rerum, in ea stabilitas, in ea constantia; 10
quae cum se extulit et ostendit suum lumen et idem
aspexit adgnovitque in alio, ad id se admovet vicis-
simque accipit illud, quod in altero est; ex quo exar-
descit sive amor sive amicitia; utrumque enim dictum
est ab amando; amare autem nihil est aliud nisi eum 15
ipsum diligere, quem ames, nulla indigentia, nulla
utilitate quaesita; quae tamen ipsa ecflorescit ex ami-
citia, etiamsi tu eam minus secutus sis. Hac nos 101.1
adulescentes benivolentia senes illos, L. Paulum, M.
Catonem, C. Galum, P. Nasicam, Ti. Gracchum, Sci-
pionis nostri socerum, dileximus, haec etiam magis
elucet inter aequales, ut inter me et Scipionem, L. 5
Furium, P. Rupilium, Sp. Mummium. Vicissim autem
senes in adulescentium caritate adquiescimus, ut in
vestra, ut in Q. Tuberonis; equidem etiam admodum
adulescentis P. Rutili, A. Vergini familiaritate de-
lector. Quoniamque ita ratio comparata est vitae na- 10
turaeque nostrae, ut alia <ex alia> aetas oriatur, maxume
quidem optandum est, ut cum aequalibus possis, qui-
buscum tamquam e carceribus emissus sis, cum isdem
ad calcem, ut dicitur, pervenire. Sed quoniam res 102.1
humanae fragiles caducaeque sunt, semper aliqui an-
quirendi sunt, quos diligamus et a quibus diligamur;
caritate enim benivolentiaque sublata omnis est e
vita sublata iucunditas. Mihi quidem Scipio, quam- 5
quam est subito ereptus, vivit tamen semperque vivet;
virtutem enim amavi illius viri, quae extincta non
est; nec mihi soli versatur ante oculos, qui illam
semper in manibus habui, sed etiam posteris erit
clara et insignis. Nemo umquam animo aut spe maiora 10
suscipiet, qui sibi non illius memoriam atque imagi-
nem proponendam putet. Equidem ex omnibus rebus, 103.1
quas mihi aut fortuna aut natura tribuit, nihil habeo,
quod cum amicitia Scipionis possim comparare. In
hac mihi de re publica consensus, in hac rerum pri-
vatarum consilium, in eadem requies plena oblecta- 5
tionis fuit. Numquam illum ne minima quidem re
offendi, quod quidem senserim, nihil audivi ex eo ipse,
quod nollem; una domus erat, idem victus, isque
communis, neque solum militia, sed etiam peregrina-
tiones rusticationesque communes. Nam quid ego de 104.1
studiis dicam cognoscendi semper aliquid atque di-
scendi? in quibus remoti ab oculis populi omne otio-
sum tempus contrivimus. Quarum rerum recordatio
et memoria si una cum illo occidisset, desiderium 5
coniunctissimi atque amantissimi viri ferre nullo modo
possem. Sed nec illa extincta sunt alunturque potius
et augentur cogitatione et memoria mea, et, si illis
plane orbatus essem, magnum tamen adfert mihi
aetas ipsa solacium. Diutius enim iam in hoc desi- 10
derio esse non possum. Omnia autem brevia tolera-
bilia esse debent, etiamsi magna sunt.
  Haec habui de amicitia quae dicerem. Vos autem
hortor, ut ita virtutem locetis, sine qua amicitia esse
non potest, ut ea excepta nihil amicitia praestabilius 15
putetis.