iii Kal. Mart. 49 (§4) in Formiano
M. CICERO IMP. S. D. CN. MAGNO PROCOS.
Cum ad te litteras misissem quae tibi Canusi redditae sunt, 8.11d.1.1
suspicionem nullam habebam te rei publicae causa mare
transiturum, eramque in spe magna fore ut in Italia possemus
aut concordiam constituere, qua mihi nihil utilius videbatur,
aut rem publicam summa cum dignitate defendere. inter- 5
im nondum meis litteris ad te perlatis ex iis mandatis quae
D. Laelio ad consules dederas certior tui consili factus non
exspectavi dum mihi a te litterae redderentur, confestimque
cum Quinto fratre et cum liberis nostris iter ad te in Apuliam
facere coepi. cum Teanum Sidicinum venissem, C. Messius, 2.1
familiaris tuus, mihi dixit aliique complures Caesarem iter
habere Capuam et eo ipso die mansurum esse Aeserniae.
sane sum commotus quod, si ita esset, non modo iter meum
interclusum sed me ipsum plane exceptum putabam. itaque 5
tum Cales processi, ut ibi potissimum consisterem, dum cer-
tum nobis ab Aesernia de eo quod audieram referretur.
  At mihi, cum Calibus essem, adfertur litterarum tuarum 3.1
exemplum quas tu ad Lentulum consulem misisses. hae scriptae
sic erant, litteras tibi a L. Domitio a. d. xiii Kal. Mart. adlatas
esse, earumque exemplum subscripseras; magnique interesse
rei publicae scripseras omnis copias primo quoque tempore 5
in unum locum convenire, et ut praesidio quod satis esset
Capuae relinqueret. his ego litteris lectis in eadem opinione
fui qua reliqui omnes, te cum omnibus copiis ad Corfinium
esse venturum; quo mihi, cum Caesar ad oppidum castra
haberet, tutum iter esse non arbitrabar. 10
  Cum res in summa exspectatione esset, utrumque simul
audivimus, et quae Corfini acta essent et te iter Brundisium
facere coepisse; cumque nec mihi nec fratri meo dubium
esset quin Brundisium contenderemus, a multis qui e Samnio
Apuliaque veniebant admoniti sumus ut caveremus ne ex- 15
ciperemur a Caesare, quod is in eadem loca quae nos pete-
bamus profectus celerius etiam quam nos possemus eo quo
intenderet venturus esset. quod cum ita esset, nec mihi nec
fratri meo nec cuiquam amicorum placuit committere ut
temeritas nostra non solum nobis sed etiam rei publicae 20
noceret cum praesertim non dubitaremus quin, si etiam
tutum nobis iter fuisset, te tamen iam consequi non possemus.
  Interim accepimus tuas litteras Canusio a. d. x Kal. Mart. 4.1
datas, quibus nos hortaris ut celerius Brundisium veniamus.
quas cum accepissemus a. d. iii Kal. Mart., non dubita-
bamus quin tu iam Brundisium pervenisses, nobisque iter
illud omnino interclusum videbamus neque minus nos esse 5
captos quam qui Corfini fuissent; neque enim eos solos ar-
bitrabamur capi qui in armatorum manus incidissent sed eos
nihilo minus qui regionibus exclusi intra praesidia atque intra
arma aliena venissent.
  Quod cum ita sit, maxime vellem primum semper tecum 5.1
fuissem, quod quidem tibi ostenderam cum a me Capuam
reiciebam; quod feci non vitandi oneris causa sed quod vide-
bam teneri illam urbem sine exercitu non posse, accidere
autem mihi nolebam quod doleo viris fortissimis accidisse. 5
quoniam autem tecum ut essem non contigit, utinam tui consili
certior factus essem! nam suspicione adsequi non potui, quod
omnia prius arbitratus sum fore quam ut haec rei publicae
causa in Italia non posset duce te consistere. neque vero nunc
consilium tuum reprehendo, sed fortunam rei publicae 10
lugeo; nec, si ego quid tu secutus sis non perspicio, idcirco
minus existimo te nihil nisi summa ratione fecisse.
  Mea quae semper fuerit sententia primum de pace vel 6.1
iniqua condicione retinenda, deinde de urbe (nam de Italia
quidem nihil mihi umquam ostenderas), meminisse te ar-
bitror. sed mihi non sumo ut meum consilium valere de-
buerit; secutus sum tuum, neque id rei publicae causa, de 5
qua desperavi, quae et nunc adflicta est nec excitari sine
civili perniciosissimo bello potest, sed te quaerebam, tecum
esse cupiebam, neque eius rei facultatem, si qua erit,
praetermittam.
  Ego me in hac omni causa facile intellegebam pugnandi 7.1
cupidis hominibus non satis facere. primum enim prae me
tuli me nihil malle quam pacem, non quin eadem timerem
quae illi sed ea bello civili leviora ducebam. deinde suscepto
bello, cum pacis condiciones ad te adferri a teque ad ea<s> 5
honorifice et large responderi viderem, duxi meam rationem;
quam tibi facile me probaturum pro tuo in me beneficio
arbitrabar. memineram me esse unum qui pro meis maximis
in rem publicam meritis supplicia miserrima et crudelissima
pertulissem, me esse unum qui, si offendissem eius animum 10
cui tum cum iam in armis essemus consulatus tamen alter et
triumphus amplissimus deferebatur, subicerer isdem proeliis,
ut mea persona semper ad improborum civium impetus
aliquid videretur habere populare. atque haec non ego prius
sum suspicatus quam mihi palam denuntiata sunt, neque ea 15
tam pertimui, si subeunda essent, quam declinanda putavi,
si honeste vitare possem.
  Quam ob rem illius temporis, dum in spe pax fuit, rationem 8.1
nostram vides, reliqui facultatem res ademit. iis autem quibus
non satis facio facile respondeo; neque enim ego amicior
C. Caesari umquam fui quam illi neque illi amiciores rei
publicae quam ego. hoc inter me et illos interest, quod, 5
cum et illi cives optimi sint et ego ab ista laude non absim,
ego condicionibus, quod idem te intellexeram velle, illi
armis disceptari maluerunt; quae quoniam ratio vicit, perficiam
profecto ut neque res publica civis a me animum neque tu
amici desideres. 10