| Reliquum est ut de Q. Catuli auctoritate et sententia | 59.1 |
| dicendum esse videatur. Qui cum ex vobis quaereret, si | |
| in uno Cn. Pompeio omnia poneretis, si quid eo factum | |
| esset, in quo spem essetis habituri, cepit magnum suae | |
| virtutis fructum ac dignitatis, cum omnes una prope voce | 5 |
| in eo ipso vos spem habituros esse dixistis. Etenim talis | |
| est vir ut nulla res tanta sit ac tam difficilis quam ille non | |
| et consilio regere et integritate tueri et virtute conficere | |
| possit. Sed in hoc ipso ab eo vehementissime dissentio, | |
| quod quo minus certa est hominum ac minus diuturna vita, | 10 |
| hoc magis res publica, dum per deos immortalis licet, frui | |
| debet summi viri vita atque virtute. At enim ne quid novi | 60.1 |
| fiat contra exempla atque instituta maiorum. Non dicam | |
| hoc loco maiores nostros semper in pace consuetudini, in | |
| bello utilitati paruisse, semper ad novos casus temporum | |
| novorum consiliorum rationes accommodasse, non dicam | 5 |
| duo bella maxima, Punicum atque Hispaniense, ab uno | |
| imperatore esse confecta duasque urbis potentissimas quae | |
| huic imperio maxime minitabantur, Carthaginem atque | |
| Numantiam, ab eodem Scipione esse deletas, non com- | |
| memorabo nuper ita vobis patribusque vestris esse visum | 10 |
| ut in uno C. Mario spes imperi poneretur, ut idem cum | |
| Iugurtha, idem cum Cimbris, idem cum Teutonis bellum | |
| administraret; in ipso Cn. Pompeio in quo novi constitui | |
| nihil volt Q. Catulus quam multa sint nova summa Q. Ca- | |
| tuli voluntate constituta recordamini. | 15 |
| Quid tam novum quam adulescentulum privatum exer- | 61.1 |
| citum difficili rei publicae tempore conficere? Confecit. | |
| Huic praeesse? Praefuit. Rem optime ductu suo gerere? | |
| Gessit. Quid tam praeter consuetudinem quam homini | |
| peradulescenti cuius aetas a senatorio gradu longe abesset | 5 |
| imperium atque exercitum dari, Siciliam permitti atque | |
| Africam bellumque in ea provincia administrandum? Fuit | |
| in his provinciis singulari innocentia, gravitate, virtute, | |
| bellum in Africa maximum confecit, victorem exercitum | |
| deportavit. Quid vero tam inauditum quam equitem Ro- | 10 |
| manum triumphare? At eam quoque rem populus Romanus | |
| non modo vidit sed omnium etiam studio visendam et | |
| concelebrandam putavit. Quid tam inusitatum quam ut, | 62.1 |
| cum duo consules clarissimi fortissimique essent, eques | |
| Romanus ad bellum maximum formidolosissimumque pro | |
| consule mitteretur? Missus est. Quo quidem tempore | |
| cum esset non nemo in senatu qui diceret 'non oportere | 5 |
| mitti hominem privatum pro consule,' L. Philippus dixisse | |
| dicitur 'non se illum sua sententia pro consule sed pro | |
| consulibus mittere.' Tanta in eo rei publicae bene gerendae | |
| spes constituebatur ut duorum consulum munus unius | |
| adulescentis virtuti committeretur. Quid tam singulare | 10 |
| quam ut ex senatus consulto legibus solutus consul ante | |
| fieret quam ullum alium magistratum per leges capere | |
| licuisset? quid tam incredibile quam ut iterum eques | |
| Romanus ex senatus consulto triumpharet? Quae in | |
| omnibus hominibus nova post hominum memoriam con- | 15 |
| stituta sunt, ea tam multa non sunt quam haec quae in hoc | |
| uno homine vidimus. Atque haec tot exempla tanta ac | 63.1 |
| tam nova profecta sunt in eodem homine a Q. Catuli | |
| atque a ceterorum eiusdem dignitatis amplissimorum homi- | |
| num auctoritate. |