LIBER V
|
|
Interea medium Aeneas iam classe tenebat
|
5.1
|
certus iter fluctusque atros Aquilone secabat
|
|
moenia respiciens, quae iam infelicis Elissae
|
|
conlucent flammis. quae tantum accenderit ignem
|
|
causa latet; duri magno sed amore dolores
|
5
|
polluto, notumque furens quid femina possit,
|
|
triste per augurium Teucrorum pectora ducunt.
|
|
ut pelagus tenuere rates nec iam amplius ulla
|
|
occurrit tellus, maria undique et undique caelum,
|
|
olli caeruleus supra caput astitit imber
|
10
|
noctem hiememque ferens et inhorruit unda tenebris.
|
|
ipse gubernator puppi Palinurus ab alta:
|
|
'heu quianam tanti cinxerunt aethera nimbi?
|
|
quidue, pater Neptune, paras?' sic deinde locutus
|
|
colligere arma iubet ualidisque incumbere remis,
|
15
|
obliquatque sinus in uentum ac talia fatur:
|
|
'magnanime Aenea, non, si mihi Iuppiter auctor
|
|
spondeat, hoc sperem Italiam contingere caelo.
|
|
mutati transuersa fremunt et uespere ab atro
|
|
consurgunt uenti, atque in nubem cogitur aër.
|
20
|
nec nos obniti contra nec tendere tantum
|
|
sufficimus. superat quoniam Fortuna, sequamur,
|
|
quoque uocat uertamus iter. nec litora longe
|
|
fida reor fraterna Erycis portusque Sicanos,
|
|
si modo rite memor seruata remetior astra.'
|
25
|
tum pius Aeneas: 'equidem sic poscere uentos
|
|
iamdudum et frustra cerno te tendere contra.
|
|
flecte uiam uelis. an sit mihi gratior ulla,
|
|
quoue magis fessas optem dimittere nauis,
|
|
quam quae Dardanium tellus mihi seruat Acesten
|
30
|
et patris Anchisae gremio complectitur ossa?'
|
|
haec ubi dicta, petunt portus et uela secundi
|
|
intendunt Zephyri; fertur cita gurgite classis,
|
|
et tandem laeti notae aduertuntur harenae.
|
|
At procul ex celso miratus uertice montis
|
35
|
aduentum sociasque rates occurrit Acestes,
|
|
horridus in iaculis et pelle Libystidis ursae,
|
|
Troia Criniso conceptum flumine mater
|
|
quem genuit. ueterum non immemor ille parentum
|
|
gratatur reduces et gaza laetus agresti
|
40
|
excipit, ac fessos opibus solatur amicis.
|
|
Postera cum primo stellas Oriente fugarat
|
|
clara dies, socios in coetum litore ab omni
|
|
aduocat Aeneas tumulique ex aggere fatur:
|
|
'Dardanidae magni, genus alto a sanguine diuum,
|
45
|
annuus exactis completur mensibus orbis,
|
|
ex quo reliquias diuinique ossa parentis
|
|
condidimus terra maestasque sacrauimus aras;
|
|
iamque dies, nisi fallor, adest, quem semper acerbum,
|
|
semper honoratum (sic di uoluistis) habebo.
|
50
|
hunc ego Gaetulis agerem si Syrtibus exsul,
|
|
Argolicoue mari deprensus et urbe Mycenae,
|
|
annua uota tamen sollemnisque ordine pompas
|
|
exsequerer strueremque suis altaria donis.
|
|
nunc ultro ad cineres ipsius et ossa parentis
|
55
|
haud equidem sine mente, reor, sine numine diuum
|
|
adsumus et portus delati intramus amicos.
|
|
ergo agite et laetum cuncti celebremus honorem:
|
|
poscamus uentos, atque haec me sacra quotannis
|
|
urbe uelit posita templis sibi ferre dicatis.
|
60
|
bina boum uobis Troia generatus Acestes
|
|
dat numero capita in nauis; adhibete penatis
|
|
et patrios epulis et quos colit hospes Acestes.
|
|
praeterea, si nona diem mortalibus almum
|
|
Aurora extulerit radiisque retexerit orbem,
|
65
|
prima citae Teucris ponam certamina classis;
|
|
quique pedum cursu ualet, et qui uiribus audax
|
|
aut iaculo incedit melior leuibusque sagittis,
|
|
seu crudo fidit pugnam committere caestu,
|
|
cuncti adsint meritaeque exspectent praemia palmae.
|
70
|
ore fauete omnes et cingite tempora ramis.'
|
|
Sic fatus uelat materna tempora myrto.
|
|
hoc Helymus facit, hoc aeui maturus Acestes,
|
|
hoc puer Ascanius, sequitur quos cetera pubes.
|
|
ille e concilio multis cum milibus ibat
|
75
|
ad tumulum magna medius comitante caterua.
|
|
hic duo rite mero libans carchesia Baccho
|
|
fundit humi, duo lacte nouo, duo sanguine sacro,
|
|
purpureosque iacit flores ac talia fatur:
|
|
'salue, sancte parens, iterum; saluete, recepti
|
80
|
nequiquam cineres animaeque umbraeque paternae.
|
|
non licuit finis Italos fataliaque arua
|
|
nec tecum Ausonium, quicumque est, quaerere Thybrim.'
|
|
dixerat haec, adytis cum lubricus anguis ab imis
|
|
septem ingens gyros, septena uolumina traxit
|
85
|
amplexus placide tumulum lapsusque per aras,
|
|
caeruleae cui terga notae maculosus et auro
|
|
squamam incendebat fulgor, ceu nubibus arcus
|
|
mille iacit uarios aduerso sole colores.
|
|
obstipuit uisu Aeneas. ille agmine longo
|
90
|
tandem inter pateras et leuia pocula serpens
|
|
libauitque dapes rursusque innoxius imo
|
|
successit tumulo et depasta altaria liquit.
|
|
hoc magis inceptos genitori instaurat honores,
|
|
incertus geniumne loci famulumne parentis
|
95
|
esse putet; caedit binas de more bidentis
|
|
totque sues, totidem nigrantis terga iuuencos,
|
|
uinaque fundebat pateris animamque uocabat
|
|
Anchisae magni manisque Acheronte remissos.
|
|
nec non et socii, quae cuique est copia, laeti
|
100
|
dona ferunt, onerant aras mactantque iuuencos;
|
|
ordine aëna locant alii fusique per herbam
|
|
subiciunt ueribus prunas et uiscera torrent.
|
|
Exspectata dies aderat nonamque serena
|
|
Auroram Phaethontis equi iam luce uehebant,
|
105
|
famaque finitimos et clari nomen Acestae
|
|
excierat; laeto complerant litora coetu
|
|
uisuri Aeneadas, pars et certare parati.
|
|
munera principio ante oculos circoque locantur
|
|
in medio, sacri tripodes uiridesque coronae
|
110
|
et palmae pretium uictoribus, armaque et ostro
|
|
perfusae uestes, argenti aurique talenta;
|
|
et tuba commissos medio canit aggere ludos.
|
|
Prima pares ineunt grauibus certamina remis
|
|
quattuor ex omni delectae classe carinae.
|
115
|
uelocem Mnestheus agit acri remige Pristim,
|
|
mox Italus Mnestheus, genus a quo nomine Memmi,
|
|
ingentemque Gyas ingenti mole Chimaeram,
|
|
urbis opus, triplici pubes quam Dardana uersu
|
|
impellunt, terno consurgunt ordine remi;
|
120
|
Sergestusque, domus tenet a quo Sergia nomen,
|
|
Centauro inuehitur magna, Scyllaque Cloanthus
|
|
caerulea, genus unde tibi, Romane Cluenti.
|
|
Est procul in pelago saxum spumantia contra
|
|
litora, quod tumidis summersum tunditur olim
|
125
|
fluctibus, hiberni condunt ubi sidera Cauri;
|
|
tranquillo silet immotaque attollitur unda
|
|
campus et apricis statio gratissima mergis.
|
|
hic uiridem Aeneas frondenti ex ilice metam
|
|
constituit signum nautis pater, unde reuerti
|
130
|
scirent et longos ubi circumflectere cursus.
|
|
tum loca sorte legunt ipsique in puppibus auro
|
|
ductores longe effulgent ostroque decori;
|
|
cetera populea uelatur fronde iuuentus
|
|
nudatosque umeros oleo perfusa nitescit.
|
135
|
considunt transtris, intentaque bracchia remis;
|
|
intenti exspectant signum, exsultantiaque haurit
|
|
corda pauor pulsans laudumque arrecta cupido.
|
|
inde ubi clara dedit sonitum tuba, finibus omnes,
|
|
haud mora, prosiluere suis; ferit aethera clamor
|
140
|
nauticus, adductis spumant freta uersa lacertis.
|
|
infindunt pariter sulcos, totumque dehiscit
|
|
conuulsum remis rostrisque tridentibus aequor.
|
|
non tam praecipites biiugo certamine campum
|
|
corripuere ruuntque effusi carcere currus,
|
145
|
nec sic immissis aurigae undantia lora
|
|
concussere iugis pronique in uerbera pendent.
|
|
tum plausu fremituque uirum studiisque fauentum
|
|
consonat omne nemus, uocemque inclusa uolutant
|
|
litora, pulsati colles clamore resultant.
|
150
|
Effugit ante alios primisque elabitur undis
|
|
turbam inter fremitumque Gyas; quem deinde Cloanthus
|
|
consequitur, melior remis, sed pondere pinus
|
|
tarda tenet. post hos aequo discrimine Pristis
|
|
Centaurusque locum tendunt superare priorem;
|
155
|
et nunc Pristis habet, nunc uictam praeterit ingens
|
|
Centaurus, nunc una ambae iunctisque feruntur
|
|
frontibus et longa sulcant uada salsa carina.
|
|
iamque propinquabant scopulo metamque tenebant,
|
|
cum princeps medioque Gyas in gurgite uictor
|
160
|
rectorem nauis compellat uoce Menoeten:
|
|
'quo tantum mihi dexter abis? huc derige cursum;
|
|
litus ama et laeua stringat sine palmula cautes;
|
|
altum alii teneant.' dixit; sed caeca Menoetes
|
|
saxa timens proram pelagi detorquet ad undas.
|
165
|
'quo diuersus abis?' iterum 'pete saxa, Menoete!'
|
|
cum clamore Gyas reuocabat, et ecce Cloanthum
|
|
respicit instantem tergo et propiora tenentem.
|
|
ille inter nauemque Gyae scopulosque sonantis
|
|
radit iter laeuum interior subitoque priorem
|
170
|
praeterit et metis tenet aequora tuta relictis.
|
|
tum uero exarsit iuueni dolor ossibus ingens
|
|
nec lacrimis caruere genae, segnemque Menoeten
|
|
oblitus decorisque sui sociumque salutis
|
|
in mare praecipitem puppi deturbat ab alta;
|
175
|
ipse gubernaclo rector subit, ipse magister
|
|
hortaturque uiros clauumque ad litora torquet.
|
|
at grauis ut fundo uix tandem redditus imo est
|
|
iam senior madidaque fluens in ueste Menoetes
|
|
summa petit scopuli siccaque in rupe resedit.
|
180
|
illum et labentem Teucri et risere natantem
|
|
et salsos rident reuomentem pectore fluctus.
|
|
Hic laeta extremis spes est accensa duobus,
|
|
Sergesto Mnestheique, Gyan superare morantem.
|
|
Sergestus capit ante locum scopuloque propinquat,
|
185
|
nec tota tamen ille prior praeeunte carina;
|
|
parte prior, partim rostro premit aemula Pristis.
|
|
at media socios incedens naue per ipsos
|
|
hortatur Mnestheus: 'nunc, nunc insurgite remis,
|
|
Hectorei socii, Troiae quos sorte suprema
|
190
|
delegi comites; nunc illas promite uiris,
|
|
nunc animos, quibus in Gaetulis Syrtibus usi
|
|
Ionioque mari Maleaeque sequacibus undis.
|
|
non iam prima peto Mnestheus neque uincere certo
|
|
(quamquam o!—sed superent quibus hoc, Neptune, dedisti);
|
195
|
extremos pudeat rediisse: hoc uincite, ciues,
|
|
et prohibete nefas.' olli certamine summo
|
|
procumbunt: uastis tremit ictibus aerea puppis
|
|
subtrahiturque solum, tum creber anhelitus artus
|
|
aridaque ora quatit, sudor fluit undique riuis.
|
200
|
attulit ipse uiris optatum casus honorem:
|
|
namque furens animi dum proram ad saxa suburget
|
|
interior spatioque subit Sergestus iniquo,
|
|
infelix saxis in procurrentibus haesit.
|
|
concussae cautes et acuto in murice remi
|
205
|
obnixi crepuere inlisaque prora pependit.
|
|
consurgunt nautae et magno clamore morantur
|
|
ferratasque trudes et acuta cuspide contos
|
|
expediunt fractosque legunt in gurgite remos.
|
|
at laetus Mnestheus successuque acrior ipso
|
210
|
agmine remorum celeri uentisque uocatis
|
|
prona petit maria et pelago decurrit aperto.
|
|
qualis spelunca subito commota columba,
|
|
cui domus et dulces latebroso in pumice nidi,
|
|
fertur in arua uolans plausumque exterrita pennis
|
215
|
dat tecto ingentem, mox aëre lapsa quieto
|
|
radit iter liquidum celeris neque commouet alas:
|
|
sic Mnestheus, sic ipsa fuga secat ultima Pristis
|
|
aequora, sic illam fert impetus ipse uolantem.
|
|
et primum in scopulo luctantem deserit alto
|
220
|
Sergestum breuibusque uadis frustraque uocantem
|
|
auxilia et fractis discentem currere remis.
|
|
inde Gyan ipsamque ingenti mole Chimaeram
|
|
consequitur; cedit, quoniam spoliata magistro est.
|
|
solus iamque ipso superest in fine Cloanthus,
|
225
|
quem petit et summis adnixus uiribus urget.
|
|
Tum uero ingeminat clamor cunctique sequentem
|
|
instigant studiis, resonatque fragoribus aether.
|
|
hi proprium decus et partum indignantur honorem
|
|
ni teneant, uitamque uolunt pro laude pacisci;
|
230
|
hos successus alit: possunt, quia posse uidentur.
|
|
et fors aequatis cepissent praemia rostris,
|
|
ni palmas ponto tendens utrasque Cloanthus
|
|
fudissetque preces diuosque in uota uocasset:
|
|
'di, quibus imperium est pelagi, quorum aequora curro,
|
235
|
uobis laetus ego hoc candentem in litore taurum
|
|
constituam ante aras uoti reus, extaque salsos
|
|
proiciam in fluctus et uina liquentia fundam.'
|
|
dixit, eumque imis sub fluctibus audiit omnis
|
|
Nereidum Phorcique chorus Panopeaque uirgo,
|
240
|
et pater ipse manu magna Portunus euntem
|
|
impulit: illa Noto citius uolucrique sagitta
|
|
ad terram fugit et portu se condidit alto.
|
|
tum satus Anchisa cunctis ex more uocatis
|
|
uictorem magna praeconis uoce Cloanthum
|
245
|
declarat uiridique aduelat tempora lauro,
|
|
muneraque in nauis ternos optare iuuencos
|
|
uinaque et argenti magnum dat ferre talentum.
|
|
ipsis praecipuos ductoribus addit honores:
|
|
uictori chlamydem auratam, quam plurima circum
|
250
|
purpura maeandro duplici Meliboea cucurrit,
|
|
intextusque puer frondosa regius Ida
|
|
uelocis iaculo ceruos cursuque fatigat
|
|
acer, anhelanti similis, quem praepes ab Ida
|
|
sublimem pedibus rapuit Iouis armiger uncis;
|
255
|
longaeui palmas nequiquam ad sidera tendunt
|
|
custodes, saeuitque canum latratus in auras.
|
|
at qui deinde locum tenuit uirtute secundum,
|
|
leuibus huic hamis consertam auroque trilicem
|
|
loricam, quam Demoleo detraxerat ipse
|
260
|
uictor apud rapidum Simoenta sub Ilio alto,
|
|
donat habere, uiro decus et tutamen in armis.
|
|
uix illam famuli Phegeus Sagarisque ferebant
|
|
multiplicem conixi umeris; indutus at olim
|
|
Demoleos cursu palantis Troas agebat.
|
265
|
tertia dona facit geminos ex aere lebetas
|
|
cymbiaque argento perfecta atque aspera signis.
|
|
iamque adeo donati omnes opibusque superbi
|
|
puniceis ibant euincti tempora taenis,
|
|
cum saeuo e scopulo multa uix arte reuulsus
|
270
|
amissis remis atque ordine debilis uno
|
|
inrisam sine honore ratem Sergestus agebat.
|
|
qualis saepe uiae deprensus in aggere serpens,
|
|
aerea quem obliquum rota transiit aut grauis ictu
|
|
seminecem liquit saxo lacerumque uiator;
|
275
|
nequiquam longos fugiens dat corpore tortus
|
|
parte ferox ardensque oculis et sibila colla
|
|
arduus attollens; pars uulnere clauda retentat
|
|
nexantem nodis seque in sua membra plicantem:
|
|
tali remigio nauis se tarda mouebat;
|
280
|
uela facit tamen et uelis subit ostia plenis.
|
|
Sergestum Aeneas promisso munere donat
|
|
seruatam ob nauem laetus sociosque reductos.
|
|
olli serua datur operum haud ignara Mineruae,
|
|
Cressa genus, Pholoe, geminique sub ubere nati.
|
285
|
Hoc pius Aeneas misso certamine tendit
|
|
gramineum in campum, quem collibus undique curuis
|
|
cingebant siluae, mediaque in ualle theatri
|
|
circus erat; quo se multis cum milibus heros
|
|
consessu medium tulit exstructoque resedit.
|
290
|
hic, qui forte uelint rapido contendere cursu,
|
|
inuitat pretiis animos, et praemia ponit.
|
|
undique conueniunt Teucri mixtique Sicani,
|
|
Nisus et Euryalus primi,
|
|
Euryalus forma insignis uiridique iuuenta,
|
295
|
Nisus amore pio pueri; quos deinde secutus
|
|
regius egregia Priami de stirpe Diores;
|
|
hunc Salius simul et Patron, quorum alter Acarnan,
|
|
alter ab Arcadio Tegeaeae sanguine gentis;
|
|
tum duo Trinacrii iuuenes, Helymus Panopesque
|
300
|
adsueti siluis, comites senioris Acestae;
|
|
multi praeterea, quos fama obscura recondit.
|
|
Aeneas quibus in mediis sic deinde locutus:
|
|
'accipite haec animis laetasque aduertite mentes.
|
|
nemo ex hoc numero mihi non donatus abibit.
|
305
|
Cnosia bina dabo leuato lucida ferro
|
|
spicula caelatamque argento ferre bipennem;
|
|
omnibus hic erit unus honos. tres praemia primi
|
|
accipient flauaque caput nectentur oliua.
|
|
primus equum phaleris insignem uictor habeto;
|
310
|
alter Amazoniam pharetram plenamque sagittis
|
|
Threiciis, lato quam circum amplectitur auro
|
|
balteus et tereti subnectit fibula gemma;
|
|
tertius Argolica hac galea contentus abito.'
|
|
Haec ubi dicta, locum capiunt signoque repente
|
315
|
corripiunt spatia audito limenque relinquunt,
|
|
effusi nimbo similes. simul ultima signant,
|
|
primus abit longeque ante omnia corpora Nisus
|
|
emicat et uentis et fulminis ocior alis;
|
|
proximus huic, longo sed proximus interuallo,
|
320
|
insequitur Salius; spatio post deinde relicto
|
|
tertius Euryalus;
|
|
Euryalumque Helymus sequitur; quo deinde sub ipso
|
|
ecce uolat calcemque terit iam calce Diores
|
|
incumbens umero, spatia et si plura supersint
|
325
|
transeat elapsus prior ambiguumque relinquat.
|
|
iamque fere spatio extremo fessique sub ipsam
|
|
finem aduentabant, leui cum sanguine Nisus
|
|
labitur infelix, caesis ut forte iuuencis
|
|
fusus humum uiridisque super madefecerat herbas.
|
330
|
hic iuuenis iam uictor ouans uestigia presso
|
|
haud tenuit titubata solo, sed pronus in ipso
|
|
concidit immundoque fimo sacroque cruore.
|
|
non tamen Euryali, non ille oblitus amorum:
|
|
nam sese opposuit Salio per lubrica surgens;
|
335
|
ille autem spissa iacuit reuolutus harena,
|
|
emicat Euryalus et munere uictor amici
|
|
prima tenet, plausuque uolat fremituque secundo.
|
|
post Helymus subit et nunc tertia palma Diores.
|
|
hic totum caueae consessum ingentis et ora
|
340
|
prima patrum magnis Salius clamoribus implet,
|
|
ereptumque dolo reddi sibi poscit honorem.
|
|
tutatur fauor Euryalum lacrimaeque decorae,
|
|
gratior et pulchro ueniens in corpore uirtus.
|
|
adiuuat et magna proclamat uoce Diores,
|
345
|
qui subiit palmae frustraque ad praemia uenit
|
|
ultima, si primi Salio reddentur honores.
|
|
tum pater Aeneas 'uestra' inquit 'munera uobis
|
|
certa manent, pueri et palmam mouet ordine nemo;
|
|
me liceat casus miserari insontis amici.'
|
350
|
sic fatus tergum Gaetuli immane leonis
|
|
dat Salio uillis onerosum atque unguibus aureis.
|
|
hic Nisus 'si tanta' inquit 'sunt praemia uictis,
|
|
et te lapsorum miseret, quae munera Niso
|
|
digna dabis, primam merui qui laude coronam
|
355
|
ni me, quae Salium, fortuna inimica tulisset?'
|
|
et simul his dictis faciem ostentabat et udo
|
|
turpia membra fimo. risit pater optimus olli
|
|
et clipeum efferri iussit, Didymaonis artes,
|
|
Neptuni sacro Danais de poste refixum.
|
360
|
hoc iuuenem egregium praestanti munere donat.
|
|
Post, ubi confecti cursus et dona peregit,
|
|
'nunc, si cui uirtus animusque in pectore praesens,
|
|
adsit et euinctis attollat bracchia palmis':
|
|
sic ait, et geminum pugnae proponit honorem,
|
365
|
uictori uelatum auro uittisque iuuencum,
|
|
ensem atque insignem galeam solacia uicto.
|
|
nec mora; continuo uastis cum uiribus effert
|
|
ora Dares magnoque uirum se murmure tollit,
|
|
solus qui Paridem solitus contendere contra,
|
370
|
idemque ad tumulum quo maximus occubat Hector
|
|
uictorem Buten immani corpore, qui se
|
|
Bebrycia ueniens Amyci de gente ferebat,
|
|
perculit et fulua moribundum extendit harena.
|
|
talis prima Dares caput altum in proelia tollit,
|
375
|
ostenditque umeros latos alternaque iactat
|
|
bracchia protendens et uerberat ictibus auras.
|
|
quaeritur huic alius; nec quisquam ex agmine tanto
|
|
audet adire uirum manibusque inducere caestus.
|
|
ergo alacris cunctosque putans excedere palma
|
380
|
Aeneae stetit ante pedes, nec plura moratus
|
|
tum laeua taurum cornu tenet atque ita fatur:
|
|
'nate dea, si nemo audet se credere pugnae,
|
|
quae finis standi? quo me decet usque teneri?
|
|
ducere dona iube.' cuncti simul ore fremebant
|
385
|
Dardanidae reddique uiro promissa iubebant.
|
|
Hic grauis Entellum dictis castigat Acestes,
|
|
proximus ut uiridante toro consederat herbae:
|
|
'Entelle, heroum quondam fortissime frustra,
|
|
tantane tam patiens nullo certamine tolli
|
390
|
dona sines? ubi nunc nobis deus ille, magister
|
|
nequiquam memoratus, Eryx? ubi fama per omnem
|
|
Trinacriam et spolia illa tuis pendentia tectis?'
|
|
ille sub haec: 'non laudis amor nec gloria cessit
|
|
pulsa metu; sed enim gelidus tardante senecta
|
395
|
sanguis hebet, frigentque effetae in corpore uires.
|
|
si mihi quae quondam fuerat quaque improbus iste
|
|
exsultat fidens, si nunc foret illa iuuentas,
|
|
haud equidem pretio inductus pulchroque iuuenco
|
|
uenissem, nec dona moror.' sic deinde locutus
|
400
|
in medium geminos immani pondere caestus
|
|
proiecit, quibus acer Eryx in proelia suetus
|
|
ferre manum duroque intendere bracchia tergo.
|
|
obstipuere animi: tantorum ingentia septem
|
|
terga boum plumbo insuto ferroque rigebant.
|
405
|
ante omnis stupet ipse Dares longeque recusat,
|
|
magnanimusque Anchisiades et pondus et ipsa
|
|
huc illuc uinclorum immensa uolumina uersat.
|
|
tum senior talis referebat pectore uoces:
|
|
'quid, si quis caestus ipsius et Herculis arma
|
410
|
uidisset tristemque hoc ipso in litore pugnam?
|
|
haec germanus Eryx quondam tuus arma gerebat
|
|
(sanguine cernis adhuc sparsoque infecta cerebro),
|
|
his magnum Alciden contra stetit, his ego suetus,
|
|
dum melior uiris sanguis dabat, aemula necdum
|
415
|
temporibus geminis canebat sparsa senectus.
|
|
sed si nostra Dares haec Troius arma recusat
|
|
idque pio sedet Aeneae, probat auctor Acestes,
|
|
aequemus pugnas. Erycis tibi terga remitto
|
|
(solue metus), et tu Troianos exue caestus.'
|
420
|
haec fatus duplicem ex umeris reiecit amictum
|
|
et magnos membrorum artus, magna ossa lacertosque
|
|
exuit atque ingens media consistit harena.
|
|
tum satus Anchisa caestus pater extulit aequos
|
|
et paribus palmas amborum innexuit armis.
|
425
|
constitit in digitos extemplo arrectus uterque
|
|
bracchiaque ad superas interritus extulit auras.
|
|
abduxere retro longe capita ardua ab ictu
|
|
immiscentque manus manibus pugnamque lacessunt,
|
|
ille pedum melior motu fretusque iuuenta,
|
430
|
hic membris et mole ualens; sed tarda trementi
|
|
genua labant, uastos quatit aeger anhelitus artus.
|
|
multa uiri nequiquam inter se uulnera iactant,
|
|
multa cauo lateri ingeminant et pectore uastos
|
|
dant sonitus, erratque auris et tempora circum
|
435
|
crebra manus, duro crepitant sub uulnere malae.
|
|
stat grauis Entellus nisuque immotus eodem
|
|
corpore tela modo atque oculis uigilantibus exit.
|
|
ille, uelut celsam oppugnat qui molibus urbem
|
|
aut montana sedet circum castella sub armis,
|
440
|
nunc hos, nunc illos aditus, omnemque pererrat
|
|
arte locum et uariis adsultibus inritus urget.
|
|
ostendit dextram insurgens Entellus et alte
|
|
extulit, ille ictum uenientem a uertice uelox
|
|
praeuidit celerique elapsus corpore cessit;
|
445
|
Entellus uiris in uentum effudit et ultro
|
|
ipse grauis grauiterque ad terram pondere uasto
|
|
concidit, ut quondam caua concidit aut Erymantho
|
|
aut Ida in magna radicibus eruta pinus.
|
|
consurgunt studiis Teucri et Trinacria pubes;
|
450
|
it clamor caelo primusque accurrit Acestes
|
|
aequaeuumque ab humo miserans attollit amicum.
|
|
at non tardatus casu neque territus heros
|
|
acrior ad pugnam redit ac uim suscitat ira;
|
|
tum pudor incendit uiris et conscia uirtus,
|
455
|
praecipitemque Daren ardens agit aequore toto
|
|
nunc dextra ingeminans ictus, nunc ille sinistra.
|
|
nec mora nec requies: quam multa grandine nimbi
|
|
culminibus crepitant, sic densis ictibus heros
|
|
creber utraque manu pulsat uersatque Dareta.
|
460
|
Tum pater Aeneas procedere longius iras
|
|
et saeuire animis Entellum haud passus acerbis,
|
|
sed finem imposuit pugnae fessumque Dareta
|
|
eripuit mulcens dictis ac talia fatur:
|
|
'infelix, quae tanta animum dementia cepit?
|
465
|
non uiris alias conuersaque numina sentis?
|
|
cede deo.' dixitque et proelia uoce diremit.
|
|
ast illum fidi aequales genua aegra trahentem
|
|
iactantemque utroque caput crassumque cruorem
|
|
ore eiectantem mixtosque in sanguine dentes
|
470
|
ducunt ad nauis; galeamque ensemque uocati
|
|
accipiunt, palmam Entello taurumque relinquunt.
|
|
hic uictor superans animis tauroque superbus
|
|
'nate dea, uosque haec' inquit 'cognoscite, Teucri,
|
|
et mihi quae fuerint iuuenali in corpore uires
|
475
|
et qua seruetis reuocatum a morte Dareta.'
|
|
dixit, et aduersi contra stetit ora iuuenci
|
|
qui donum astabat pugnae, durosque reducta
|
|
librauit dextra media inter cornua caestus
|
|
arduus, effractoque inlisit in ossa cerebro:
|
480
|
sternitur exanimisque tremens procumbit humi bos.
|
|
ille super talis effundit pectore uoces:
|
|
'hanc tibi, Eryx, meliorem animam pro morte Daretis
|
|
persoluo; hic uictor caestus artemque repono.'
|
|
Protinus Aeneas celeri certare sagitta
|
485
|
inuitat qui forte uelint et praemia dicit,
|
|
ingentique manu malum de naue Seresti
|
|
erigit et uolucrem traiecto in fune columbam,
|
|
quo tendant ferrum, malo suspendit ab alto.
|
|
conuenere uiri deiectamque aerea sortem
|
490
|
accepit galea, et primus clamore secundo
|
|
Hyrtacidae ante omnis exit locus Hippocoontis;
|
|
quem modo nauali Mnestheus certamine uictor
|
|
consequitur, uiridi Mnestheus euinctus oliua.
|
|
tertius Eurytion, tuus, o clarissime, frater,
|
495
|
Pandare, qui quondam iussus confundere foedus
|
|
in medios telum torsisti primus Achiuos.
|
|
extremus galeaque ima subsedit Acestes,
|
|
ausus et ipse manu iuuenum temptare laborem.
|
|
tum ualidis flexos incuruant uiribus arcus
|
500
|
pro se quisque uiri et depromunt tela pharetris,
|
|
primaque per caelum neruo stridente sagitta
|
|
Hyrtacidae iuuenis uolucris diuerberat auras,
|
|
et uenit aduersique infigitur arbore mali.
|
|
intremuit malus micuitque exterrita pennis
|
505
|
ales, et ingenti sonuerunt omnia plausu.
|
|
post acer Mnestheus adducto constitit arcu
|
|
alta petens, pariterque oculos telumque tetendit.
|
|
ast ipsam miserandus auem contingere ferro
|
|
non ualuit; nodos et uincula linea rupit
|
510
|
quis innexa pedem malo pendebat ab alto;
|
|
illa Notos atque atra uolans in nubila fugit.
|
|
tum rapidus, iamdudum arcu contenta parato
|
|
tela tenens, fratrem Eurytion in uota uocauit,
|
|
iam uacuo laetam caelo speculatus et alis
|
515
|
plaudentem nigra figit sub nube columbam.
|
|
decidit exanimis uitamque reliquit in astris
|
|
aetheriis fixamque refert delapsa sagittam.
|
|
Amissa solus palma superabat Acestes,
|
|
qui tamen aërias telum contendit in auras
|
520
|
ostentans artemque pater arcumque sonantem.
|
|
hic oculis subitum obicitur magnoque futurum
|
|
augurio monstrum; docuit post exitus ingens
|
|
seraque terrifici cecinerunt omina uates.
|
|
namque uolans liquidis in nubibus arsit harundo
|
525
|
signauitque uiam flammis tenuisque recessit
|
|
consumpta in uentos, caelo ceu saepe refixa
|
|
transcurrunt crinemque uolantia sidera ducunt.
|
|
attonitis haesere animis superosque precati
|
|
Trinacrii Teucrique uiri, nec maximus omen
|
530
|
abnuit Aeneas, sed laetum amplexus Acesten
|
|
muneribus cumulat magnis ac talia fatur:
|
|
'sume, pater, nam te uoluit rex magnus Olympi
|
|
talibus auspiciis exsortem ducere honores.
|
|
ipsius Anchisae longaeui hoc munus habebis,
|
535
|
cratera impressum signis, quem Thracius olim
|
|
Anchisae genitori in magno munere Cisseus
|
|
ferre sui dederat monimentum et pignus amoris.'
|
|
sic fatus cingit uiridanti tempora lauro
|
|
et primum ante omnis uictorem appellat Acesten.
|
540
|
nec bonus Eurytion praelato inuidit honori,
|
|
quamuis solus auem caelo deiecit ab alto.
|
|
proximus ingreditur donis qui uincula rupit,
|
|
extremus uolucri qui fixit harundine malum.
|
|
At pater Aeneas nondum certamine misso
|
545
|
custodem ad sese comitemque impubis Iuli
|
|
Epytiden uocat, et fidam sic fatur ad aurem:
|
|
'uade age et Ascanio, si iam puerile paratum
|
|
agmen habet secum cursusque instruxit equorum,
|
|
ducat auo turmas et sese ostendat in armis
|
550
|
dic' ait. ipse omnem longo decedere circo
|
|
infusum populum et campos iubet esse patentis.
|
|
incedunt pueri pariterque ante ora parentum
|
|
frenatis lucent in equis, quos omnis euntis
|
|
Trinacriae mirata fremit Troiaeque iuuentus.
|
555
|
omnibus in morem tonsa coma pressa corona;
|
|
cornea bina ferunt praefixa hastilia ferro,
|
|
pars leuis umero pharetras; it pectore summo
|
|
flexilis obtorti per collum circulus auri.
|
|
tres equitum numero turmae ternique uagantur
|
560
|
ductores; pueri bis seni quemque secuti
|
|
agmine partito fulgent paribusque magistris.
|
|
una acies iuuenum, ducit quam paruus ouantem
|
|
nomen aui referens Priamus, tua clara, Polite,
|
|
progenies, auctura Italos; quem Thracius albis
|
565
|
portat equus bicolor maculis, uestigia primi
|
|
alba pedis frontemque ostentans arduus albam.
|
|
alter Atys, genus unde Atii duxere Latini,
|
|
paruus Atys pueroque puer dilectus Iulo.
|
|
extremus formaque ante omnis pulcher Iulus
|
570
|
Sidonio est inuectus equo, quem candida Dido
|
|
esse sui dederat monimentum et pignus amoris.
|
|
cetera Trinacriis pubes senioris Acestae
|
|
fertur equis.
|
|
excipiunt plausu pauidos gaudentque tuentes
|
575
|
Dardanidae, ueterumque agnoscunt ora parentum.
|
|
postquam omnem laeti consessum oculosque suorum
|
|
lustrauere in equis, signum clamore paratis
|
|
Epytides longe dedit insonuitque flagello.
|
|
olli discurrere pares atque agmina terni
|
580
|
diductis soluere choris, rursusque uocati
|
|
conuertere uias infestaque tela tulere.
|
|
inde alios ineunt cursus aliosque recursus
|
|
aduersi spatiis, alternosque orbibus orbis
|
|
impediunt pugnaeque cient simulacra sub armis;
|
585
|
et nunc terga fuga nudant, nunc spicula uertunt
|
|
infensi, facta pariter nunc pace feruntur.
|
|
ut quondam Creta fertur Labyrinthus in alta
|
|
parietibus textum caecis iter ancipitemque
|
|
mille uiis habuisse dolum, qua signa sequendi
|
590
|
frangeret indeprensus et inremeabilis error;
|
|
haud alio Teucrum nati uestigia cursu
|
|
impediunt texuntque fugas et proelia ludo,
|
|
delphinum similes qui per maria umida nando
|
|
Carpathium Libycumque secant.
|
595
|
hunc morem cursus atque haec certamina primus
|
|
Ascanius, Longam muris cum cingeret Albam,
|
|
rettulit et priscos docuit celebrare Latinos,
|
|
quo puer ipse modo, secum quo Troia pubes;
|
|
Albani docuere suos; hinc maxima porro
|
600
|
accepit Roma et patrium seruauit honorem;
|
|
Troiaque nunc pueri, Troianum dicitur agmen.
|
|
hac celebrata tenus sancto certamina patri.
|
|
Hinc primum Fortuna fidem mutata nouauit.
|
|
dum uariis tumulo referunt sollemnia ludis,
|
605
|
Irim de caelo misit Saturnia Iuno
|
|
Iliacam ad classem uentosque aspirat eunti,
|
|
multa mouens necdum antiquum saturata dolorem.
|
|
illa uiam celerans per mille coloribus arcum
|
|
nulli uisa cito decurrit tramite uirgo.
|
610
|
conspicit ingentem concursum et litora lustrat
|
|
desertosque uidet portus classemque relictam.
|
|
at procul in sola secretae Troades acta
|
|
amissum Anchisen flebant, cunctaeque profundum
|
|
pontum aspectabant flentes. heu tot uada fessis
|
615
|
et tantum superesse maris, uox omnibus una;
|
|
urbem orant, taedet pelagi perferre laborem.
|
|
ergo inter medias sese haud ignara nocendi
|
|
conicit et faciemque deae uestemque reponit;
|
|
fit Beroe, Tmarii coniunx longaeua Dorycli,
|
620
|
cui genus et quondam nomen natique fuissent,
|
|
ac sic Dardanidum mediam se matribus infert.
|
|
'o miserae, quas non manus' inquit 'Achaica bello
|
|
traxerit ad letum patriae sub moenibus! o gens
|
|
infelix, cui te exitio Fortuna reseruat?
|
625
|
septima post Troiae excidium iam uertitur aestas,
|
|
cum freta, cum terras omnis, tot inhospita saxa
|
|
sideraque emensae ferimur, dum per mare magnum
|
|
Italiam sequimur fugientem et uoluimur undis.
|
|
hic Erycis fines fraterni atque hospes Acestes:
|
630
|
quis prohibet muros iacere et dare ciuibus urbem?
|
|
o patria et rapti nequiquam ex hoste penates,
|
|
nullane iam Troiae dicentur moenia? nusquam
|
|
Hectoreos amnis, Xanthum et Simoenta, uidebo?
|
|
quin agite et mecum infaustas exurite puppis.
|
635
|
nam mihi Cassandrae per somnum uatis imago
|
|
ardentis dare uisa faces: "hic quaerite Troiam;
|
|
hic domus est" inquit "uobis." iam tempus agi res,
|
|
nec tantis mora prodigiis. en quattuor arae
|
|
Neptuno; deus ipse faces animumque ministrat.'
|
640
|
haec memorans prima infensum ui corripit ignem
|
|
sublataque procul dextra conixa coruscat
|
|
et iacit. arrectae mentes stupefactaque corda
|
|
Iliadum. hic una e multis, quae maxima natu,
|
|
Pyrgo, tot Priami natorum regia nutrix:
|
645
|
'non Beroe uobis, non haec Rhoeteia, matres,
|
|
est Dorycli coniunx; diuini signa decoris
|
|
ardentisque notate oculos, qui spiritus illi,
|
|
qui uultus uocisque sonus uel gressus eunti.
|
|
ipsa egomet dudum Beroen digressa reliqui
|
650
|
aegram, indignantem tali quod sola careret
|
|
munere nec meritos Anchisae inferret honores.'
|
|
haec effata.
|
|
at matres primo ancipites oculisque malignis
|
|
ambiguae spectare rates miserum inter amorem
|
655
|
praesentis terrae fatisque uocantia regna,
|
|
cum dea se paribus per caelum sustulit alis
|
|
ingentemque fuga secuit sub nubibus arcum.
|
|
tum uero attonitae monstris actaeque furore
|
|
conclamant, rapiuntque focis penetralibus ignem,
|
660
|
pars spoliant aras, frondem ac uirgulta facesque
|
|
coniciunt. furit immissis Volcanus habenis
|
|
transtra per et remos et pictas abiete puppis.
|
|
Nuntius Anchisae ad tumulum cuneosque theatri
|
|
incensas perfert nauis Eumelus, et ipsi
|
665
|
respiciunt atram in nimbo uolitare fauillam.
|
|
primus et Ascanius, cursus ut laetus equestris
|
|
ducebat, sic acer equo turbata petiuit
|
|
castra, nec exanimes possunt retinere magistri.
|
|
'quis furor iste nouus? quo nunc, quo tenditis' inquit
|
670
|
'heu miserae ciues? non hostem inimicaque castra
|
|
Argiuum, uestras spes uritis. en, ego uester
|
|
Ascanius!'—galeam ante pedes proiecit inanem,
|
|
qua ludo indutus belli simulacra ciebat.
|
|
accelerat simul Aeneas, simul agmina Teucrum.
|
675
|
ast illae diuersa metu per litora passim
|
|
diffugiunt, siluasque et sicubi concaua furtim
|
|
saxa petunt; piget incepti lucisque, suosque
|
|
mutatae agnoscunt excussaque pectore Iuno est.
|
|
Sed non idcirco flamma atque incendia uiris
|
680
|
indomitas posuere; udo sub robore uiuit
|
|
stuppa uomens tardum fumum, lentusque carinas
|
|
est uapor et toto descendit corpore pestis,
|
|
nec uires heroum infusaque flumina prosunt.
|
|
tum pius Aeneas umeris abscindere uestem
|
685
|
auxilioque uocare deos et tendere palmas:
|
|
'Iuppiter omnipotens, si nondum exosus ad unum
|
|
Troianos, si quid pietas antiqua labores
|
|
respicit humanos, da flammam euadere classi
|
|
nunc, pater, et tenuis Teucrum res eripe leto.
|
690
|
uel tu, quod superest, infesto fulmine morti,
|
|
si mereor, demitte tuaque hic obrue dextra.'
|
|
uix haec ediderat cum effusis imbribus atra
|
|
tempestas sine more furit tonitruque tremescunt
|
|
ardua terrarum et campi; ruit aethere toto
|
695
|
turbidus imber aqua densisque nigerrimus Austris,
|
|
implenturque super puppes, semusta madescunt
|
|
robora, restinctus donec uapor omnis et omnes
|
|
quattuor amissis seruatae a peste carinae.
|
|
At pater Aeneas casu concussus acerbo
|
700
|
nunc huc ingentis, nunc illuc pectore curas
|
|
mutabat uersans, Siculisne resideret aruis
|
|
oblitus fatorum, Italasne capesseret oras.
|
|
tum senior Nautes, unum Tritonia Pallas
|
|
quem docuit multaque insignem reddidit arte—
|
705
|
haec responsa dabat, uel quae portenderet ira
|
|
magna deum uel quae fatorum posceret ordo;
|
|
isque his Aenean solatus uocibus infit:
|
|
'nate dea, quo fata trahunt retrahuntque sequamur;
|
|
quidquid erit, superanda omnis fortuna ferendo est.
|
710
|
est tibi Dardanius diuinae stirpis Acestes:
|
|
hunc cape consiliis socium et coniunge uolentem,
|
|
huic trade amissis superant qui nauibus et quos
|
|
pertaesum magni incepti rerumque tuarum est.
|
|
longaeuosque senes ac fessas aequore matres
|
715
|
et quidquid tecum inualidum metuensque pericli est
|
|
delige, et his habeant terris sine moenia fessi;
|
|
urbem appellabunt permisso nomine Acestam.'
|
|
Talibus incensus dictis senioris amici
|
|
tum uero in curas animo diducitur omnis;
|
720
|
et Nox atra polum bigis subuecta tenebat.
|
|
uisa dehinc caelo facies delapsa parentis
|
|
Anchisae subito talis effundere uoces:
|
|
'nate, mihi uita quondam, dum uita manebat,
|
|
care magis, nate Iliacis exercite fatis,
|
725
|
imperio Iouis huc uenio, qui classibus ignem
|
|
depulit, et caelo tandem miseratus ab alto est.
|
|
consiliis pare quae nunc pulcherrima Nautes
|
|
dat senior; lectos iuuenes, fortissima corda,
|
|
defer in Italiam. gens dura atque aspera cultu
|
730
|
debellanda tibi Latio est. Ditis tamen ante
|
|
infernas accede domos et Auerna per alta
|
|
congressus pete, nate, meos. non me impia namque
|
|
Tartara habent, tristes umbrae, sed amoena piorum
|
|
concilia Elysiumque colo. huc casta Sibylla
|
735
|
nigrarum multo pecudum te sanguine ducet.
|
|
tum genus omne tuum et quae dentur moenia disces.
|
|
iamque uale; torquet medios Nox umida cursus
|
|
et me saeuus equis Oriens adflauit anhelis.'
|
|
dixerat et tenuis fugit ceu fumus in auras.
|
740
|
Aeneas 'quo deinde ruis? quo proripis?' inquit,
|
|
'quem fugis? aut quis te nostris complexibus arcet?'
|
|
haec memorans cinerem et sopitos suscitat ignis,
|
|
Pergameumque Larem et canae penetralia Vestae
|
|
farre pio et plena supplex ueneratur acerra.
|
745
|
Extemplo socios primumque accersit Acesten
|
|
et Iouis imperium et cari praecepta parentis
|
|
edocet et quae nunc animo sententia constet.
|
|
haud mora consiliis, nec iussa recusat Acestes:
|
|
transcribunt urbi matres populumque uolentem
|
750
|
deponunt, animos nil magnae laudis egentis.
|
|
ipsi transtra nouant flammisque ambesa reponunt
|
|
robora nauigiis, aptant remosque rudentisque,
|
|
exigui numero, sed bello uiuida uirtus.
|
|
interea Aeneas urbem designat aratro
|
755
|
sortiturque domos; hoc Ilium et haec loca Troiam
|
|
esse iubet. gaudet regno Troianus Acestes
|
|
indicitque forum et patribus dat iura uocatis.
|
|
tum uicina astris Erycino in uertice sedes
|
|
fundatur Veneri Idaliae, tumuloque sacerdos
|
760
|
ac lucus late sacer additus Anchiseo.
|
|
Iamque dies epulata nouem gens omnis, et aris
|
|
factus honos: placidi strauerunt aequora uenti
|
|
creber et aspirans rursus uocat Auster in altum.
|
|
exoritur procurua ingens per litora fletus;
|
765
|
complexi inter se noctemque diemque morantur.
|
|
ipsae iam matres, ipsi, quibus aspera quondam
|
|
uisa maris facies et non tolerabile numen,
|
|
ire uolunt omnemque fugae perferre laborem.
|
|
quos bonus Aeneas dictis solatur amicis
|
770
|
et consanguineo lacrimans commendat Acestae.
|
|
tris Eryci uitulos et Tempestatibus agnam
|
|
caedere deinde iubet soluique ex ordine funem.
|
|
ipse caput tonsae foliis euinctus oliuae
|
|
stans procul in prora pateram tenet, extaque salsos
|
775
|
proicit in fluctus ac uina liquentia fundit.
|
|
certatim socii feriunt mare et aequora uerrunt;
|
778
|
prosequitur surgens a puppi uentus euntis.
|
777
|
At Venus interea Neptunum exercita curis
|
779
|
adloquitur talisque effundit pectore questus:
|
780
|
'Iunonis grauis ira neque exsaturabile pectus
|
|
cogunt me, Neptune, preces descendere in omnis;
|
|
quam nec longa dies pietas nec mitigat ulla,
|
|
nec Iouis imperio fatisque infracta quiescit.
|
|
non media de gente Phrygum exedisse nefandis
|
785
|
urbem odiis satis est nec poenam traxe per omnem
|
|
reliquias Troiae: cineres atque ossa peremptae
|
|
insequitur. causas tanti sciat illa furoris.
|
|
ipse mihi nuper Libycis tu testis in undis
|
|
quam molem subito excierit: maria omnia caelo
|
790
|
miscuit Aeoliis nequiquam freta procellis,
|
|
in regnis hoc ausa tuis.
|
|
per scelus ecce etiam Troianis matribus actis
|
|
exussit foede puppis et classe subegit
|
|
amissa socios ignotae linquere terrae.
|
795
|
quod superest, oro, liceat dare tuta per undas
|
|
uela tibi, liceat Laurentem attingere Thybrim,
|
|
si concessa peto, si dant ea moenia Parcae.'
|
|
tum Saturnius haec domitor maris edidit alti:
|
|
'fas omne est, Cytherea, meis te fidere regnis,
|
800
|
unde genus ducis. merui quoque; saepe furores
|
|
compressi et rabiem tantam caelique marisque.
|
|
nec minor in terris, Xanthum Simoentaque testor,
|
|
Aeneae mihi cura tui. cum Troia Achilles
|
|
exanimata sequens impingeret agmina muris,
|
805
|
milia multa daret leto, gemerentque repleti
|
|
amnes nec reperire uiam atque euoluere posset
|
|
in mare se Xanthus, Pelidae tunc ego forti
|
|
congressum Aenean nec dis nec uiribus aequis
|
|
nube caua rapui, cuperem cum uertere ab imo
|
810
|
structa meis manibus periurae moenia Troiae.
|
|
nunc quoque mens eadem perstat mihi; pelle timores.
|
|
tutus, quos optas, portus accedet Auerni.
|
|
unus erit tantum amissum quem gurgite quaeres;
|
|
unum pro multis dabitur caput.'
|
815
|
his ubi laeta deae permulsit pectora dictis,
|
|
iungit equos auro genitor, spumantiaque addit
|
|
frena feris manibusque omnis effundit habenas.
|
|
caeruleo per summa leuis uolat aequora curru;
|
|
subsidunt undae tumidumque sub axe tonanti
|
820
|
sternitur aequor aquis, fugiunt uasto aethere nimbi.
|
|
tum uariae comitum facies, immania cete,
|
|
et senior Glauci chorus Inousque Palaemon
|
|
Tritonesque citi Phorcique exercitus omnis;
|
|
laeua tenet Thetis et Melite Panopeaque uirgo,
|
825
|
Nisaee Spioque Thaliaque Cymodoceque.
|
|
Hic patris Aeneae suspensam blanda uicissim
|
|
gaudia pertemptant mentem; iubet ocius omnis
|
|
attolli malos, intendi bracchia uelis.
|
|
una omnes fecere pedem pariterque sinistros,
|
830
|
nunc dextros soluere sinus; una ardua torquent
|
|
cornua detorquentque; ferunt sua flamina classem.
|
|
princeps ante omnis densum Palinurus agebat
|
|
agmen; ad hunc alii cursum contendere iussi.
|
|
iamque fere mediam caeli Nox umida metam
|
835
|
contigerat, placida laxabant membra quiete
|
|
sub remis fusi per dura sedilia nautae,
|
|
cum leuis aetheriis delapsus Somnus ab astris
|
|
aëra dimouit tenebrosum et dispulit umbras,
|
|
te, Palinure, petens, tibi somnia tristia portans
|
840
|
insonti; puppique deus consedit in alta
|
|
Phorbanti similis funditque has ore loquelas:
|
|
'Iaside Palinure, ferunt ipsa aequora classem,
|
|
aequatae spirant aurae, datur hora quieti.
|
|
pone caput fessosque oculos furare labori.
|
845
|
ipse ego paulisper pro te tua munera inibo.'
|
|
cui uix attollens Palinurus lumina fatur:
|
|
'mene salis placidi uultum fluctusque quietos
|
|
ignorare iubes? mene huic confidere monstro?
|
|
Aenean credam (quid enim?) fallacibus auris
|
850
|
et caeli totiens deceptus fraude sereni?'
|
|
talia dicta dabat, clauumque adfixus et haerens
|
|
nusquam amittebat oculosque sub astra tenebat.
|
|
ecce deus ramum Lethaeo rore madentem
|
|
uique soporatum Stygia super utraque quassat
|
855
|
tempora, cunctantique natantia lumina soluit.
|
|
uix primos inopina quies laxauerat artus,
|
|
et super incumbens cum puppis parte reuulsa
|
|
cumque gubernaclo liquidas proiecit in undas
|
|
praecipitem ac socios nequiquam saepe uocantem;
|
860
|
ipse uolans tenuis se sustulit ales ad auras.
|
|
currit iter tutum non setius aequore classis
|
|
promissisque patris Neptuni interrita fertur.
|
|
iamque adeo scopulos Sirenum aduecta subibat,
|
|
difficilis quondam multorumque ossibus albos
|
865
|
(tum rauca adsiduo longe sale saxa sonabant),
|
|
cum pater amisso fluitantem errare magistro
|
|
sensit, et ipse ratem nocturnis rexit in undis
|
|
multa gemens casuque animum concussus amici:
|
|
'o nimium caelo et pelago confise sereno,
|
870
|
nudus in ignota, Palinure, iacebis harena.'
|
|