De positione piscinae
  Stagnum censemus eximie optimum quod sic positum est ut 8.17.1.1
insequens maris unda priorem summoueat, nec intra conseptum
sinat remanere ueterem. namque id simillimum est pelago, quod
agitatum uentis adsidue renouatur nec concalescere potest,
quoniam gelidum ab imo fluctum reuoluit in partem superiorem. 5
id autem stagnum uel exciditur in petra, cuius rarissima est
occasio, uel in litore construitur opere signino. sed utcumque 2.1
fabricatum est, si semper influente gurgite riget, habere debet
specus iuxta solum, eorumque alios simplices et rectos, quo
secedant squamosi greges, alios in cocleam retortos nec nimis
spatiosos, quibus muraenae delitiscant; quamquam nonnullis 5
commisceri eas cum alterius notae piscibus non placet, quia si
rabie uexantur, quod huic generi uelut canino solet accidere,
saepissime persequuntur squamosos plurimosque mandendo
consumunt. itineraque, si loci natura permittit, omni lateri 3.1
piscinae dari conuenit. facilius enim uetus summouetur unda,
cum quacumque parte fluctus urget per aduersa patet exitus.
hos autem meatus fieri censemus per imam consepti partem, si
loci situs ita conpetit, ut in solo piscinae posita libella septem 5
pedibus sublimius esse maris aequor ostendat. nam piscibus
stagni haec in altitudinem gurgitis mensura abunde est; nec
dubium quin quanto magis imo mari ueniat unda, tanto sit
frigidior, quod est aptissimum nantibus. sin autem locus ubi 4.1
uiuarium constituere censemus pari libra cum aequore maris est,
in pedes nouem defodiatur piscina, et infra duos a summa parte
cuniculis riui perducantur, curandumque est ut largissime ueni-
ant, quoniam modus ille aquae iacentis infra libram maris non 5
aliter exprimitur, quam si maior recentis freti uis incesserit.
  Multi putant in eiusmodi stagnis longos piscibus recessus et 5.1
flexuosos in lateribus specus esse fabricandos, quo sint opa-
ciores aestuantibus latebrae. sed si recens mare non semper
stagnum permeat, id facere contrarium est, nam eiusmodi
receptacula nec facile nouas admittunt aquas, et difficiliter 5
ueteres emittunt, plusque nocet putris unda quam prodest
opacitas. debent tamen similes uelut cellae parietibus excauari, 6.1
ut sint quae protegant refugientis ardorem solis, et nihilominus
facile quam conceperint aquam remittant. uerum meminisse
oportebit ut riu<i>s per quos exundat piscina praefigantur
aenei foraminibus exiguis cancelli, quibus inpediatur fuga 5
piscium. si uero laxitas permittit, e litore scopulos, qui praecipue
uerbenis algae uestiuntur, non erit alienum per stagni spatia
disponere, et quantum comminisci ualet hominis ingenium
repraesentare faciem maris, ut clausi quam minime custodiam
sentiant. 10
  Hac ratione stabulis ordinatis aquatile pecus inducemus. 7.1
sitque nobis antiquissimum meminisse etiam in fluuiatili ne-
gotio, quod in terreno praecipitur,
    et quid quaeque ferat regio.
neque enim si uelimus, ut in mari nonnumquam conspeximus, 5
in uiuario multitudinem mullorum pascere queamus, cum sit
mollissimum genus et seruitutis indignantissimum. raro itaque 8.1
unus aut alter de multis milibus claustra patitur. at contra
frequenter animaduertimus intra septa pelagios greges inertis
mugilis et rapacis lupi. quare, ut proposueram, qualitatem litoris
nostri contemplemur, et si uidemus scopulosam probemus. 5
turdi complura genera merulasque et auidas mustelas, tum
etiam sine macula—nam sunt et uarii—lupos includamus;
item flutas, quae maxime probantur, muraenas et si quae sunt
alia[e] saxatil<i>s notae qu<o>rum pretia uigent; nam uile ne 9.1
captare quidem, nedum alere conducit. possunt ista eadem
genera etiam litoris harenosi stagnis contineri. nam quae limo
coenoque lita sunt, ut ante iam dixi, conchyliis magis et iacenti-
bus apta sunt animalibus. 5
  Neque est eadem lacus positio quae recipit cubantis, <ne>que
eadem praebentur cibaria prostratis piscibus et rectis. namque
soleis ac rhombis et similibus animalibus humilis in duos pedes
piscina deprimitur ea parte litoris quae profundi recessu
numquam destituitur. spissi deinde clatri marginibus infiguntur, 10.1
qui super aquam semper emineant, etiam cum maris aestus
intumuerit. mox praeiaciuntur in gyrum moles, ita ut con-
plectantur sinu suo et tamen excedant stagni modum. sic enim
et maris atrocitas obiectu crepidinis frangitur, et in tranquillo 5
consistens piscis sedibus suis non exturbatur, neque ipsum
uiuarium repletur congerie, quam tempestatibus eructat pelagi
uiolentia. oportebit autem nonnullis locis moles intercidi more 11.1
Maeandri paruis sed angustis itineribus, quae quantalibet
hiemis saeuitia mare sine fluctu transmittant.
  Esca iacentium mollior esse debet quam saxatilium. nam
quia dentibus carent, aut lambunt cibos aut integros hauriunt, 5
mandere quidem non possunt. itaque praeberi conuenit tabentis 12.1
halleculas et salibus exesam chalcidem putremque sardinam nec
minus saurorum branchiam, uel quicquid intestini pelamis
aut lacertus gerit, tum scombri carcharique et elacatae uenter-
culos, et—ne per singula enumerem—salsamentorum omnium 5
purgamenta, quae cetariorum officinis euerruntur. nos autem
plura nominauimus genera, non quia cuncta cunctis litoribus
exeunt, sed ut ex his aliqua quorum erit facultas praebeamus.
facit etiam ex pomis uiridis adaperta ficus et mitis digitis in- 13.1
fractus unedo, nec minus elisum molle sorbum, quique sunt
cibi sorbilibus proximi, ut e mulctra recens caseus, si loci con-
ditio uel lactis annona permittit. nulla tamen aeque quam
praedictae salsurae pabula commode dantur, quoniam odorata 5
sunt. omnis enim iacens piscis magis naribus escam quam 14.1
oculis uestigat, nam dum supinus semper cubat, sublimiora
spectat, et ea quae in plano sunt dextra laeuaque non facile
peruidet. itaque cum salsamenta obiecta sunt, eorum sequens
odorem peruenit ad cibos. ceteri autem saxatiles aut pelagi[c]i 5
satis et his, sed et recentibus melius pascuntur. nam et hallecula
modo capta et cammarus exiguusque gobio, quisquis denique
est incrementi minuti piscis, maiorem alit. si quando tamen 15.1
hiemis saeuitia non patitur eius generis escam dari, uel sordidi
panis offae uel si qua sunt temporis poma concisa praebentur.
ficus quidem arida semper obicitur, eximia si sit, ut Baeticae
Numidiaeque regionibus larga. ceterum illud committi non 5
debet, quod multi faciunt, ut nihil praebeant, quia semetipsos
etiam clausi diu tolerare possint. nam nisi piscis domini cibariis
saginatur, cum ad piscatoris forum perlatus est, macies indicat
eum non esse libero mari captum sed de custodia elatum,
propter quod plurimum pretio detrahitur. 10
  Atque haec uillatica pastio finem praesenti disputationi 16.1
faciat, ne inmodico uolumine lector fatigetur. redeamus autem
sequenti exordio ad curam siluestrium pecorum cultumque
apium.