tum matronae ad Ueturiam matrem Coriolani Uolum- 2.40.1.1
niamque uxorem frequentes coeunt. id publicum consilium
an muliebris timor fuerit, parum inuenio: peruicere certe, 2.1
ut et Ueturia, magno natu mulier, et Uolumnia duos paruos
ex Marcio ferens filios secum in castra hostium irent et,
quoniam armis uiri defendere urbem non possent, mulieres
precibus lacrimisque defenderent. ubi ad castra uentum 3.1
est nuntiatumque Coriolano est adesse ingens mulierum
agmen, ut qui nec publica maiestate in legatis nec in sacer-
dotibus tanta offusa oculis animoque religione motus esset,
multo obstinatior aduersus lacrimas muliebres erat; dein 4.1
familiarium quidam qui insignem maestitia inter ceteras
cognouerat Ueturiam, inter nurum nepotesque stantem,
'nisi me frustrantur' inquit, 'oculi, mater tibi coniunxque
et liberi adsunt.' Coriolanus prope ut amens consternatus 5.1
ab sede sua cum ferret matri obuiae complexum, mulier in
iram ex precibus uersa 'sine, priusquam complexum accipio,
sciam' inquit, 'ad hostem an ad filium uenerim, captiua
materne in castris tuis sim. in hoc me longa uita et infelix 6.1
senecta traxit ut exsulem te deinde hostem uiderem? po-
tuisti populari hanc terram quae te genuit atque aluit? non 7.1
tibi, quamuis infesto animo et minaci perueneras, ingredienti
fines ira cecidit? non, cum in conspectu Roma fuit, suc-
currit: intra illa moenia domus ac penates mei sunt, mater
coniunx liberique? ergo ego nisi peperissem, Roma non 8.1
oppugnaretur; nisi filium haberem, libera in libera patria
mortua essem. sed ego mihi miserius nihil iam pati nec tibi
turpius <us>quam possum, nec ut sum miserrima, diu futu- 9.1
ra sum: de his uideris, quos, si pergis, aut immatura mors
aut longa seruitus manet.' uxor deinde ac liberi amplexi,
fletusque ob omni turba mulierum ortus et comploratio sui
patriaeque fregere tandem uirum. complexus inde suos 10.1
dimittit: ipse retro ab urbe castra mouit. abductis deinde
legionibus ex agro Romano, inuidia rei oppressum perisse
tradunt, alii alio leto. apud Fabium, longe antiquissimum
auctorem, usque ad senectutem uixisse eundem inuenio; 5
refert certe hanc saepe eum exacta aetate usurpasse uocem 11.1
multo miserius seni exsilium esse. non inuiderunt laude
sua mulieribus uiri Romani—adeo sine obtrectatione gloriae
alienae uiuebatur—; monumento quoque quod esset, tem- 12.1
plum Fortunae muliebri aedificatum dedicatumque est.
rediere deinde Uolsci adiunctis Aequis in agrum Roma-
num; sed Aequi Attium Tullium haud ultra tulere ducem.
hinc ex certamine Uolsci Aequine imperatorem coniuncto 13.1
exercitui darent, seditio, deinde atrox proelium ortum. ibi
fortuna populi Romani duos hostium exercitus haud minus
pernicioso quam pertinaci certamine confecit.
consules T. Sicinius et C. Aquilius. Sicinio Uolsci, 14.1
Aquilio Hernici—nam ii quoque in armis erant—prouincia
euenit. eo anno Hernici deuicti: cum Uolscis aequo Marte
discessum est.