post aliquot annos propinqui regis Tati legatos Lauren- 1.14.1.1
tium pulsant; cumque Laurentes iure gentium agerent, apud
Tatium gratia suorum et preces plus poterant. igitur illo- 2.1
rum poenam in se uertit; nam Lauinii cum ad sollemne
sacrificium eo uenisset concursu facto interficitur. eam 3.1
rem minus aegre quam dignum erat tulisse Romulum ferunt,
seu ob infidam societatem regni seu quia haud iniuria caesum
credebat. itaque bello quidem abstinuit; ut tamen ex-
piarentur legatorum iniuriae regisque caedes, foedus inter 5
Romam Lauiniumque urbes renouatum est.
et cum his quidem insperata pax erat: aliud multo pro- 4.1
pius atque in ipsis prope portis bellum ortum. Fidenates
nimis uicinas prope se conualescere opes rati, priusquam
tantum roboris esset quantum futurum apparebat, occupant
bellum facere. iuuentute armata immissa uastatur agri quod 5
inter urbem ac Fidenas est; inde ad laeuam uersi quia 5.1
dextra Tiberis arcebat, cum magna trepidatione agrestium
populantur, tumultusque repens ex agris in urbem inlatus
pro nuntio fuit. excitus Romulus—neque enim dilationem 6.1
pati tam uicinum bellum poterat—exercitum educit, castra a
Fidenis mille passuum locat. ibi modico praesidio relicto, 7.1
egressus omnibus copiis partem militum locis circa densa
obsita uirgulta obscuris subsidere in insidiis iussit: cum
parte maiore atque omni equitatu profectus, id quod quae-
rebat, tumultuoso et minaci genere pugnae adequitando ipsis 5
prope portis hostem exciuit. fugae quoque, quae simulanda
erat, eadem equestris pugna causam minus mirabilem dedit.
et cum, uelut inter pugnae fugaeque consilium trepidante 8.1
equitatu, pedes quoque referret gradum, plenis repente
portis effusi hostes impulsa Romana acie studio instandi
sequendique trahuntur ad locum insidiarum. inde subito 9.1
exorti Romani transuersam inuadunt hostium aciem; addunt
pauorem mota e castris signa eorum qui in praesidio relicti
fuerant. ita multiplici terrore perculsi Fidenates prius paene,
quam Romulus quique <auehi> cum eo uisi erant circum- 5
agerent frenis equos, terga uertunt; multoque effusius, quippe 10.1
uera fuga, qui simulantes paulo ante secuti erant oppidum
repetebant. non tamen eripuere se hosti: haerens in ter- 11.1
go Romanus, priusquam fores portarum obicerentur, uelut
agmine uno inrumpit.