in exercitu Romano cum duo consules essent potestate 3.70.1.1
pari, quod saluberrimum in administratione magnarum
rerum est, summa imperii concedente Agrippa penes colle-
gam erat; et praelatus ille facilitati submittentis se comiter
respondebat communicando consilia laudesque et aequando 5
imparem sibi. in acie Quinctius dextrum cornu, Agrippa 2.1
sinistrum tenuit; Sp. Postumio Albo legato datur media
acies tuenda; legatum alterum P. Sulpicium equitibus prae-
ficiunt. pedites ab dextro cornu egregie pugnauere, haud 3.1
segniter resistentibus Uolscis. P. Sulpicius per mediam 4.1
hostium aciem cum equitatu perrupit. unde cum eadem
reuerti posset ad suos, priusquam hostis turbatos ordines
reficeret terga impugnare hostium satius uisum est; momen-
toque temporis in auersam incursando aciem ancipiti terrore 5
dissipasset hostes, ni suo proprio eum proelio equites Uol-
scorum et Aequorum exceptum aliquamdiu tenuissent. ibi 5.1
uero Sulpicius negare cunctandi tempus esse, circumuentos
interclusosque ab suis uociferans, ni equestre proelium
conixi omni ui perficerent; nec fugare equitem integrum 6.1
satis esse: conficerent equos uirosque, ne quis reueheretur
inde ad proelium aut integraret pugnam; non posse illos
resistere sibi, quibus conferta peditum acies cessiset. haud 7.1
surdis auribus dicta. impressione una totum equitatum
fudere, magnam uim ex equis praecipitauere, ipsos equosque
spiculis confodere. is finis pugnae equestris fuit. tunc 8.1
adorti peditum aciem, nuntios ad consules rei gestae mit-
tunt, ubi iam inclinabatur hostium acies. nuntius deinde
et uincentibus Romanis animos auxit et referentes gradum
perculit Aequos. in media primum acie uinci coepti, qua 9.1
permissus equitatus turbauerat ordines; sinistrum deinde 10.1
cornu ab Quinctio consule pelli coeptum; in dextro pluri-
mum laboris fuit. ibi Agrippa, aetate uiribusque ferox, cum
omni parte pugnae melius rem geri quam apud se uideret,
arrepta signa ab signiferis ipse inferre, quaedam iacere etiam 5
in confertos hostes coepit; cuius ignominiae metu concitati 11.1
milites inuasere hostem. ita aequata ex omni parte uictoria
est. nuntius tum a Quinctio uenit uictorem iam se immi-
nere hostium castris; nolle inrumpere antequam sciat debel-
latum et in sinistro cornu esse: si iam fudisset hostes, con- 12.1
ferret ad se signa, ut simul omnis exercitus praeda potiretur.
uictor Agrippa cum mutua gratulatione ad uictorem colle- 13.1
gam castraque hostium uenit. ibi paucis defendentibus
momentoque fusis, sine certamine in munitiones inrumpunt,
praedaque ingenti compotem exercitum suis etiam rebus
reciperatis quae populatione agrorum amissae erant reducunt. 5
triumphum nec ipsos postulasse nec delatum iis ab senatu 14.1
accipio, nec traditur causa spreti aut non sperati honoris.
ego quantum in tanto interuallo temporum conicio, cum 15.1
Ualerio atque Horatio consulibus qui praeter Uolscos et
Aequos Sabini etiam belli perfecti gloriam pepererant ne-
gatus ab senatu triumphus esset, uerecundiae fuit pro parte
dimidia rerum consulibus petere triumphum, ne etiamsi 5
impetrassent magis hominum ratio quam meritorum habita
uideretur.