creati consules sunt 4.37.1.1
C. Sempronius Atratinus Q. Fabius Uibulanus.
peregrina res, sed memoria digna traditur eo anno facta,
Uolturnum, Etruscorum urbem, quae nunc Capua est, ab
Samnitibus captam, Capuamque ab duce eorum Capye uel, 5
quod propius uero est, a campestri agro appellatam. cepere 2.1
autem, prius bello fatigatis Etruscis, in societatem urbis
agrorumque accepti, deinde festo die graues somno epulis-
que incolas ueteres noui coloni nocturna caede adorti.
his rebus actis, consules ii, quos diximus, idibus Decem- 3.1
bribus magistratum occepere. iam non solum qui ad id
missi erant rettulerant imminere Uolscum bellum, sed legati 4.1
quoque ab Latinis et Hernicis nuntiabant non ante unquam
Uolscos nec ducibus legendis nec exercitui scribendo inten-
tiores fuisse; uolgo fremere aut in perpetuum arma bellum- 5.1
que obliuioni danda iugumque accipiendum, aut iis cum
quibus de imperio certetur, nec uirtute nec patientia nec disci-
plina rei militaris cedendum esse. haud uana attulere; sed 6.1
nec perinde patres moti sunt, et C. Sempronius cui ea prouin-
cia sorti euenit tamquam constantissimae rei fortunae fretus,
quod uictoris populi aduersus uictos dux esset omnia temere
ac neglegenter egit, adeo ut disciplinae Romanae plus in 7.1
Uolsco exercitu quam in Romano esset. ergo fortuna, ut
saepe alias, uirtutem est secuta. primo proelio, quod ab 8.1
Sempronio incaute inconsulteque commissum est, non sub-
sidiis firmata acie, non equite apte locato concursum est.
clamor indicium primum fuit qua res inclinatura esset, 9.1
excitatior crebriorque ab hoste sublatus: ab Romanis dis-
sonus, impar, segnius saepe iteratus [incerto clamore] pro-
didit pauorem animorum. eo ferocior inlatus hostis urgere 10.1
scutis, micare gladiis. altera ex parte nutant circumspectan-
tibus galeae, et incerti trepidant applicantque se turbae;
signa nunc resistentia deseruntur ab antesignanis, nunc inter 11.1
suos manipulos recipiuntur. nondum fuga certa, nondum
uictoria erat; tegi magis Romanus quam pugnare; Uolscus
inferre signa, urgere aciem, plus caedis hostium uidere
quam fugae. 5