haec, 8.11.1.1
etsi omnis diuini humanique moris memoria aboleuit noua
peregrinaque omnia priscis ac patriis praeferendo, haud ab
re duxi uerbis quoque ipsis, ut tradita nuncupataque sunt,
referre. 5
Romanis post proelium demum factum Samnites uenisse 2.1
subsidio exspectato euentu pugnae apud quosdam auctores
inuenio. Latinis quoque ab Lauinio auxilium, dum de- 3.1
liberando terunt tempus, uictis demum ferri coeptum; et, 4.1
cum iam portis prima signa et pars agminis esset egressa,
nuntio allato de clade Latinorum cum conuersis signis retro
in urbem rediretur, praetorem eorum nomine Milionium
dixisse ferunt pro paulula uia magnam mercedem esse 5
Romanis soluendam. qui Latinorum pugnae superfuerant, 5.1
multis itineribus dissipati cum se in unum conglobassent,
Uescia urbs eis receptaculum fuit. ibi in conciliis Numisius 6.1
imperator eorum, adfirmando communem uere Martem belli
utramque aciem pari caede prostrauisse uictoriaeque nomen
tantum penes Romanos esse, ceteram pro uictis fortunam et
illos gerere; funesta duo consulum praetoria, alterum parri- 7.1
cidio filii, alterum consulis deuoti caede; trucidatum exerci-
tum omnem, caesos hastatos principesque, stragem et ante
signa et post signa factam; triarios postremo rem restituisse.
Latinorum etsi pariter accisae copiae sint, tamen supple- 8.1
mento uel Latium propius esse uel Uolscos quam Romam;
itaque si uideatur eis, se ex Latinis et ex Uolscis populis 9.1
iuuentute propere excita rediturum infesto exercitu Capuam
esse Romanosque nihil tum minus quam proelium exspec-
tantes necopinato aduentu perculsurum. fallacibus litteris 10.1
circa Latium nomenque Uolscum missis, quia qui non inter-
fuerant pugnae ad credendum temere faciliores erant,
tumultuarius undique exercitus raptim conscriptus conuenit.
huic agmini Torquatus consul ad Trifanum—inter 11.1
Sinuessam Minturnasque is locus est—occurrit. priusquam
castris locus caperetur, sarcinis utrimque in aceruum con-
iectis pugnatum debellatumque est; adeo enim accisae res 12.1
sunt ut consuli uictorem exercitum ad depopulandos agros
eorum ducenti dederent se omnes Latini deditionemque eam
Campani sequerentur. Latium Capuaque agro multati. 13.1
Latinus ager Priuernati addito agro et Falernus, qui populi
Campani fuerat, usque ad Uolturnum flumen plebi Romanae
diuiditur. bina in Latino iugera ita ut dodrante ex Pri- 14.1
uernati complerent data, terna in Falerno quadrantibus
etiam pro longinquitate adiectis. extra poenam fuere 15.1
Latinorum Laurentes Campanorumque equites, quia non
desciuerant; cum Laurentibus renouari foedus iussum
renouaturque ex eo quotannis post diem decimum Latinarum.
equitibus Campanis ciuitas Romana data, monumentoque 16.1
ut esset, aeneam tabulam in aede Castoris Romae fixerunt.
uectigal quoque eis Campanus populos iussus pendere in
singulos quotannis—fuere autem mille et sexcenti—denarios
nummos quadringenos quinquagenos. 5