insequens annus, L. Papirio Crasso K. Duillio consuli- 8.16.1.1
bus, Ausonum magis nouo quam magno bello fuit insignis.
ea gens Cales urbem incolebat; Sidicinis finitimis arma 2.1
coniunxerat; unoque proelio haud sane memorabili duorum 3.1
populorum exercitus fusus, propinquitate urbium et ad
fugam pronior et in fuga ipsa tutior fuit. nec tamen omissa
eius belli cura patribus, quia totiens iam Sidicini aut ipsi
mouerant bellum aut mouentibus auxilium tulerant aut causa 5
armorum fuerant. itaque omni ope adnisi sunt, ut maximum 4.1
ea tempestate imperatorem M. Ualerium Coruum consulem
quartum facerent; collega additus Coruo M. Atilius Regulus; 5.1
et ne forte casu erraretur, petitum ab consulibus ut extra
sortem Corui ea prouincia esset. exercitu uictore a superio- 6.1
ribus consulibus accepto ad Cales, unde bellum ortum erat,
profectus, cum hostes ab superioris etiam certaminis me-
moria pauidos clamore atque impetu primo fudisset, moenia
ipsa oppugnare est adgressus. et militum quidem is erat 7.1
ardor ut iam inde cum scalis succedere ad muros uellent
euasurosque contenderent; Coruus, quia id arduum factu 8.1
erat, labore militum potius quam periculo peragere inceptum
uoluit. itaque aggerem et uineas egit turresque muro
admouit, quarum usum forte oblata opportunitas praeuertit.
namque M. Fabius, captiuus Romanus, cum per neglegen- 9.1
tiam custodum festo die uinculis ruptis per murum inter
opera Romanorum, religata ad pinnam muri reste suspensus,
manibus se demisisset, perpulit imperatorem ut uino epu-
lisque sopitos hostes adgrederetur; nec maiore certamine 10.1
capti cum urbe Ausones sunt quam acie fusi erant. praeda
capta ingens est praesidioque imposito Calibus reductae
Romam legiones. consul ex senatus consulto triumphauit 11.1
et, ne Atilius expers gloriae esset, iussi ambo consules
aduersus Sidicinos ducere exercitum. dictatorem ante ex 12.1
senatus consulto comitiorum habendorum causa dixerunt
L. Aemilium Mamercinum; is magistrum equitum Q. Pub-
lilium Philonem dixit. dictatore comitia habente consules
creati sunt T. Ueturius Sp. Postumius. <ei> etsi belli 13.1
pars cum Sidicinis restabat, tamen, ut beneficio praeueni-
rent desiderium plebis, de colonia deducenda Cales rettu-
lerunt; factoque senatus consulto ut duo milia quingenti 14.1
homines eo scriberentur, tres uiros coloniae deducendae
agroque diuidundo creauerunt K. Duillium T. Quinctium
M. Fabium.