| conuenit iam inde per consules reliqua belli perfecta. | 9.16.1.1 |
| Aulius cum Ferentanis uno secundo proelio debellauit ur- | |
| bemque ipsam, quo se fusa contulerat acies, obsidibus im- | |
| peratis in deditionem accepit. pari fortuna consul alter | 2.1 |
| cum Satricanis, qui ciues Romani post Caudinam cladem | |
| ad Samnites defecerant praesidiumque eorum in urbem | |
| acceperant, rem gessit. nam cum ad moenia Satrici ad- | 3.1 |
| motus esset exercitus legatisque missis ad pacem cum preci- | |
| bus petendam triste responsum ab consule redditum esset, | |
| nisi praesidio Samnitium interfecto aut tradito ne ad se | |
| remearent, plus ea uoce quam armis inlatis terroris colonis | 5 |
| iniectum. itaque subinde exsequentes quaerendo a consule | 4.1 |
| legati quonam se pacto paucos et infirmos crederet praesidio | |
| tam ualido et armato uim allaturos, ab iisdem consilium | |
| petere iussi quibus auctoribus praesidium in urbem accepis- | |
| sent, discedunt aegreque impetrato ut de ea re consuli | 5.1 |
| senatum responsaque ad se referri sineret ad suos redeunt. | |
| duae factiones senatum distinebant, una cuius principes | 6.1 |
| erant defectionis a populo Romano auctores, altera fidelium | |
| ciuium; certatum ab utrisque tamen est ut ad reconci- | |
| liandam pacem consuli opera nauaretur. pars altera, cum | 7.1 |
| praesidium Samnitium, quia nihil satis praeparati erat ad | |
| obsidionem tolerandam, excessurum proxima nocte esset, | |
| enuntiare consuli satis habuit qua noctis hora quaque porta | |
| et quam in uiam egressurus hostis foret; altera, quibus inuitis | 8.1 |
| descitum ad Samnites erat, eadem nocte portam etiam con- | |
| suli aperuerunt armatosque clam hoste in urbem acceperunt. | |
| ita duplici proditione et praesidium Samnitium insessis circa | 9.1 |
| uiam siluestribus locis necopinato oppressum est, et ab urbe | |
| plena hostium clamor sublatus momentoque unius horae | |
| caesus Samnis, Satricanus captus, et omnia in potestate con- | |
| sulis erant; qui quaestione habita quorum opera defectio | 10.1 |
| esset facta, quos sontes comperit, uirgis caesos securi per- | |
| cussit praesidioque ualido imposito arma Satricanis ademit. | |
| inde ad triumphum decessisse Romam Papirium Cursorem | 11.1 |
| scribunt, qui eo duce Luceriam receptam Samnitesque sub | |
| iugum missos auctores sunt. et fuit uir haud dubie dignus | 12.1 |
| omni bellica laude, non animi solum uigore sed etiam cor- | |
| poris uiribus excellens. praecipua pedum pernicitas inerat, | 13.1 |
| quae cognomen etiam dedit; uictoremque cursu omnium | |
| aetatis suae fuisse ferunt [et] seu uirium ui seu exercitatione | |
| multa, cibi uinique eundem capacissimum; nec cum ullo | 14.1 |
| asperiorem, quia ipse inuicti ad laborem corporis esset, fuisse | |
| militiam pediti pariter equitique; equites etiam aliquando | 15.1 |
| ausos ab eo petere ut sibi pro re bene gesta laxaret aliquid | |
| laboris; quibus ille 'ne nihil remissum dicatis, remitto' | 16.1 |
| inquit, 'ne utique dorsum demulceatis cum ex equis de- | |
| scendetis'. et uis erat in eo uiro imperii ingens pariter in | |
| socios ciuesque. Praenestinus praetor per timorem segnius | 17.1 |
| ex subsidiis suos duxerat in primam aciem; quem cum | |
| inambulans ante tabernaculum uocari iussisset, lictorem | |
| expedire securem iussit. ad quam uocem exanimi stante | 18.1 |
| Praenestino, 'agedum, lictor, excide radicem hanc' inquit | |
| 'incommodam ambulantibus', perfusumque ultimi supplicii | |
| metu multa dicta dimisit. haud dubie illa aetate, qua | 19.1 |
| nulla uirtutum feracior fuit, nemo unus erat uir quo magis | |
| innixa res Romana staret. quin eum parem destinant ani- | |
| mis magno Alexandro ducem, si arma Asia perdomita in | |
| Europam uertisset.— | 5 |