Ardeam Rutuli habebant, gens, ut in ea regione atque in 1.57.1.1
ea aetate, diuitiis praepollens; eaque ipsa causa belli fuit,
quod rex Romanus cum ipse ditari, exhaustus magnificentia
publicorum operum, tum praeda delenire popularium animos
studebat, praeter aliam superbiam regno infestos etiam quod 2.1
se in fabrorum ministeriis ac seruili tam diu habitos opere ab
rege indignabantur. temptata res est, si primo impetu capi 3.1
Ardea posset: ubi id parum processit, obsidione munitioni-
busque coepti premi hostes. in his statiuis, ut fit longo 4.1
magis quam acri bello, satis liberi commeatus erant, primoribus
tamen magis quam militibus; regii quidem iuuenes interdum 5.1
otium conuiuiis comisationibusque inter se terebant. forte 6.1
potantibus his apud Sex. Tarquinium, ubi et Collatinus cena-
bat Tarquinius, Egeri filius, incidit de uxoribus mentio. suam
quisque laudare miris modis; inde certamine accenso Colla- 7.1
tinus negat uerbis opus esse; paucis id quidem horis posse
sciri quantum ceteris praestet Lucretia sua. 'quin, si uigor
iuuentae inest, conscendimus equos inuisimusque praesentes
nostrarum ingenia? id cuique spectatissimum sit quod neco- 5
pinato uiri aduentu occurrerit oculis.' incaluerant uino; 8.1
'age sane' omnes; citatis equis auolant Romam. quo
cum primis se intendentibus tenebris peruenissent, pergunt
inde Collatiam, ubi Lucretiam haudquaquam ut regias 9.1
nurus, quas in conuiuio luxuque cum aequalibus uiderant
tempus terentes sed nocte sera deditam lanae inter lucu-
brantes ancillas in medio aedium sedentem inueniunt.
muliebris certaminis laus penes Lucretiam fuit. adueniens 10.1
uir Tarquiniique excepti benigne; uictor maritus comiter
inuitat regios iuuenes. ibi Sex. Tarquinium mala libido
Lucretiae per uim stuprandae capit; cum forma tum spec-
tata castitas incitat. et tum quidem ab nocturno iuuenali 11.1
ludo in castra redeunt.