non uereor ne quis me haec uestri adhortandi causa 21.41.1.1
magnifice loqui existimet, ipsum aliter animo adfectum esse.
licuit in Hispaniam, prouinciam meam, quo iam profectus 2.1
eram, cum exercitu ire meo, ubi et fratrem consilii partici-
pem ac periculi socium haberem et Hasdrubalem potius
quam Hannibalem hostem et minorem haud dubie molem
belli; tamen, cum praeterueherer nauibus Galliae oram, ad 3.1
famam huius hostis in terram egressus, praemisso equitatu
ad Rhodanum moui castra. equestri proelio, qua parte 4.1
copiarum conserendi manum fortuna data est, hostem fudi;
peditum agmen, quod in modum fugientium raptim agebatur,
quia adsequi terra non poteram, [neque] regressus ad naues
[erat] quanta maxime potui celeritate tanto maris terrarum- 5
que circuitu, in radicibus prope Alpium huic timendo hosti
obuius fui. utrum, cum declinarem certamen, improuidus 5.1
incidisse uideor an occurrere in uestigiis eius, lacessere ac
trahere ad decernendum? experiri iuuat utrum alios repente 6.1
Carthaginienses per uiginti annos terra ediderit an iidem
sint qui ad Aegates pugnauerunt insulas et quos ab Eryce
duodeuicenis denariis aestimatos emisistis, et utrum Hanni- 7.1
bal hic sit aemulus itinerum Herculis, ut ipse fert, an uectiga-
lis stipendiariusque et seruus populi Romani a patre relictus.
quem nisi Saguntinum scelus agitaret, respiceret profecto, 8.1
si non patriam uictam, domum certe patremque et foedera
Hamilcaris scripta manu, qui iussus ab consule nostro prae- 9.1
sidium deduxit ab Eryce, qui graues impositas uictis Cartha-
giniensibus leges fremens maerensque accepit, qui decedens
Sicilia stipendium populo Romano dare pactus est.
itaque uos ego, milites, non eo solum animo quo aduersus 10.1
alios hostes soletis, pugnare uelim, sed cum indignatione
quadam atque ira, uelut si seruos uideatis uestros arma re-
pente contra uos ferentes. licuit ad Erycem clausos ultimo 11.1
supplicio humanorum, fame interficere; licuit uictricem
classem in Africam traicere atque intra paucos dies sine ullo
certamine Carthaginem delere; ueniam dedimus precanti- 12.1
bus, emisimus ex obsidione, pacem cum uictis fecimus, tu-
telae deinde nostrae duximus, cum Africo bello urgerentur.
pro his impertitis furiosum iuuenem sequentes oppugnatum 13.1
patriam nostram ueniunt. atque utinam pro decore tantum
hoc uobis et non pro salute esset certamen. non de pos- 14.1
sessione Siciliae ac Sardiniae, de quibus quondam agebatur,
sed pro Italia uobis est pugnandum. nec est alius ab tergo 15.1
exercitus qui, nisi nos uincimus, hosti obsistat, nec Alpes aliae
sunt, quas dum superant, comparari noua possint praesidia;
hic est obstandum, milites, uelut si ante Romana moenia
pugnemus. unusquisque se non corpus suum sed coniugem 16.1
ac liberos paruos armis protegere putet; nec domesticas
solum agitet curas sed identidem hoc animo reputet nostras
nunc intueri manus senatum populumque Romanum: qualis 17.1
nostra uis uirtusque fuerit, talem deinde fortunam illius urbis
ac Romani imperii fore.'