cum prope continuato agmine irent, praegressus Tullius 2.38.1.1
ad caput Ferentinum, ut quisque ueniret, primores eorum
excipiens querendo indignandoque, et eos ipsos, sedulo
audientes secunda irae uerba, et per eos multitudinem
aliam in subiectum uiae campum deduxit. ibi in contionis 2.1
modum orationem exorsus 'ut omnia' inquit, 'obliuiscamini
alia, ueteres populi Romani iniurias cladesque gentis Uol-
scorum, hodiernam hanc contumeliam quo tandem animo
fertis, qua per nostram ignominiam ludos commisere? an 3.1
non sensistis triumphatum hodie de uobis esse? uos om-
nibus, ciuibus, peregrinis, tot finitimis populis, spectaculo
abeuntes fuisse? uestras coniuges, uestros liberos traductos
per ora hominum? quid eos qui audiuere uocem prae- 4.1
conis, quid, qui nos uidere abeuntes, quid eos qui huic
ignominioso agmini fuere obuii, existimasse putatis nisi
aliquod profecto nefas esse quo, si intersimus spectaculo,
uiolaturi simus ludos piaculumque merituri; ideo nos ab 5
sede piorum, coetu concilioque abigi? quid deinde? illud 5.1
non succurrit, uiuere nos quod maturarimus proficisci? si
hoc profectio et non fuga est. et hanc urbem uos non
hostium ducitis, ubi si unum diem morati essetis, morien-
dum omnibus fuit? bellum uobis indictum est, magno 5
eorum malo qui indixere si uiri estis.' ita et sua sponte 6.1
irarum pleni et incitati domos inde digressi sunt, instigan-
doque suos quisque populos effecere ut omne Uolscum
nomen deficeret.