| Raptor Duarum | |
| Rapta raptoris aut mortem aut indotatas nuptias | 1.5.pr.1 |
| optet. | |
| Una nocte quidam duas rapuit; altera mortem | |
| optat, altera nuptias. | |
| PORCI LATRONIS Iam se parabat in tertiam, nisi | 1.1 |
| nox defecisset. Stuprum accusatur, stuprum defendit; | |
| cum altera rapta litigat, alteram advocat. Vindicate | |
| patres, vindicate fratres, vindicate mariti; fortior pub- | |
| licae disciplinae severitas surgat: iam binae rapiuntur. | 5 |
| MENTONIS Postero die erat in huius domo fletus, | |
| lamentatio matris spes suas deplorantis, cum interim | |
| ex alia domo alia vociferatio oritur, alius tumultus. | |
| Coit populus velut publico metu exterritus, vix credit duos | |
| tantum fuisse raptores, cum interim producitur pub- | 10 |
| licus pudicitiae hostis, quem una nocte unius virginis | |
| iniuria non satiaverat. | |
| CESTI PII Alteram iniuriae rapuit, alteram patrocinio. | |
| Quantum suspicor, ne rapta quidem es. Quaeris | |
| argumentum? non irasceris. Quomodo istud fit? | 15 |
| duabus iniuriam fecit, una queritur? 'Misericors | |
| sum' inquit. Gaude; habes qui te vindicet. Vide | |
| qualem habitura sis virum: non est una contentus. | |
| Argentarius eundem sensum dixit hoc adiecto: non | |
| est una contentus, <ne> una quidem nocte. | 20 |
| POMPEI SILONIS At quam bene mimum egit, quo- | 2.1 |
| modo raptam se questa est, qua vociferatione! quam | |
| paene illi optione cessimus! | |
| TRIARI Perieras, raptor, nisi bis perire meruisses. | |
| IUNI GALLIONIS Sumatur de illo supplicium, con- | 5 |
| stituatur in conspectu publico, caedatur diu, toto die | |
| pereat qui tota nocte peccavit. Subito fastidiosus | |
| raptor occurrit et ait: 'iam nec nuptias volo.' | |
| Stulta, deciperis; dicam, si vis, quid dixerit tibi; | |
| idem enim dixit et huic: 'dum te peto, in illam | 10 |
| incidi.' | |
| ARELLI FUSCI patris Retro amnes fluant, sol con- | |
| trario cursu orbem ducat, confugiat sacrilegus ad | |
| aras: raptorem rapta vindicat. | |
| Ex altera parte. POMPEI SILONIS Postero die | 3.1 |
| cum illi narratus esset nocturnus error, dum putat se | |
| in unam incidisse, huic priori supplices summisit | |
| manus, hanc prius deprecatus est, exoravit: propter | |
| hoc, puto, ista magis raptori irascitur. Altera ex | 5 |
| puellis raptorem mori vult, altera servari: reum alter | |
| iudex damnat, alter absolvit; inter pares sententias | |
| mitior vincat. Dicam quod sentio: magis irasceretur | |
| si unam tantum rapuisset; diceret: 'ergo ego sola | |
| digna visa sum cui iniuriam faceret?' | 10 |
| ARGENTARI Refer nunc Verginiam, refer Lucretiam: | |
| plures tamen Sabinae sunt. Ex tribunis potentior est | |
| qui intercedit. Non est invidiosa potestas quae | |
| misericordia vincit. Quid cessas, puella? pro marito | |
| roga. (Haec sententia deridebatur a Cestio quasi in- | 15 |
| proba.) | |
| {⁴¹Divisio.}⁴¹ In hac controversia de prima quaestione | 4.1 |
| nulli cum altero convenit. Latro primam fecit | |
| quaestionem: non posse raptorem qui ab rapta mori | |
| iussus esset servari. Si legatus, inquit, exire debet, | |
| peribit; si militare debet, peribit; si ius dicere | 5 |
| debet, peribit; si raptam ducere debet, aeque peribit. | |
| Si is te ante rapuisset et nuptias optasses, interposito | |
| deinde tempore antequam nuberes hanc vitiasset, negares | |
| illum debere mori rapta iubente? Atqui nil interest, nisi | |
| quod dignior est raptor morte cuius inter duos raptus | 10 |
| ne una quidem nox interest. Si rapta nupsisses, | |
| deinde post tertium diem rapuisset aliam, negares | |
| illum mori debere? Atqui quid interest, nisi quod | |
| honestius tunc maritum defenderes quam nunc rap- | |
| torem defendis? | 15 |
| Alteram fecit: an rapta quae nuptias optat nihil | 5.1 |
| amplius raptori praestare possit quam ne sua lege pereat, | |
| contra alienam legem nullum ius habeat. Optasti nup- | |
| tias: non occidetur tamquam raptor tuus. At idem | |
| eadem nocte qua te rapuit <si> stationem deseruit, | 5 |
| fuste ferietur; si sacrilegium fecit, occidetur. Licet | |
| tu dicas: 'quid ergo? ego non nubam?' tu raptori | |
| praestas ut illum ipsa non occidas; non potes praestare ne | |
| quis occidat. Quomodo sacrilegus, quamvis a te | |
| servatus, periret, sic alterius puellae raptor, vel a te | 10 |
| servatus, peribit. Si rapuisset te, deinde in adulterio | |
| deprehensus adservaretur in tormentum diutius pere- | |
| undi, tu interim educta nuptias optasses—datur enim | |
| optio et in absentem—, vetares illum occidi a marito? | |
| Quid interest qua lege pereat, nisi quod modestius | 15 |
| alienam legem interpellares quam tuam? | |
| Tertiam fecit: cum quod utraque optat fieri non | 6.1 |
| possit, an ea eligenda sit optio qua ultio ad utramque | |
| perveniat. Ait quae mortem optat: mea optio et te | |
| vindicat, tua me non vindicat; nec hoc tibi mea optio | |
| praestat quod mihi: ex occiso raptore invidiam. Illa | 5 |
| respondet: Optio tua me non vindicat: vindictam tu | |
| meam putas, non fieri quod volo, fieri quod nolo? | |
| Etiam contumeliosum mihi erit te dignam videri in cuius | |
| honorem homo occidatur, me dignam non videri in cuius | |
| honorem servetur. Isto modo et mea te vindicat: | 10 |
| nempe lex duas poenas scripsit vitiatori: alteram | |
| passurus est; non eris inulta, nam raptor non erit | |
| inpunitus: habebit poenam, indotatam uxorem. | |
| Respondet eodem modo: morietur <utrique, tibi | |
| servabitur> sed non mihi. | 15 |
| Quartam fecit quaestionem: si non potest utrius- | |
| que rata esse optio, utra quae valeat dignior sit. | |
| Ultimam non quaestionem sed tractationem <fecit: | |
| neminem> non raptorem impunitum futurum si haec | |
| via impunitatis monstraretur, ut qui plures rapuisset | 20 |
| tutior esset; neminem non inventurum aliquam | |
| humilem quae se in optionem commodaret. | |
| Fuscus Arellius primam quaestionem hanc fecit: | 7.1 |
| <an> qui duas rapuit perire utique debeat. Lex, | |
| inquit, quae dicit: 'rapta raptoris aut mortem optet | |
| aut nuptias,' de eis loquitur qui singulas rapuerunt; | |
| non putavit quemquam futurum qui una nocte raperet | 5 |
| duas. Non quaero quid optetis; quod severissime | |
| optare potestis occupo: necesse est raptorem mori. | |
| Quare? utrique raptae ultio debet contingere. | |
| Utramque non potest ducere, utrique mori potest. | |
| Una pars legis ad hunc raptorem pertinet, in qua mors | 10 |
| est. Putate enim utramque nuptias optasse: quid | |
| futurum est? in raptoris matrimonium ambitus erit. | |
| Putate illum plures rapuisse quam duas: quid fiet? | |
| una nubet? nuptiae ad unam pertinebunt, mors ad | |
| omnes. Qui duas rapuit utique debet mori. Quare? | 15 |
| dicam. Quod <quaeque> vult eligat: aut <mortem | |
| utraque aut> nuptias optabunt aut altera mortem, | |
| altera nuptias; si <aut> nuptias <utraque aut altera | |
| mortem, altera nuptias> optaverint, non poterit fieri | |
| quod utraque volet; uno modo poterit fieri quod | 20 |
| utraque volet, si utraque mortem optaverit: ergo fiat | |
| quo uno duae vindicari possunt. | |
| Hic tractavit: ne exemplum quidem utile esse non | 8.1 |
| utique perire eum qui duas rapuerit; [ne] hunc | |
| morem perniciosissimum civitati introduci, ut aliquis | |
| propter hoc non pereat, quia perire saepius meruit. | |
| Reliquam partem controversiae Fuscus in haec | 5 |
| divisit: utra optio honestior sit, utra iustior, utra | |
| utilior. Cestius hanc partem controversiae sic divisit: | |
| utra optio dignior sit quae valeat; utra optione | |
| raptor dignior sit. | |
| Cestius et coniecturalem quaestionem temptavit: | 10 |
| an haec cum raptore conluserit et in hoc rapta sit, ut | |
| huic opponeretur. | |
| Latro aiebat non quidquid spargi posset suspiciose, | 9.1 |
| id etiam indicandum: colorem hunc esse, non quae- | |
| stionem; eam quaestionem esse, quae impleri argu- | |
| mentis possit. Cestius aiebat et hanc posse impleri | |
| argumentis. | 5 |
| Hunc sensum a Latinis iactatum Nicetes dixit: ἐπὶ | |
| τὴν τρίτην νὺξ ἔκλινεν. Glycon dixit: . . . Diocles | |
| Carystius dixit: . . . Hunc sensum Vibius Rufus sub- | |
| tiliter dixit: volo tibi malam gratiam cum sponso tuo | |
| facere: habet amicam. | 10 |
| In hac controversia dixit Albucius: ambulet in | |
| masculos. Adeo nullum sine amatore vitium est ut | |
| hoc quidam disertum putaverint; ego tamen magis | |
| miror hoc potuisse Albucium dicere quam aliquos | |
| potuisse laudare. | 15 |
| Ex Latinis dixit Triarius: gratulor vobis, virgines, | |
| quod citius inluxit. Argentarius dixit: quaeritis | |
| quid isti finem rapiendi fecerit? dies. Latro: iam se | |
| parabat in tertiam, nisi nox defecisset. |