Sed omnes perturbationes iudicio censent fieri et 4.14.9
opinione. itaque eas definiunt pressius, ut intelle- 10
gatur, non modo quam vitiosae, sed etiam quam in no-
stra sint potestate. est ergo aegritudo opinio recens
mali praesentis, in quo demitti contrahique animo
rectum esse videatur, laetitia opinio recens boni
praesentis, in quo ecferri rectum esse videatur, metus 15
opinio impendentis mali, quod intolerabile esse videa-
tur, libido opinio venturi boni, quod sit ex usu iam
praesens esse atque adesse. sed quae iudicia quasque 15.1
opiniones perturbationum esse dixi, non in eis per-
turbationes solum positas esse dicunt, verum illa etiam
quae efficiuntur perturbationibus, ut aegritudo quasi
morsum aliquem doloris efficiat, metus recessum quen- 5
dam animi et fugam, laetitia profusam hilaritatem,
libido effrenatam adpetentiam. opinationem autem,
quam in omnis definitiones superiores inclusimus, vo-
lunt esse inbecillam adsensionem.
  Sed singulis perturbationibus partes eiusdem gene- 16.1
ris plures subiciuntur, ut aegritudini invidentia—
utendum est enim docendi causa verbo minus usitato,
quoniam invidia non in eo qui invidet solum dicitur,
sed etiam in eo cui invidetur—, aemulatio, obtrectatio, 5
misericordia, angor, luctus, maeror, aerumna, dolor,
lamentatio, sollicitudo, molestia, adflictatio, desperatio,
et si quae sunt de genere eodem. sub metum autem
subiecta sunt pigritia, pudor, terror, timor, pavor, exa-
nimatio, conturbatio, formido, voluptati malivolen- 10
tia laetans malo alieno, delectatio, iactatio et similia,
lubidini ira, excandescentia, odium, inimicitia, dis-
cordia, indigentia, desiderium et cetera eius modi. Haec
autem definiunt hoc modo: invidentiam esse dicunt ae-
gritudinem susceptam propter alterius res secundas, 15
quae nihil noceant invidenti. (nam si qui doleat eius 17.1
rebus secundis a quo ipse laedatur, non recte dicatur
invidere, ut si Hectori Agamemno; qui autem, cui al-
terius commoda nihil noceant, tamen eum doleat is
frui, is invideat profecto.) aemulatio autem dupliciter 5
illa quidem dicitur, ut et in laude et in vitio nomen
hoc sit; nam et imitatio virtutis aemulatio dicitur—
sed ea nihil hoc loco utimur; est enim laudis—, et est
aemulatio aegritudo, si eo quod concupierit alius po-
tiatur, ipse careat. obtrectatio autem est, ea quam intel- 10
legi ζηλοτυπίαν volo, aegritudo ex eo, quod alter quo-
que potiatur eo quod ipse concupiverit. misericordia 18.1
est aegritudo ex miseria alterius iniuria laborantis
(nemo enim parricidae aut proditoris supplicio miseri-
cordia commovetur); angor aegritudo premens, luc-
tus aegritudo ex eius qui carus fuerit interitu acerbo, 5
maeror aegritudo flebilis, aerumna aegritudo laboriosa,
dolor aegritudo crucians, lamentatio aegritudo cum
eiulatu, sollicitudo aegritudo cum cogitatione, mole-
stia aegritudo permanens, adflictatio aegritudo cum
vexatione corporis, desperatio aegritudo sine ulla re- 10
rum expectatione meliorum. Quae autem subiecta
sunt sub metum, ea sic definiunt: pigritiam metum
consequentis laboris, . . . terrorem metum concutientem, 19.1
ex quo fit ut pudorem rubor, terrorem pallor et tremor
et dentium crepitus consequatur, timorem metum mali
adpropinquantis, pavorem metum mentem loco mo-
ventem, ex quo illud Ennius: 'tum pavor sapientiam 5
omnem mi exanimato expectorat', exanimationem me-
tum subsequentem et quasi comitem pavoris, contur-
bationem metum excutientem cogitata, formidinem me-
tum permanentem. Voluptatis autem partes hoc mo- 20.1
do describunt, ut malevolentia sit voluptas ex malo alte-
rius sine emolumento suo, delectatio voluptas suavitate
auditus animum deleniens; et qualis est haec aurium,
tales sunt oculorum et tactionum et odorationum et 5
saporum, quae sunt omnes unius generis ad perfun-
dendum animum tamquam inliquefactae voluptates.
iactatio est voluptas gestiens et se efferens insolen-
tius. Quae autem libidini subiecta sunt, ea sic defi- 21.1
niuntur, ut ira sit libido poeniendi eius qui videatur
laesisse iniuria, excandescentia autem sit ira nascens
et modo existens, quae θύμωσις Graece dicitur, odium
ira inveterata, inimicitia ira ulciscendi tempus ob- 5
servans, discordia ira acerbior intimo animo et cor-
de concepta, indigentia libido inexplebilis, deside-
rium libido eius, qui nondum adsit, videndi. distin-
guunt illud etiam, ut libido sit earum rerum, quae
dicuntur de quodam aut quibusdam, quae κατηγο- 10
ρήματα dialectici appellant, ut habere divitias, capere
honores, indigentia rerum ipsarum sit, ut honorum, ut
pecuniae.