| aedificia nominata a parte ut multa. ab aedibus et faciendo | 5.141.1 |
| maxime aedificium. et oppidum ab opi dictum, quod munitur opis | |
| causa ubi sint et quod opus est ad vitam gerendam ubi habeant tuto. | |
| oppida quod operi muniebant, moenia. quo moenitius esset quod ex- | |
| aggerabant, aggeres dicti, et qui aggerem contineret, moerus. quod | 5 |
| muniendi causa portabatur, munus, quod sepiebant oppidum eo moe- | |
| nere, moerus. eius summa pinnae ab his quas insigniti milites in | 142.1 |
| galeis habere solent et in gladiatoribus Samnites. turres a torvis, | |
| quod eae proiciunt ante alios. qua viam relinquebant in muro, qua in | |
| oppidum portarent, portas. oppida condebant in Latio Etrusco ritu | 143.1 |
| multi, id est iunctis bobus, tauro et vacca, interiore aratro circum- | |
| agebant sulcum (hoc faciebant religionis causa die auspicato), ut fossa | |
| et muro essent muniti. terram unde exculpserant, fossam vocabant et | |
| introrsum iactam murum. post ea qui fiebat orbis, urbis principium; | 5 |
| qui quod erat post murum, postmoerium dictum, †eiusque auspicia | |
| urbana finiuntur. cippi pomeri stant et circum Ariciam et circ[o]um | |
| Romam. quare et oppida quae prius erant circumducta aratro ab orbe | |
| et urvo urb[s]es[t]; ideo coloniae nostrae omnes in litteris antiquis | |
| scribuntur urbis, quod item conditae ut Roma, et ideo coloniae et | 10 |
| urbes conduntur, quod intra pomerium ponuntur. oppidum quod pri- | 144.1 |
| mum conditum in Latio stirpis Romanae, Lavinium: nam ibi dii penates | |
| nostri. hoc a Latini filia, quae coniuncta Aeneae, Lavinia, appella- | |
| tu<m>. hinc post triginta annos oppidum alterum conditur, Alba; id | |
| ab sue alba nominatum. haec e navi Aeneae cum fu<g>isset Lavinium, | 5 |
| triginta parit porcos; ex hoc prodigio post Lavinium conditum annis | |
| triginta haec urbs facta, propter colorem suis et loci naturam Alba | |
| Longa dicta. hinc mater Romuli Rhea, ex hac Romulus, hinc Roma. | |
| in oppido vici a via, quod [d]ex <u>traque parte viae sunt aedificia. | 145.1 |
| fundu[l]la[e] a fundo, quod exitum non habe<n>t ac pervium non est. | |
| angiportum, si id angustum, ab agendo et portu. quo conferrent suas | |
| controversias et quae venderentur vellent quo ferrent, forum appellarunt. | |
| ubi quid generatim, additum ab eo cognomen, ut forum bovarium, | 146.1 |
| forum olitorium: hoc erat antiquum macellum, ubi olerum copia; ea | |
| loca etiam nunc Lacedaemonii vocant macellum, sed Iones [h]ostia | |
| <h>ortorum macellotas <h>ortorum et castelli †macelli. secundum | |
| Tiberim ad †Iunium forum piscarium vocant: ideo ait Plautus | 5 |
| 'apud piscarium'. ubi variae res ad corneta forum cuppe- | |
| dinis a fastidio, quod multi forum cu[p]pidinis a cupiditate. | |
| haec omnia posteaquam contracta in unum locum quae ad | 147.1 |
| victum pertinebant et aedificatus locus, appellatum macellum, ut qui- | |
| dam scribunt, quod ibi fuerit <h>ortus, alii quod ibi | |
| domus fuerit, cui cognomen fuit Macellus, quae ibi publice sit diruta, | |
| e qua aedificatum hoc quod vocetur ab eo macellum. in foro lacum | 148.1 |
| Curtium a Curtio dictum constat, et de eo triceps historia: nam et | |
| Procilius non idem prodidit quod Piso nec quod is Cornelius †Stilo | |
| secutus. a Procilio relatum in eo loco de- | |
| hisse terram et id ex s. c. ad aruspices relatum esse; responsum deum | 5 |
| †Manio postilionem postulare, id est civem fortissimum eo dem[m]itti. | |
| tum quendam Curtium virum fortem armatum ascendisse in equum et | |
| a Concordia versum cum equo †eum praecipitatum; eo facto locum | |
| coisse atque eius corpus divinitus humasse ac reliquisse genti suae | |
| monumentum. Piso in annalibus scribit sa- | 149.1 |
| bino bello, quod fuit Romulo et Tatio, virum fortissimum Mettium | |
| Curtium Sabinum, cum Romulus cum suis ex superiore parte im- | |
| pressionem fecisset, [Curtium] in locum palustrem, qui tum fuit in | |
| foro antequam cloacae sunt factae, secessisse atque ad suos in Capi- | 5 |
| tolium recepisse; ab eo lacum invenisse nomen. Cornelius et Lu[c]tatius | 150.1 |
| scribunt eum locum esse fulguri- | |
| tum et ex s. c. septum esse: id quod factum est a Curtio consule, cui | |
| M. Genucius fuit collega, Curtium appellatum. arx ab arcendo, quod | 151.1 |
| is locus munitissimus urbis, a quo facillime possit hostis prohiberi. | |
| carcer a coercendo, quod exire prohibentur. in hoc pars quae sub | |
| terra Tullianum, ideo quod additum a Tullio rege. quod Syracusis, | |
| ubi de causa custodiuntur, vocantur latomiae, †et de lautumia transla- | 5 |
| tum, quod hic quoque in eo loco lapidicinae fuerunt. [in eo] lau- | 152.1 |
| retum ab eo quod ibi sepultus est Tatius rex, qui ab Laurentibus | |
| interfectus est, <aut> ab silva laurea, quod ea ibi excisa et aedifica- | |
| tus vicus, ut inter sacram viam et macellum editum corneta, quae | |
| abscisae loco reliquerunt nomen, ut esculetum ab esculo dictum et | 5 |
| fagutal a fago, unde etiam Iovis fagutalis, quod ibi sacellum. armi- | 153.1 |
| lustrium ab ambitu lustri: locus idem * * * circus Mecinus dictus, quod | |
| circum spectaculis aedificatus ubi ludi fiunt, et quod ibi circum metas | |
| fertur pompa et equi currunt. itaque dictum in Cornicula | |
| militis adventu, quem circumeunt ludentes: 'quid cessamus | 5 |
| ludos facere? circus noster ecce adest'. in circo primum unde mit- | |
| tuntur equi, nunc dicuntur carceres, Naevius oppidum appellat. carceres | |
| dicti, quod coercuntur equi, ne inde exeant antequam magistratus | |
| signum misit. quod a<d> muri speciem pinnis turribusque carceres | |
| olim fuerunt, scripsit poeta: 'dictator ubi currum | 10 |
| insidit, pervehitur usque ad oppidum'. intumus circus ad Murciae | 154.1 |
| vocatur, ut Procilius aiebat, ab urceis, quod is locus esset | |
| inter figulos; alii dicunt a murteto declinatum, quod | |
| ibi id fuerit; cuius vestigium manet, quod ibi est sacellum etiam nunc | |
| Murteae Veneris. item simili de causa circus Flaminius dicitur, qui | 5 |
| circum aedificatus est Flaminium campum, et quod ibi quoque ludis | |
| Tauriis equi circum metas currunt. comitium ab eo quod coibant eo | 155.1 |
| comitiis curiatis et litium causa[e]. curiae duorum generum: nam et | |
| ubi curarent sacerdotes res divinas, ut curiae veteres, et ubi senatus | |
| humanas, ut curia Hostilia, quod primus aedificavit Hostilius rex. | |
| ante hanc rostra; cuius id vocabulum, ex hostibus capta fixa sunt | 5 |
| rostra; sub dextra huius a comitio locus substructus, ubi nationum | |
| subsisterent legati qui ad senatum essent missi; is graecostasis ap- | |
| pellatus a parte, ut multa. senaculum supra graecostasim, ubi aedis | 156.1 |
| Concordiae et basilica Opimia; senaculum vocatum, ubi senatus aut | |
| ubi seniores consisterent, dictum ut γερουσία apud Graecos. lautolae | |
| ab lavando, quod ibi ad Ianum geminum aquae caldae fuerunt. ab his | |
| palus fuit in minore Velabro, a quo, quod ibi vehebantur lintribus, | 5 |
| velabrum, ut illud maius de quo supra dictum est. Aequi- | 157.1 |
| melium, quod a<e>quata Meli domus publice, quod regnum occupare | |
| voluit is. locus ad busta Gallica, quod Roma recuperata Gallorum | |
| ossa qui possederunt urbem ibi coacervata ac consepta. locus qui vo- | |
| catur doliola ad cluacam maxumam, ubi non licet despuere, a doliolis | 5 |
| sub terra. eorum duae traditae historiae, quod alii inesse aiunt ossa | |
| cadaverum, alii Numae Pompilii religiosa quaedam post mortem eius | |
| infossa. argiletum sunt qui scripserunt ab †Argola | |
| seu quod is huc venerit ibique sit sepultus, alii ab argilla, quod ibi | |
| id genus terrae sit. clivos Public<i>us ab aedilibus plebei Publicis | 158.1 |
| qui eum publice aedificarunt. simili de causa Pullius et Cosconius, | |
| quod ab his viocuris dicuntur aedificati. clivus proximus a Flora | |
| susus versus Capitolium vetus, quod ibi sacellum Iovis Iunonis Mi- | |
| nervae, et id antiquius quam aedis quae in Capitolio facta. Esquiliis | 159.1 |
| vicus Africus, quod ibi obsides ex Africa bello Punico dicuntur custo- | |
| diti. vicus Ciprius a cipro, quod ibi Sabini cives additi consederunt, | |
| qui a bono omine id appellarunt: nam ciprum sabine bonum. prope | |
| hunc vicus sceleratus, dictus a Tullia Tarquini Superbi uxore, quod | 5 |
| ibi cum iaceret pater occisus, supra eum carpentum mulio ut in- | |
| igeret iussit. |