Ius iurandum litigatores aut offerunt suum aut non 5.6.1.1
recipiunt oblatum aut ab aduersario exigunt aut recusant
cum ab ipsis exigatur. Offerre suum sine illa condicione ut
uel aduersarius iuret fere improbum est. Qui tamen id faciet, 2.1
aut uita se tuebitur, ut eum non sit credibile peieraturum,
aut ipsa ui religionis (in qua plus fidei consequitur si id
egerit ut non cupide ad hoc descendere, sed ne hoc quidem
recusare uideatur), aut, si causa patietur, modo litis, propter 5
quam deuoturus se ipse non fuerit: aut praeter alia causae
instrumenta adiciet ex abundanti hanc quoque conscientiae
suae fiduciam. Qui non recipiet condicionem et a multis con- 3.1
temni iuris iurandi metum dicet, cum etiam philosophi qui-
dam sint reperti qui deos agere <curam> rerum humanarum
negarent: eum uero qui nullo deferente iurare sit paratus et
ipsum uelle de causa sua pronuntiare et quam id quod offert 5
leue ac facile credat ostendere. At is qui defert alioqui agere 4.1
modeste uidetur, cum litis aduersarium iudicem faciat, et
eum cuius cognitio est onere liberat, qui profecto alieno iure
iurando stari quam suo mauult. Quo difficilior recusatio est, 5.1
nisi forte res est ea quam credibile sit notam ipsi non esse.
Quae excusatio si deerit, hoc unum relinquetur, ut inuidiam
sibi quaeri ab aduersario dicat, atque id agi ut in causa in
qua uincere non possit queri possit. Itaque hominem quidem 5
malum occupaturum hanc condicionem fuisse, se autem
probare malle quae adfirmet quam dubium cuiquam re-
linquere an peierarit. Sed nobis adulescentibus seniores in 6.1
agendo facti praecipere solebant ne umquam ius iurandum
deferremus, sicut neque optio iudicis aduersario esset per-
mittenda nec ex aduocatis partis aduersae iudex eligendus.
Nam si dicere contraria turpe aduocato uideretur, certe 5
turpius habendum facere quod noceat.