Omnis igitur probatio artificialis constat aut signis aut 5.9.1.1
argumentis aut exemplis. Nec ignoro plerisque uideri signa
partem argumentorum. Quae mihi separandi ratio haec fuit
prima, quod sunt paene ex illis inartificialibus (cruenta enim
uestis et clamor et liuor et talia sunt instrumenta, qualia 5
tabulae, rumores, testes, nec inueniuntur ab oratore, sed ad
eum cum ipsa causa deferuntur), altera, quod signa, siue 2.1
indubitata sunt, non sunt argumenta, quia ubi illa sunt
quaestio non est, argumento autem nisi in re controuersa
locus esse non potest, siue dubia, non sunt argumenta sed
ipsa argumentis egent. 5
  Diuiduntur autem in has primas duas species, quod eorum 3.1
alia sunt, ut dixi, quae necessaria <sunt, alia quae non neces-
saria>. Priora illa sunt quae aliter habere se non possunt,
quae Graeci tecmeria uocant. †Quae sunt† alyta semia: quae
mihi uix pertinere ad praecepta artis uidentur; nam ubi est 5
signum insolubile, ibi ne lis quidem est. Id autem accidit 4.1
cum quid aut necesse est fieri factumue esse, aut omnino non
potest fieri uel esse factum: quo in causis posito non est lis
[nisi] facti. Hoc genus per omnia tempora perpendi solet:
nam et coisse eam cum uiro quae peperit, quod est praeteriti, 5.1
et fluctus esse cum magna uis uenti in mare incubuit, quod
coniuncti, et eum mori cuius cor est uulneratum, quod futuri,
necesse est. Nec fieri potest ut ibi messis sit ubi satum non
est, ut quis Romae sit cum est Athenis, ut sit ferro uulnera- 5
tus qui sine cicatrice est. Sed quaedam et retrorsum idem 6.1
ualent, ut uiuere hominem qui spirat et spirare qui uiuit,
quaedam in contrarium non recurrunt: nec enim, quia moue-
tur qui ingreditur, etiam ingreditur qui mouetur. Quare 7.1
potest et coisse cum uiro quae non peperit, et non esse uen-
tus in mari cum est fluctus, neque utique cor eius uulnera-
tum esse qui perit. Ac similiter satum fuisse potest ubi non
fuit messis, nec fuisse Romae qui non fuit Athenis, nec fuisse 5
ferro uulneratus qui habet cicatricem.
  Alia sunt signa non necessaria, quae εἰκότα Graeci uocant: 8.1
quae etiam si ad tollendam dubitationem sola non sufficiunt,
tamen adiuta ceteris plurimum ualent. Signum uocatur, ut 9.1
dixi, σημεῖον (quamquam id quidam indicium, quidam ues-
tigium nominauerunt): per quod alia res intellegitur, ut per
sanguinem caedes. At sanguis uel ex hostia respersisse ues-
tem potest uel e naribus profluxisse: non utique qui uestem 5
cruentam habuerit homicidium fecerit. Sed ut per se non 10.1
sufficit, ita ceteris adiunctum testimonii loco ducitur, si
inimicus, si minatus ante, si eodem in loco fuit: quibus sig-
num cum accessit, efficit ut quae suspecta erant certa uidean-
tur. Alioqui sunt quaedam signa utrique parti communia, ut 11.1
liuores tumores (nam uideri possunt et ueneficii et cruditatis),
et uulnus in pectore sua manu et aliena perisse dicentibus in
aequo est. Haec proinde firma habentur atque extrinsecus
adiuuantur. 5
  Eorum autem quae signa sunt quidem sed non necessaria 12.1
genus Hermagoras putat non esse uirginem Atalanten quia
cum iuuenibus per siluas uagetur. Quod si receperimus,
uereor ne omnia quae ex facto ducuntur signa faciamus.
Eadem tamen ratione qua signa tractantur. Nec mihi uiden- 13.1
tur Ariopagitae, cum damnauerint puerum coturnicum oculos
eruentem, aliud iudicasse quam id signum esse perniciosis-
simae mentis multisque malo futurae si adoleuisset. Vnde
Spuri Maeli Marcique Manli popularitas signum adfectati 5
regni est existimatum. Sed uereor ne longe nimium nos ducat 14.1
haec uia. Nam si est signum adulterae lauari cum uiris, erit
et conuiuere cum adulescentibus, deinde etiam familiariter
alicuius amicitia uti: fortasse corpus uulsum, fractum in-
cessum, uestem muliebrem dixerit mollis et parum uiri signa, 5
si cui (cum signum id proprie sit quod ex eo de quo quaeritur
natum sub oculos uenit) ut sanguis e caede, ita illa ex in-
pudicitia fluere uideantur. Ea quoque quae, quia plerumque 15.1
obseruata sunt, uulgo signa creduntur, ut prognostica:
    'uento rubet aurea Phoebe'
et 'cornix plena pluuiam uocat improba uoce',
si causas ex qualitate caeli trahunt, sane ita appellentur. 5
Nam si uento rubet luna, signum uenti est rubor: et si, ut
idem poeta colligit, densatus et laxatus aer facit ut sit inde 16.1
'ille auium concentus', idem sentiemus. Sunt autem signa
etiam parua magnorum, ut uel haec ipsa cornix; nam maiora
minorum esse nemo miratur.