| Ignominiosus contra tres rogationes | |
| Qui tribus rogationibus contradixerit nec tenuerit, ignomini- | 263.pr.1 |
| osus sit. Duabus quidam rogationibus contradixit; non tenuit. Tertia | |
| rogatio ferebatur qua ignominia remittebatur notatis. Contradixit et | |
| huic; non tenuit. Dicitur ignominiosus. | |
| DECLAMATIO | |
| 'Qui tribus rogationibus contradixerit nec tenuerit, ignominiosus sit.' | 1.1 |
| Lex manifesta: fortasse supervacuum ista dicere; verumtamen permittit | |
| †lex† et hoc dicere: iusta. Quis maiore ignominia dignus est quam homo | |
| inquietus, qui publicis utilitatibus ter obstiterit, qui ne metu quidem | |
| ignominiae ad silentium compelli saltem tertio potuerit? | 5 |
| Ergo de lege dubitari nihil potest; videamus an hic in legem inciderit. | 2.1 |
| Tribus rogationibus contradixit. Num fallimur numero? Num aliquid | |
| adversus istum mentimur? Non ut opinor ipsum saltem dicere ausu- | |
| rum. Bis iam contradixerat, bis non tenuerat. Proxime dixit; non | |
| tenuisse eum scimus. Ergo si et lex ignominiosum vult esse eum qui ter | 5 |
| contradixerit nec tenuerit, et hic contradixit ter nec tenuit, quomodo | |
| non sit ignominiosus inveniri profecto non poterit. | |
| Non negat se in hanc legem incidisse; sed eadem rogatione cui contra- | 3.1 |
| dixit solutum esse contendit: placuisse enim publice ut omnibus | |
| ignominiosis nota remitteretur. Non miror istum tam frequenter contra- | |
| dicere: vim legum parum perspicit, quo pertineant rogationes aut | |
| dissimulat aut ignorat. Ferri profecto rogatio, quotiens poena aliqua | 5 |
| remittitur, non potest nisi de iis qui poena iam tenentur. Id vel cogi- | 4.1 |
| tatione eius qui tulit rogationem vel aestimatione populi vel ipsa rei | |
| natura perspiciamus. Is qui ferebat rogationem num aliquid cogitare de | |
| eo potuit qui non erat ignominiosus? Non, ut opinor. Neque enim hic | |
| iam ter contradixerat rogationi, nec an tertio contradicturus esset | 5 |
| divinari poterat. Ergo qui ferebat rogationem nihil de eo cogitavit. | |
| Populus, cum in consilium mitteretur et miseratione hominum movere- | 5.1 |
| tur, de iis cogitavit qui ignominiosi iam erant. Fortasse motus est | |
| numero, fortasse motus est personis, fortasse motus est causis. Hic | |
| neque in numero esse poterat (nondum enim ignominiosis accesserat), | |
| neque causa miserabilis, qui ne damnatus quidem esset, neque persona. | 5 |
| Ergo nec qui ferebat rogationem nec qui accipiebant de hoc cogitaverunt. | |
| Nunc ipsam rei naturam intueamur. Quid remitti potest nisi quod credi- | 6.1 |
| tur? Haec rogatio nihil aliud fuit quam ignominiosorum in pristinum | |
| statum restitutio. Tu nondum eras in ea fortuna ut restituendus esses. | |
| 'Sed eodem' inquis 'tempore ego ignominiam merui quo remissa est.' | |
| Postea dicam quam dignus ista sis ignominia; interim ista temporis | 5 |
| computatione excludo. Quamvis enim ea rogatio recepta sit cui tu tertio | |
| contradixisti, ante tamen rogatio recepta est quam tu ignominiosus esse | |
| coepisses. Lex enim quid dicit? 'Qui rogationi ter contradixerit neque | 7.1 |
| tenuerit, ignominiosus sit.' De praeterito et de perfecto iam transactoque | |
| tempore loquitur. Cum de rogatione ageretur, contradicebas; nondum | |
| eras ignominiosus: nondum enim rogatio erat. At cum recepta est | |
| rogatio, tum, quia non tenueras, ignominiosus esse coepisti. | 5 |
| Illud etiam adiciendum videtur, neminem umquam digniorem fuisse | 8.1 |
| ignominia quam te. Viderimus enim quales illae fuerint rogationes | |
| quibus antea contradixisti. Utiles utique: receptae sunt enim et pro re | |
| publica placuerunt. Enimvero huic aliquis rogationi contradicit tam | |
| misericordi, tam leni, quae civium numerum ampliat! Si alius quilibet | 5 |
| contradixisset, inhumanam rem fecisset. At tu istud contradicis, ne | |
| ignominiosi restituantur, homo extra periculum positus? Dignus es ergo | |
| ut patiaris ea quae pati omnes voluisti. Nisi forte sic intellegimus istam | 9.1 |
| receptam rogationem ut nemo sit umquam omnino in civitate nostra | |
| ignominiosus. At <si> id vel populus voluisset vel ille qui ferebat, | |
| abrogasset potius hanc legem quam novam constituisset. Rogationem | 10.1 |
| apparet de his tantummodo latam qui erant ignominiosi; illis remisit | |
| istam veniam. Fortasse isti placebit si plures inciderint in eandem | |
| sortem, in eandem condicionem. |