| Exul, tace | |
| Exulem intra fines deprehensum liceat occidere. Inprudentis | 296.pr.1 |
| caedis damnatus ex lege in exilium quinquennium missus est. Intra fines | |
| a fratre ad cenam vocatus cum parasito fratris litem fratre iam dormiente | |
| conseruit, et a parasito clamante 'exul, tace' ex lege interfectus est. Quo | |
| comperto parasitum abiecit adulescens. A patre abdicatur. | 5 |
| DECLAMATIO | |
| Obicimus adulescenti ante omnia quod parasitum habuerit. Abdi- | 1.1 |
| cationi hoc satis erat, ut si quid pater nolit, numquam emendet. Quare | |
| nihil est quod dicas mihi 'numquam istud obiecisti'. Quid enim hoc | |
| colligis aliud quam ut te abdicet indulgens pater? Quid enim est parasitus | |
| nisi comes vitiorum, turpissimi cuiusque facti laudator? Unum tamen | 5 |
| videbatur esse solacium, quod eiusmodi vita ad homicidium usque non | |
| perveniret. | |
| Obicio tibi quod fratrem intra fines invitasti. Fuerit quantalibet causa | 2.1 |
| convivii, melius [ea] certe ipse ad fratrem isses. Manet hoc ipsum inter | |
| causas abdicationis: obici tibi potest quod tam impius es ut fratrem post | |
| illam miseram fortunam non videris nisi ad te descendentem. Nam illi | 3.1 |
| ignosci potest vel cum periculo venienti: tibi vero quis ignoscat qui, cum | |
| sine periculo ad illum ire posses, in id discrimen adduxeris fratrem tuum | |
| ut eum etiam parasitus posset occidere? | |
| Obicio tibi quod adhibueris cenae tertium. Si hoc furtum pietatis est, | 4.1 |
| opus est secreto. Obicio quod parasitum potissimum adhibueris: hoc | |
| enim vacabat misero, hoc exuli?—cenabat cum parasito! | |
| Cetera iam intellego non pertinere ad abdicationem. Altiora sunt | 5.1 |
| crimina et suis legibus digna, non tamen debent ideo lucrifieri quod in | |
| patrem inciderunt. Obicio tibi occidendi fratris consilium. Si accusator | 6.1 |
| essem, si te in culleum peterem, illa dixissem: Persona crimini idonea | |
| est: habes parasitum, et causa occidendi manifesta est: coheres es fratris. | |
| Occasio adiuvit consilium: intra fines occidi potest. Minister non defuit: | |
| parasitus in tua potestate est. Cetera vero cui non etiam manifesta sint? | 7.1 |
| Parasitus sine tua voluntate conviciari fratri tuo auderet? Homo in | |
| adulationem natus, homo cuius famem tantum tu propitius differebas, | |
| non fecisset utique quo te putaret offendi. Dormis (hoc tibi in praesentia | |
| credatur): non putabat tibi posse nuntiari? Et tamen incredibile est te | 5 |
| dormisse hoc tempore, hoc loco: convivium erat. Et quale convivium! | |
| Frater invitatus. Ita ille conviciari ausus fuisset si te amantem fratris | 8.1 |
| vidisset? Credo parasitum etiam insultasse fortunae filii mei. 'Tace,' dixit | |
| 'exul' parasitus, homo (puto) qui contumeliam non ferebat, 'tace, exul.' | |
| Parum enim eum graviter torquebat sola fortuna, parum enim graviter | |
| irascebatur errori, nisi etiam parasitus obiecisset. Non fecisset hoc | 5 |
| ergo te invito. Puta tamen cadere hanc in animum parasiti indigna- | 9.1 |
| tionem: illud certe in casum non cadit, quod gladius in triclinio fuerit. | |
| Multa quae singula accidere possunt, universa extra casum sunt. * * * ut | |
| conviciari <ei> incipiat cuius occidendi ius habuerit. Adice his ut tu | |
| dormias cum fratrem invitaveris, 〚ut visurus fratrem post longum | 5 |
| tempus nihil sis locutus〛 praesertim nondum exacta nocte, cum adhuc | |
| vigilaret ille miser exul. Et fortasse accidere somnus hic potuerit inter | 10.1 |
| plures: tres estis, et omnis sermo in angusto est. Incredibilius hoc faciet | |
| ortum inter fratrem tuum parasitumque iurgium: ad latus tuum iacet | |
| ille qui clamat 'exul, tace'. Quomodo fieri potest ut ne ipsius quidem | |
| caedis tumultu excitatus sis, [fieri non potest] ut gladium frater tuus non | 5 |
| viderit, non te excitaverit cum periclitaretur? | |
| His omnibus manifestum est hoc tantum quaesitum patrocinio esse, | 11.1 |
| quod parasitum in praesentia dimisisti. Glorieris enim licet quod non | |
| tecum interfectorem fratris habeas: itane hoc tandem satis fuit dimittere | |
| inpunitum, dimittere inviolatum? Magni adfectus iura non spectant. Sed | |
| ne dimisisti quidem bona fide. Nam et sustineri absens potest. Nec | 5 |
| dubito quin expectetur mors mea. Ut vero non solum iustae sed etiam | 12.1 |
| miserabiles causae abdicationis sint, filium perdidi eo tempore quo miser | |
| erat. Non licuit saltem in patria, non in domo sua extremum illi spiritum | |
| effundere; sed, quod est contumeliosissimum, manibus parasiti et inpune | |
| occisus est, quem indignum erat inpune saltem male audisse. | 5 |