| Iusiurandum Mariti et Uxoris | |
| Vir et uxor iuraverunt ut, si quid alteri obti- | 2.2.pr.1 |
| gisset, alter moreretur. Vir peregre profectus | |
| misit nuntium ad uxorem qui diceret decessisse | |
| virum. Uxor se praecipitavit. Recreata iube- | |
| tur a patre relinquere virum; non vult. Ab- | 5 |
| dicatur. | |
| PORCI LATRONIS Dii inmortales, qua debetis provi- | 1.1 |
| dentia humanum genus regitis: effecistis ut illud non | |
| periculum esset amantis sed experimentum. | |
| CESTI PII Antequam iuraremus, diu haec inter | |
| nos tacita lex erat. Si abdicata fuerit, non vivet. | 5 |
| Hoc illi pater non credit. Non est novum; nec vir | |
| credidit. Quaeris quod iusiurandum fuerit? 'ita | |
| patri placeam.' | |
| FUSCI ARELLI patris Iam, uxor, non navigabo, | |
| non peregrinabor. Fides tua me timidum fecit. | 10 |
| 'Mentitus <es>' inquit; hoc sollemne est amanti- | |
| bus; ideo non nisi iurantibus credimus. Hos dividere | |
| vult socer quos ne mors quidem dividet? 'Moriar' | |
| inquit; 'habeo et causam et exemplum: quaedam ardenti- | |
| bus rogis se maritorum miscuerunt, quaedam vicaria | 15 |
| maritorum salutem anima redemerunt. Quam magna | |
| gloria brevi sollicitudine pensata est!' O te felicem, | |
| uxor! inter has viva numeraris. | |
| MARULLI Adsiduae contentiones erant: 'ego magis | 2.1 |
| amo': 'immo ego'; 'sine te vivere non possum': | |
| 'immo ego sine te'; qui solet exitus esse certaminum, | |
| iuravimus. Respexistis nos, di, quos numquam viola- | |
| vimus. | 5 |
| HISPONIS ROMANI Difficile est, iudices, eorum | |
| secretorum causas reddere quae amantibus etiam sine | |
| ratione iucunda sunt. Nec est quod putetis de ab- | |
| dicatione hodie tantum illius agi: de spiritu agitur. | |
| Scitis quemadmodum suos amet: non magis sine | 10 |
| patre vivere potest quam sine viro. | |
| IUNI GALLIONIS Socer—hoc enim te appellabo, | 3.1 |
| quamdiu vixero—, quid sibi volunt altiores gemitus et | |
| fortiora inter lacrimas suspiria? Nescio quid videris | |
| fortius, puella, promittere. Non sum tanti ut bis pro | |
| me pericliteris. | 5 |
| ARGENTARI Nocet illi indulgentia suorum. In | |
| duo pericula mulier incidit, quorum neutrum esset | |
| experta si aut minus amaret virum aut minus amaret | |
| patrem. | |
| ALFI FLAVI Nec est quod putetis illi facilius istius | 10 |
| esse desiderium: et patrem amat, tamquam mori | |
| iuraverit. | |
| Pars altera. P. ASPRENATIS Nempe, si quid ac- | 4.1 |
| ciderit viro, uxor peritura est; et, si bene filiam | |
| meam novi, [peritura est] si quid genero meo ac- | |
| ciderit filia mea moritura est; adiciam quod sit | |
| indignum: si quid filiae meae acciderit, vir eius vic- | 5 |
| turus est. Vide qua te lege constrinxeris: si parueris | |
| <non vives, si non parueris> vives. | |
| BLANDI O condicionem aequam! alteri vitam | |
| debet, alteri devovet. | |
| PAPIRI FABIANI 'Non possum' inquit 'relinquere | 10 |
| virum.' Quicquam non potes quae mori potes? Paene | |
| qui falsae mortis nuntium miserat verae recepit. Vir, | |
| dum nimis amat uxorem, paene causa periculi fuit; | |
| uxor, dum nimis amat virum, paene causa luctus fuit; | |
| pater, dum nimis amat filiam, abdicat. Servate, | 15 |
| <di>, totam domum amore mutuo laborantem. | |
| 'Moriar' inquit: hoc patri minaris, viro promittis. | |
| Potes sine viro pati; peregrinationem eius tulisti. Faci- | |
| lius potest carere eo cui spiritum debet quam eo cui | |
| inpendit. | 20 |
| Et haec controversia non eget divisione; nam | 5.1 |
| praeter illam quaestionem, an pater abdicare possit | |
| propter matrimonium, reliqua, cum ad aequitatem | |
| pertineant, tractationis sunt. Optimam tamen | |
| quaestionem coniecturalem Latro [fecit] proposuit | 5 |
| illam: an, etiamsi non malo adversus uxorem animo | |
| [fuit] maritus fecit, tamen tam temerarius et in- | |
| consultus relinquendus sit; deinde: an etiam malo | |
| adversus uxorem animo fecerit. Fuscus Arellius | |
| iuris quaestioni subiecit, non posse illam discedere a | 10 |
| viro: nam et hoc illam iureiurando obligavit. Hunc | |
| enim animum sine dubio fuisse iurantium, ut vivi non | |
| diducerentur, cum illud quoque caverint, ne morte divi- | |
| derentur. Latroni contrarium videbatur onerari | 6.1 |
| iurisiurandi invidiam, cum extenuari deberet; ait: | |
| illud iusiurandum contra fortunam videtur, hoc etiam | |
| contra patrem. | |
| Cestius contra fecit: ex toto dixit iureiurando illam | 5 |
| liberatam illo casu; solutos ipsos vinculo religionis et | |
| ideo non futurum periculum uxori si quid accidisset | |
| viro. | |
| Silo Pompeius contra dixit illam teneri iureiurando, | |
| et adiecit, etiamsi repudio diducta fuerit, non tamen | 10 |
| solvi foederis pactionem; 'et ideo' inquit 'hones- | |
| tum morti nostrae titulum vindico, ne, si quid ac- | |
| ciderit, aut ego pro aliena uxore moriar aut illa pro | |
| alieno viro.' | |
| Hispo Romanius hoc colore usus est: iusiurandum | 7.1 |
| iocosum fuisse; sicut multa cotidie iurarent amantes, | |
| et ipsum iurasse; itaque oblitum se eam iurasse, | |
| misisse nuntium ut experiretur <an> affectus uxoris | |
| permaneret. Uxorem intellexisse falsum nuntium | 5 |
| esse et ex eo se loco praecipitasse ex quo praecipitata | |
| perire non posset, 'ut, quomodo ego illam' inquit | |
| 'falso nuntio terrueram, sic illa' inquit 'me falso | |
| periculo terreret.' | |
| Marullus praeceptor noster licenter verbo usus est | 10 |
| satis sensum exprimente, cum diceret uxorem intel- | |
| lexisse mariti mendacium: et ipsa adversus temer- | |
| arios mariti iocos relusit. | |
| Hanc controversiam memini ab Ovidio Nasone decla- | 8.1 |
| mari apud rhetorem Arellium Fuscum, cuius auditor fuit; | |
| nam Latronis admirator erat, cum diversum sequeretur | |
| dicendi genus. Habebat ille comptum et decens et | |
| amabile ingenium. Oratio eius iam tum nihil aliud | 5 |
| poterat videri quam solutum carmen. Adeo autem | |
| studiose Latronem audit ut multas illius sententias in | |
| versus suos transtulerit. In armorum iudicio dixerat | |
| Latro: mittamus arma in hostis et petamus. Naso | |
| dixit: | 10 |
| arma viri fortis medios mittantur in hostis; | |
| inde iubete peti. | |
| Et alium ex illa suasoria sensum aeque a Latrone | |
| mutuatus est. Memini Latronem in praefatione | |
| quadam dicere quod scholastici quasi carmen didi- | 15 |
| cerunt: Non vides ut immota fax torpeat, ut exagitata | |
| reddat ignes? Mollit viros otium, ferrum situ carpitur et | |
| rubiginem ducit, desidia dedocet. Naso dixit: | |
| vidi ego iactatas mota face crescere flammas | |
| et rursus nullo concutiente mori. | 20 |
| Tunc autem cum studeret habebatur bonus decla- | 9.1 |
| mator. Hanc certe controversiam ante Arellium | |
| Fuscum declamavit, ut mihi videbatur, longe in- | |
| geniosius, excepto eo quod sine certo ordine per locos | |
| discurrebat. Haec illo dicente excepta memini: Quid- | 5 |
| quid laboris est in hoc est, ut uxori virum et uxorem viro | |
| diligere concedas; necesse est deinde iurare permittas si | |
| amare permiseris. Quod habuisse nos iusiurandum | |
| putas? Tu nobis religiosum nomen fuisti; si men- | |
| tiremur, illa sibi iratum patrem invocavit, ego | 10 |
| socerum. Parce, pater: non peieravimus. Ecce | |
| obiurgator nostri quam effrenato amore fertur! | |
| queritur quemquam esse filiae praeter se carum. | |
| Quid est quod illam ab indulgentia sua avocet? di | |
| boni, quomodo hic amavit uxorem? Amat filiam et | 10.1 |
| abdicat; dolet periclitatam esse, et ab eo abducit sine | |
| quo negat se posse vivere; queritur periculum eius | |
| qua paene caruit, hic qui amare caute iubet. Facilius | |
| in amore finem inpetres quam modum. Tu hoc | 5 |
| obtinebis, ut terminos quasi adprobaturi custodiant, | |
| ut nihil faciant nisi considerate, nihil promittant nisi | |
| ut iure pacturi, omnia verba ratione et fide pon- | |
| derent? senes sic amant. Pauca nosti, pater, crimina: | |
| et litigavimus aliquando et decidimus et, quod fortasse | 10 |
| non putas, peieravimus. Quid ad patrem pertinet quod | |
| amantes iurant? si vis credere, nec ad deos pertinet. | |
| Non est quod tibi placeas, uxor, tamquam prima pec- | 11.1 |
| caveris: perit aliqua cum viro, perit aliqua pro viro; | |
| illas tamen omnis aetas honorabit, omne celebrabit | |
| ingenium. Fer, socer, felicitatem tuam: magnum | |
| tibi quam parvo constat exemplum! In reliquum, ut | 5 |
| iubes, diligentiores facti sumus; errorem nostrum | |
| confitemur; exciderat iurantibus esse tertium qui | |
| magis amaret: sic, di, sit semper. Perseveras, | |
| socer? recipe filiam: ego, qui peccavi, poena dignus | |
| sum; quare uxori notae causa sim, socero orbitatis? | 10 |
| Discedam e civitate, fugiam, exulabo, utcumque | |
| potero desiderium misera et crudeli patientia per- | |
| feram. Morerer, si solus moriturus essem. | |
| Declamabat autem Naso raro controversias et non | 12.1 |
| nisi ethicas; libentius dicebat suasorias: molesta illi | |
| erat omnis argumentatio. Verbis minime licenter | |
| usus est nisi in carminibus, in quibus non ignoravit | |
| vitia sua sed amavit. Manifestum potest esse, quod | 5 |
| rogatus aliquando ab amicis suis ut tolleret tres versus, | |
| invicem petit ut ipse tres exciperet in quos nihil illis liceret. | |
| Aequa lex visa est; scripserunt illi quos tolli vellent | |
| secreto, hic quos tutos esse vellet: in utrisque codicillis | |
| idem versus erant, ex quibus primum fuisse narrabat | 10 |
| Albinovanus Pedo, qui inter arbitros fuit: | |
| semibovemque virum semivirumque bovem; | |
| secundum: | |
| et gelidum Borean egelidumque Notum. | |
| Ex quo adparet summi ingenii viro non iudicium defuisse | 15 |
| ad compescendam licentiam carminum suorum sed ani- | |
| mum. Aiebat interim decentiorem faciem esse in qua | |
| aliquis naevos esset. |