| Nepos ex Meretrice Susceptus | |
| Abdicavit quidam filium; abdicatus se con- | 2.4.pr.1 |
| tulit ad meretricem; ex illa sustulit filium. | |
| Aeger ad patrem misit: cum venisset, com- | |
| mendavit ei filium suum et decessit. Pater post | |
| mortem illius adoptavit puerum; ab altero | 5 |
| [pater] filio accusatur dementiae. | |
| PORCI LATRONIS Qualem vidi! ipsa fungebatur | 1.1 |
| officiis, sedula circa aegrotantis lectum in omnia dis- | |
| currebat ministeria, non incultis tantum sed laniatis | |
| capillis. Ubi est, inquam, meretrix? Venit ad me | |
| subito qui diceret: filius antequam moriatur rogat | 5 |
| venias. Non expectavi dum iste permitteret: amens | |
| cucurri. Cetera quemadmodum narrem nescio: ste- | |
| terim an sederim, quid locutus sim, quid audierim, | |
| nescio; hoc unum scio, iacuisse me inter duos filios. | |
| Accede hoc, puer, depositum, crimen meum; non | 10 |
| habeo miser cui te moriturus commendem. | |
| CESTI PII Recepi in sinum nepotem: vultis et | 2.1 |
| hunc abdicem? Duos filios sustuli; huic numero iam | |
| adsuevi. Patrem accusat, fratrem infamat, infantem | |
| persequitur: rogo vos, non satius est meretricem | |
| amare quam neminem? In me novi generis dementia | 5 |
| arguitur: sanus eram si non agnoscerem meos. Tradidit | |
| infantem, expiravit; non habui cui redderem. | |
| Offerebam me propinquis, expectabam ut aliquis pro | |
| abdicato rogaret: nemo audebat propinquorum fratre | |
| cessante; illi videlicet in hac cogitatione tacebant: | 10 |
| nos rogabimus cum frater non audeat? 'Mere- | |
| tricis' inquit 'filium recepisti': nempe eius quae | |
| meum receperat. Fateor aliquando me insanum | |
| fuisse: nescii quis esset abdicandus, meliorem expuli. | |
| PAPIRI FABIANI Quam nihil in illa domo meretri- | 3.1 |
| ciae vitae vidi! Adsidebat mulier tristi vultu, | |
| adfecta, aegro simillima ipsa, demissis in terram | |
| oculis. 'Pater,' inquit 'nihil tecum frater locutus | |
| est?' In sinu meo et filium et animam deposuit. | 5 |
| Domum pertuli. Dementiam vocat quod infantem | |
| adoptavi. Quid facerem? negarem aliquid filio cum | |
| ille rogaret pro filio? Ignosco tibi quod tam durus | |
| es: aegrum fratrem non vidisti. Ille magni modo | |
| successor patrimoni natus in lectulo precario morie- | 10 |
| batur; non servorum turba circumstabat, non ami- | |
| corum; inter infantem et mulierculam deficientis | |
| adulescentis spiritus in adventum meum sustinebatur. | |
| Ut intravi, cadentes iam oculos ad nomen meum erexit, | |
| fugientemque animam retinuit. 'Pater,' inquit 'quod | 15 |
| adhuc nihil deprecatus sum, non contumacia feci; | |
| fratri mandaveram.' Indico tibi crimina mea: ex- | |
| pirantem coheredem tuum ad vitam volui revocare; | |
| ut salvus esset rogavi deos et, licet dementiam voces, | |
| si vixisset, recepissem. | 20 |
| ARELLI FUSCI patris Securior eram, quoniam | 4.1 |
| putaveram illi omnia praestare fratrem, cum subito | |
| nuntiatum est in ultimis esse filium, nec hoc a fratre. O | |
| me miserum, quod solum nepotem recepi! | |
| ALBUCI SILI Ut vidit uxorem, vidit patrem, cir- | 5 |
| cumspiciebat et fratrem. | |
| IULI BASSI Tibi debeo, mulier, quod habuit filius | |
| meus in qua domo aegrotaret. Pudet dicere: ut | |
| nepotem agnoscerem rogatus sum. Non potest | |
| <ex> uno crimine dementia intellegi. Nemo sine | 10 |
| vitio est: in Catone <deerat> moderatio, in Cicerone | |
| constantia, in Sulla clementia. Ad summam, tres | |
| fuimus, omnes peccavimus: ego quod abdicavi, frater | |
| quod tacuit, tu quod pro fratre non rogasti. Non | |
| sum uno herede contentus, duos habere volo: et, quo | 15 |
| magis concupiscam, habui. Misit ad me adfectus, | |
| aeger. Non ibo? Mihi crede, aliter tu audis de | |
| coherede. Cogitate quis roget, pro quo roget, quem | |
| roget; videbitis neminem negare [non] posse nisi | |
| qui accusare possit et patrem. | 20 |
| Altera pars. PORCI LATRONIS Quem honestius | 5.1 |
| subiecit meretrix quam peperit. Pater istius incertus | |
| est; bene cum ipso ageretur si et mater. | |
| FUSCI ARELLI patris Errat si quis [sit] me putat | |
| pecunia moveri. Primum adsuevi coheredem habere; | 5 |
| deinde olim iam cum puero isto paterna divisi, quia | |
| multo illi pater donavit plus quam suam partem. | |
| ROMANI HISPONIS Incidit in meretricem inter omnia | |
| mala etiam fecundam. Vere mimicae nuptiae <in> | |
| quibus ante in cubiculum rivalis venit quam maritus. | 10 |
| ARGENTARI Cum abdicaret, aiebat: hoc scilicet | |
| expectabo, donec e meretrice liberos tollas? Mulier, | |
| nescio an adversus patrem iniuriosior quod abstulisti illi | |
| heredem an quod dedisti. | |
| ALBUCI SILI Sine veniant illuc amici, sine pro- | 6.1 |
| pinqui: nolunt, erubescunt in domum meretricis | |
| accedere. Mulier, quae sine praefatione honeste | |
| nominari non potes, cedo istum puerum nulli agno- | |
| scendum si mater adserat. Severissimus pater | 5 |
| abdicavit etiam quem sciebat suum. Erat in domo | |
| puer, qui omnes vocabat patres. Adoptavit eius filium | |
| propter quam etiam suum eiecerat. | |
| CESTI PII Nullum genus iudicum recuso: si severi | |
| erunt, nocebit isti quod recepit meretricis filium; si | 10 |
| clementes, quod abdicavit suum. Clamavit pater: | |
| in domum ergo meam meretrix veniet aut, quod | |
| turpius est, filius ad illam ibit? Misit in domum | |
| nostram publicum puerum. Quis illis nuptiis inter- | |
| fuit nisi abdicatus aut abdicandus? | 15 |
| Latro sic divisit: an pater ob ullam adoptionem | 7.1 |
| accusari possit, an ob hanc debeat. | |
| Omnes infamaverunt adulescentem, quasi illius | |
| criminationibus factum sit ut frater abdicaretur; et | |
| ideo sententia laudatur Fabiani: nihil tecum locutus | 5 |
| [sum] est? Cum hoc unum puero noceat, quod ex | |
| meretrice natus est, omnes operam dederunt ut, | |
| quantum <in hac> controversia licebat, huic vitio | |
| mederentur, efficerentque ne quicquam in illa vider- | |
| etur meretricis fuisse nisi nomen. | 10 |
| Marullus decenter hoc dixit, simul obiciens fratri | |
| impietatem: nihil, inquit, in illa domo meretricium | |
| fuit: scires, si mecum fuisses. | |
| Albucius ethicos, ut multi putant, dixit—certe lau- | 8.1 |
| datum est cum diceret—: exeuntem <me> puer | |
| secutus est. Non probabat hanc Messala sen- | |
| tentiam: non habet, inquit, fiduciam si mavult videri | |
| recepisse puerum quam adduxisse; et sine ratione | 5 |
| est adoptatum esse non quia debuerit sed quia secutus | |
| sit. Fuit autem Messala exactissimi ingenii quidem | |
| in omni studiorum parte, sed Latini utique sermonis | |
| observator diligentissimus; itaque cum audisset | |
| Latronem declamantem, dixit: sua lingua disertus | 10 |
| est. Ingenium illi concessit, sermonem obiecit. | |
| Non tulit hanc contumeliam Latro, et pro Pythodoro | |
| Messalae orationem disertissimam recitavit, [que] | |
| conpositamque suasoriam <de> Theodoto decla- | |
| mavit per triduum. Quae dixerit suo loco reddam, | 15 |
| cum ad suasorias venero. | |
| A parte adulescentis non unus omnibus color | 9.1 |
| placuit. Quidam personam eius qualem acceperant | |
| introduxerunt duram et asperam, ex quibus fuit et | |
| Hispo Romanius: hoc unum aiebat efficiendum, ut | |
| non durus videretur sed severus. In hac parte dixit | 5 |
| nobilem illam sententiam quam Fabius Maximus | |
| circumferebat: venit adsidue in domum meretrix, | |
| non recedit, paulum abest quin noverca sit. | |
| Cestius bella figura egit: 'Dementia' inquit 'res | |
| est sanitati contraria. Non quaeram extra exemplar | 10 |
| sani hominis ad quod patris mei <mentem> exigam: | |
| ipsum sibi comparabo. Fuit aliquando sanus: tunc | |
| quid faciebat? Oderat luxuriam, vitia castigabat. | |
| Hunc tam severum senem putabitis sanum si vobis in | |
| lupanari ostendero?' Sic declamavit ut patri ac- | 15 |
| cusatorem patrem daret et illum argueret sibi ipsum | |
| conparando. | |
| Latro patri pepercit; puerum pressit et dixit fratris | 10.1 |
| filium non esse et ne fratrem quidem hoc fateri | |
| voluisse; illa verba aegro imperata. | |
| Fabianus ex omnibus istis colorem secutus est opti- | |
| mum, quo aiebat Messala posse non tantum bonam | 5 |
| partem adulescentis fieri sed etiam honestam: obiecit | |
| patri quod fratrem abdicasset, non schemate, sed de- | |
| recto: 'Nihil' inquit 'peccaverat; amat mere- | |
| tricem; solet fieri: adulescens est, expecta, emenda- | |
| bitur, ducet uxorem.' 'Quare ergo tunc non egisti | 10 |
| dementiae?' 'Tuam expectabam paenitentiam; | |
| aiebam: iam recipiet.' Hoc per transitum obicere | |
| coepit, quod non recepisset quom vidisset in lupanari | |
| habitantem. 'Abdicasti' inquit 'ut emendares? | |
| Vitia augeri vides. Nullum illius vitium: aetatis est, | 15 |
| amoris est; recipe, antequam aliquid faciat cuius | |
| mox pudore moriatur.' Ad ultumum obiecit illi | 11.1 |
| quod aegrum non secum tulisset. 'Potest' inquit | |
| 'convalescere si viderit penates suos, <si> minus, | |
| certe morietur <in> solo paterno, suo, puro.' | |
| 'Quare,' inquit, 'tu apud fratrem non fuisti?' | 5 |
| 'Et ego queror. Ille, cum ad te mitteret, putavit se | |
| ad duos mittere. Utinam tecum fuissem, pater; | |
| redisses illinc cum filio, sed tuo.' De adoptione | |
| novissime questus est et hac figura: Abstulisti mihi | |
| fratrem cum quo natus sum, cum quo educatus sum, | 10 |
| ut quem dares? istum. Indignor hanc <fieri> fratri | |
| meo contumeliam, ut huius vocetur pater. | |
| Sed ut aliquid iocemur, Fabius Maximus nobilis- | |
| simus vir fuit, qui primus foro Romano hunc novicium | |
| morbum quo nunc laborat intulit; de quo Severus | 15 |
| Cassius, antequam ab illo reus ageretur, dixerat: | |
| quasi disertus es, quasi formonsus es, quasi dives es; | |
| unum tantum es non quasi, vappa. Hanc contro- | 12.1 |
| versiam cum declamaret, Maximus dixit [quasi] | |
| tricolum tale qualia sunt quae basilicani sectantur. | |
| Dicebat autem a parte patris: Omnes aliquid ad vos | |
| inbecilli, alter alterius onera, detulimus: accusatur | 5 |
| pater in ultimis annis, nepos in primis †abdicatur | |
| nullus†. Haec autem subinde refero quod aeque | |
| vitandarum rerum exempla ponenda sunt quam | |
| sequendarum. | |
| In hac controversia Latro contrariam rem <non> | 10 |
| controversiae dixit sed sibi. Declamabat illam | |
| Caesare Augusto audiente et M. Agrippa, cuius filios, | |
| nepotes suos, Caesar [Lucium et Gaium] adoptaturus | |
| diebus illis videbatur. Erat M. Agrippa inter eos qui | |
| non nati sunt nobiles sed facti. Cum diceret partem | 13.1 |
| adulescentis Latro et tractaret adoptionis locum, | |
| dixit: 'iam iste ex imo per adoptionem nobilitati | |
| inseritur' <et> alia in hanc summam. Maecenas | |
| innuit Latroni festinare Caesarem; finiret iam | 5 |
| declamationem. Quidam putabant hanc maligni- | |
| tatem Maecenatis esse; effecisse enim illum non ne | |
| audiret quae dicta erant Caesar, sed ut notaret. | |
| Tanta autem sub divo Augusto libertas fuit ut prae- | |
| potenti tunc M. Agrippae non defuerint qui ignobili- | 10 |
| tatem exprobrarent. Vipsanius Agrippa fuerat, | |
| <at> Vipsani nomen quasi argumentum paternae | |
| humilitatis sustulerat et M. Agrippa dicebatur. Cum | |
| defenderet reum, fuit accusator qui diceret: 'Agrippa | |
| Marce et quod in medio est'—volebat Vipsanium | 15 |
| intellegi—; fuit qui diceret: 'concurrite! Agrippa | |
| malum habebit. Responde sis, Marce uterque.' | |
| Mihi videtur admiratione dignus divus Augustus, | |
| sub quo tantum licuit, sed horum non possum | |
| misereri qui tanti putant caput potius quam dictum | 20 |
| perdere. Latro dignus fuit miseratione, qui ne excu- | |
| sare quidem errorem suum potuit. Nihil est autem | |
| crudelius quam sic offendere ut magis sis offensurus si | |
| satis feceris. |