| Popillius Ciceronis Interfector | |
| De moribus sit actio. | 7.2.pr.1 |
| Popillium parricidii reum Cicero defendit; | |
| absolutus est. Proscriptum Ciceronem ab An- | |
| tonio missus occidit Popillius et caput eius ad | |
| Antonium rettulit. Accusatur de moribus. | 5 |
| BASSI SEPULLI Si accusasset Cicero Popillium, | 1.1 |
| viveret. Occidit Ciceronem Popillius: puto, iam | |
| creditis occisum ab isto patrem. Ut uno ictu pereat, | |
| tantum dabo: pro Cicerone sic liceat pacisci? | |
| GAVI SABINI Quod unum potuimus effecimus, ut | 5 |
| veniret tempus quo Popillius Ciceronem desideraret. | |
| 'Popilli, potes' inquit 'Ciceronem occidere; potes | |
| vel patrem.' | |
| PORCI LATRONIS Prorsus occisurus Ciceronem debe- | |
| bat incipere a patre. 'Antonius' inquit 'me iussit.' | 10 |
| Non pudet te, Popilli? Imperator te tuus credidit posse | |
| parricidium facere. Abscidit caput, amputavit manum, | |
| effecit ut minimum in illo esset crimen quod Ciceronem | |
| occidit. Facinus indignum! Felicissime licet cedat | |
| actio, id solum proficiemus, ut qui Ciceronem occidit | 15 |
| tantum erubescat. Pro di boni! occisum Ciceronem | |
| malos mores voco. | |
| ALBUCI SILI Caedit cervices tanti viri et umero | 2.1 |
| tenus recisum amputat caput. I nunc et nega te | |
| parricidam. Hoc unum tamen feliciter fecisti, quod | |
| ante occidisti patrem quam Ciceronem. Facilius pro | |
| parricida iudicem movit quam pro se clientem. Ad vos | 5 |
| hoc, patroni, exemplum pertinet: nullos magis odit | |
| Popillius quam quibus plurimum debet. Ubicumque | |
| estis, iudices, qui in istum reum sederatis, ecquid | |
| paenitet absolvisse? | |
| ARGENTARI Impius est, ingratus est, audeo | 10 |
| dicere: parricida; sensit qui defenderat. Respice | |
| forum: hic sub Cicerone sedisti; respice rostra: | |
| hic supra Ciceronem stetisti. Quantum eloquentia | |
| tua, Cicero, potuit! Popillius de moribus reus est. | |
| Abscidit cervices loquentis: haec est absoluti clientis | 15 |
| post longum tempus salutatio. Parce iam, quaeso, | |
| Popilli: nihil tibi nisi occidendum Ciceronem mandavit | |
| Antonius. Duo fecit parricidia, quorum alterum | |
| audistis, alterum vidistis. | |
| CESTI PII Si dixero: 'adulescentia turpis est, | 3.1 |
| infamis pueritia,' respondebit: iam ista Cicero | |
| defendit. Non pudet <te>, Popilli? accusator tuus | |
| vivit. 'Quid tam commune quam spiritus vivis, | |
| terra mortuis, mare fluctuantibus, litus eiectis?' | 5 |
| Parricida, sic etiam tu perisses. | |
| FULVI SPARSI Non credidisset Popillium facturum | |
| Antonius nisi in mentem illi venisset illum et parricidium | |
| fecisse. Facinus indignum! A me defenditur Cicero, | |
| cum Popillium Cicero defenderit. | 10 |
| MENTONIS Non magis quisquam alius occidere | |
| Ciceronem potuit praeter Popillium <quam quis- | |
| quam alius Popillium> praeter Ciceronem defendere. | |
| Parricidam quom vivos negarit Cicero, occisus osten- | |
| dit. Fortunam Ciceronis! Antonius illum proscrip- | 15 |
| sit, qui accusatus est, Popillius occidit, qui defensus | |
| est. Si damnatus esses, carnifex te culleo totum | |
| insuisset. Video quid respondeat: non credet | |
| Antonius occisum Ciceronem a Popillio nisi ei signum | |
| attulerit. | 20 |
| TRIARI Praesta Ciceroni quod propinqui Catilinae, | 4.1 |
| quod amici Verris, quod <clientes Clodi> praesti- | |
| terunt: proscriptum transi. Ne a mortuo quidem | |
| manus abstinet, lacerat occisum. Popilli, hoc parri- | |
| cidium tertium tuum est. | 5 |
| POMPEI SILONIS Numquid magis exonerare te | |
| possum? praesta Ciceroni quod Antonius. | |
| CORNELI HISPANI Dic: Antoni, ego istud scelus | |
| facere possum: et patrem occidi. Securi erant amici | |
| Ciceronis postquam ad illum Popillius missus est. | 10 |
| ARELLI FUSCI patris Potuisti Ciceronem occidere? | |
| At quam nobis bene persuaserat Cicero parricidium | |
| te facere non posse! Occidisti tu Ciceronem loquen- | |
| tem: numquid, inquit, est aliquis ex tuis verendus | |
| index? an nemo Ciceroni timendus est qui cum | 15 |
| Popillio venit? | |
| Q. HATERI Qui modo Italiae umeris relatus est, | 5.1 |
| nunc sic a Popillio refertur? Proposito in rostris | |
| capite Ciceronis, quamvis omnia metu tenerentur, | |
| gemitus tamen populi liber fuit. | |
| IULI BASSI 'Proscriptus' inquit 'erat Cicero.' | 5 |
| Pater certe tuus proscriptus non fuit. | |
| BLANDI Di manes Popilli senis et inultae patris, | |
| Cicero, te persecuntur animae, ut quem negasti parricidam | |
| sentias. | |
| CAPITONIS Deduxi ad vos reum omnium quos | 10 |
| terra sustinet nocentissimum, ingratum, inpium, | |
| percussorem, bis parricidam; nec tamen timeo; | |
| patroni viderint: nemo a Popillio nisi post bene- | |
| ficium occiditur. Ne damnationem quidem istius | |
| despero; non enim a Cicerone defenditur. Timeo | 15 |
| ne causae non satis faciam. Maior causa est occisum | |
| a Popillio Ciceronem queri quam fuit aliquando pro- | |
| bare non occisum patrem. Ciceronem quisquam | 6.1 |
| potuit occidere qui audiit? Minturnensis palus exulem | |
| Marium non hausit; Cimber etiam in capto vidit im- | |
| perantem; praetor iter a conspectu exulis flexit; qui | |
| in crepidine viderat Marium in sella figuravit. Non | 5 |
| possumus de Popillio queri: eodem loco patronum | |
| habuit quo patrem. Cn. Pompeius terrarum marisque | |
| domitor Hortensi se clientem libenter professus est; et | |
| Hortensius bona Pompei, non Pompeium defenderat. | |
| Romulus, horum moenium conditor et sacratus caelo | 10 |
| parens, non tantam urbem fecit quantam Cicero | |
| servavit. Metullus Vestae extinxit incendium, Cicero | 7.1 |
| Romae. Glorietur devicto Hannibale Scipio, Pyr- | |
| rho Fabricius, Antiocho alter Scipio, Perse Paulus, | |
| Spartaco Crassus, Sertorio et Mithridate Pompeius: | |
| nemo hostis Catilina propius accessit. Fertur ad- | 5 |
| prensum coma caput et defluente sanguine hunc | |
| ipsum inquinat locum in quo pro Popillio dixerat. | |
| BUTEONIS Quanta est vis eloquentiae! probavit | |
| ab eo non occisum patrem a quo occidi poterat etiam | |
| Cicero. | 10 |
| MARULLI Si inimicus essem patronis, optarem | |
| ut reus absolveretur. Turpe iudico in ea civitate | |
| Ciceronem non defendi in qua defendi potuit etiam | |
| Popillius. | |
| Popillium pauci ex historicis tradiderunt interfectorem | 8.1 |
| Ciceronis et hi quoque non parricidi reum a Cicerone | |
| defensum, sed in privato iudicio: declamatoribus placuit | |
| parricidi reum fuisse. Sic autem eum accusant tam- | |
| quam defendi non possit, cum adeo possit absolvi ut | 5 |
| ne accusari quidem potuerit. | |
| Latroni non placebat illum sic accusari quomodo | |
| quidam accusaverunt: obicio tibi quod occidisti | |
| hominem, quod civem, quod senatorem, quod con- | |
| sularem, quod Ciceronem, quod patronum tuum. | 10 |
| Hac enim ratione non adgravari indignationem sed | |
| fatigari. Statim illo veniendum est ad quod properat | |
| auditor; nam in reliquis adeo bonam causam habet | |
| Popillius ut, detracto eo quod patronum occidit, nihil | |
| negoti habiturus sit; patrocinium eius est civilis belli | 15 |
| necessitas. Itaque nolo per illos reum gradus | |
| ducere quos potest tutus evadere. Licuit enim in | |
| bello et hominem et civem et senatorem et consu- | |
| larem occidere, ne in hoc quidem crimen est, quod | |
| Ciceronem, sed quod patronum. Naturale est autem | 20 |
| ut, quod in nullo patrono fieri oportuit, indignius sit | |
| factum in Cicerone patrono. | |
| Latro accusavit illum de moribus, primum quod | 9.1 |
| sic vixisset ut causam parricidi diceret, deinde quod | |
| patronum suum occidisset. Et fecit has quaestiones: | |
| an non possit eo nomine accusari <quo> absolutus | |
| est. 'Si quis' inquit 'volet hodie parricidi me | 5 |
| postulare, non poterit. Quomodo quod crimen obici | |
| non potest puniri potest?' An in bello civili acta | |
| obici non possint. Honeste dixit, cum hunc locum | |
| tractaret, Varius Geminus: si illa, inquit, tempora | |
| in crimen vocas, dicis non de hominis sed de rei publicae | 10 |
| moribus. Si potest quod civili bello actum est obici, | |
| an hoc obici debeat. Hanc quaestionem in illa divisit: | |
| an, etiamsi necesse ei fuit facere, non sit tamen | |
| ignoscendum. Ad quaedam enim nulla nos debet | |
| necessitas conpellere. Hoc loco Latro dixit summis | 15 |
| clamoribus: ita tu, Popilli, si Antonius iussisset, et | |
| patrem tuum occideres? Deinde an non fuerit illi | |
| necesse. Potuisti excusare te, potuisti praemittere | |
| aliquem ad Ciceronem, ut sciret et fugeret; necesse | |
| certe non fuit manum caputque praecidere mortuo. | 20 |
| Colorem pro Popillio Latro simplicem habuit: | 10.1 |
| necessitate coactum fecisse; et hoc loco illam sen- | |
| tentiam dixit: miraris si eo tempore necesse fuit | |
| Popillio occidere quo Ciceroni mori? | |
| Albucius dixit in poenam Ciceronis <ab Antonio> | 5 |
| electum amicissimum Ciceroni, quasi exprobraturus | |
| per hoc illi fortunam esset. Molestius, inquit, feret | |
| se a Popillio occidi quam occidi. | |
| Marcellus Aeserninus eundem colorem aliter | |
| induxit. Cogitabat, inquit, secum Antonius: Quod | 10 |
| Ciceroni excogitabo supplicium? Occidi iussero? | |
| Olim iam adversus hunc metum emunivit animum: | |
| scit mortem nec inmaturam esse consulari nec mis- | |
| eram sapienti. Fiat aliquid novi, quod non expectat, | |
| quod non timet; non indignatur cervicem hosti | 15 |
| porrigere, indignabitur clienti. Popillium aliquis | |
| vocet, ut sciat quantum illi defensi rei profuerint. | |
| Silo Pompeius hoc colore usus est: Offendebar, | 11.1 |
| inquit, proscriptione et quaedam liberius loquebar. | |
| 'Non miror; Ciceronis cliens es: tanto magis occide | |
| Ciceronem tuum.' Et dixit non suae infirmitatis | |
| sententiam: uterque, inquit, sed diverso genere | 5 |
| punitus est: Ciceronis proscriptio fuit occidi, mea | |
| occidere. | |
| Marullus, praeceptor noster, sic narravit: iussit, | |
| inquit, imperator, iussit victor, iussit qui proscribebat: | |
| ego illi negare quicquam possem cui nihil poterat negare | 10 |
| res publica? | |
| Blandus hoc colore: Volui, inquit, me excusare; | |
| dixi: 'Cicero me defendit'; respondit: 'Scio; | |
| me accusavit. I ergo, ut sciat plus sibi Antoni | |
| accusationem nocuisse quam Popilli defensionem | 15 |
| profuisse.' | |
| Buteo hoc colore: 'vocetur, inquit, ille Ciceroni- | 12.1 |
| anus [ille] cliens, amicus; excogitavi quomodo Cicero | |
| sua periret manu.' | |
| Cestius hoc colore: Durissima, inquit, mihi militia | |
| in Antoni castris fuit ob hoc ipsum, quod Ciceronis | 5 |
| eram cliens; difficillimae mihi expeditiones man- | |
| dabantur. Tunc quoque vocatus sum quasi ad poe- | |
| nam: 'i,' inquit 'occide Ciceronem; nec credam, | |
| inquit, nisi attuleris caput'; magisque admiratus | |
| est potentiam suam quod Ciceronem Popillio non | 10 |
| licebat <non> occidere. | |
| Fuscus Arellius hoc colore usus est: Antoni se | |
| partem secutum ut, si quid posset, Ciceroni prodesset; | |
| facta proscriptione ad genua se Antoni procidisse, | |
| deprecatum esse pro Cicerone; offensum Antonium | 15 |
| dixisse: 'eo magis occide quem mori non vis.' | |
| Hic color displicebat Passieno, quia †ad testem | |
| ducit†; nam, si hoc fecit Popillius, non tantum quod | |
| defendat non habet sed habet quod glorietur. | |
| Hispo Romanius vehementi colore usus est et duro; | 13.1 |
| patronum enim dedit Popillio et dixit aliter se causam | |
| acturum Popilli, aliter Antoni; pro Popillio dicturum: | |
| occidere nolui, coactus sum; pro Antonio dicturum: | |
| occidi Ciceronem oportuit. Et dixit locum, aliter | 5 |
| non potuisse pacari rem publicam quam si ille tur- | |
| bator oti e re publica sublatus esset. Solus ex | |
| declamatoribus in Ciceronem invectus est. Quid? | |
| ille, inquit, cum Antonium hostem iudicaret et omnis | |
| Antoni milites, non intellegebat se et Popillium | 10 |
| proscripsisse? Hic color prima specie asperior est, | |
| sed ab illo egregie tractatus est. | |
| Varius Geminus dixit: cum imperasset mihi | |
| Antonius, passus sum ne aliquis P. Clodi cliens | |
| mitteretur, qui contumeliis adficeret antequam occi- | 15 |
| deret, qui vivum laniaret. | |
| Argentarius dixit: Vocatus veni; post proscrip- | 14.1 |
| tionem Antonius terribilior erat factus etiam suis. | |
| Iussus sum Ciceronem occidere: quid facerem? | |
| non parere uno modo poteram, si me occidissem: | |
| hoc nec Cicero poterat. | 5 |
| A parte accusatoris illo loco quo Popillius venit | |
| nemo non aliquid voluit novi dicere. Latro ait: | |
| praecluserat fores; nemo ad proscriptum recipie- | |
| batur, Popillius, ut venit, admissus est. | |
| Cestius dixit: ut renuntiatum est Ciceroni, ait: | 10 |
| Popillio semper vaco. | |
| Hispanus Cornelius fecit etiam querentem Cicero- | |
| nem: Popilli, tam sero? | |
| Albucius ait: quid est, Popilli? ecquid tuto lateo? | |
| numquid mutandus est locus? | 15 |
| Inepte Sabidienus Paulus, qui induxit Ciceronem | |
| cum maxime <pro> Popillio orationem legentem. | |
| Et Murredius non est passus hanc controversiam | |
| transire sine aliqua stuporis sui nota. Descripsit | |
| enim ferentem caput et manum Ciceronis Popillium | 20 |
| et Publilianum dedit: Popilli, quanto aliter reus | |
| Ciceronis <tangebas caput> et tenebas manum eius! |