| Flamininus in Cena Reum Puniens | |
| Maiestatis laesae sit actio. | 9.2.pr.1 |
| Flamininus proconsul inter cenam a meretrice | |
| rogatus, quae aiebat se numquam vidisse homi- | |
| nem decollari, unum ex damnatis occidit. | |
| Accusatur laesae maiestatis. | 5 |
| MENTONIS Iam etiam perituri dormiebant. Pera- | 1.1 |
| gitur totus ordo supplici, ne quid se meretrix negaret | |
| vidisse. O miserum, si quis meretricem offendit! | |
| o miseram matrem familiae, si quoius formae mere- | |
| trix invidet! Nihil petenti praetor negaturus est. | 5 |
| MUSAE Hic est Flamininus qui exiturus in pro- | |
| vinciam uxorem a porta dimisit. | |
| ARGENTARI Obicio luxuriam, obicio histrioniam, | |
| <obicio> iocos: an vos [revixerunt] in convivio nihil | |
| aliud nisi occiditis? Qui in carcere vixerunt in con- | 10 |
| vivio perierunt. | |
| BLANDI Feriatur in foro; omnes videant, mere- | 2.1 |
| trix audiat. Reliquiae praetoris unco trahebantur. | |
| Maiestatem laesam dixissem si exeunti tibi lictor a | |
| conspectu meretricem non summovisset. | |
| VIBI RUFI Paratus erat accusator cum com- | 5 |
| mentariis, aiebat, si quid meretrix desiderabat. In | |
| hoc tecum uxorem non misimus? Ut salva pro- | |
| vincia sit, optemus meretrici bonam mentem? | |
| Dedimus tibi legatum, dedimus quaestorem, ut tu | |
| cum meretrice cenares? Meretrix uxoris loco accu- | 10 |
| buit, immo praetoris. | |
| P. ASPRENATIS Uni fortasse osculo donavit homi- | 3.1 |
| cidium. Etiam carnifices cenaturi manus abluunt. | |
| PORCI LATRONIS Ne a sobrio quidem lictore per- | |
| cussus est. Non inquiro in totum annum: una nocte | |
| contentus sum. 'Bibe, lictor, ut fortius ferias.' | 5 |
| Ecquid intellegitis quemadmodum damnatus sit | |
| qui sic occisus est? Qui scio an, in cuius gratiam | |
| occisus est, in eiusdem etiam damnatus sit? Quan- | |
| tum tibi populus Romanus dederat, tantum tu mere- | |
| trici dedisti. Si negaret, quos testes haberem? | 10 |
| Quis enim in illo convivio fuit quoi esset credendum? | |
| Facilius est ut qui alia meretrici dederit homicidium | |
| neget quam ut qui hoc quoque dederit quicquam. <'Num- | |
| quam> vidi.' Nimirum numquam istud mulierum | |
| oculis ostendi solet, aut ista iam saepe vidisset. | 15 |
| IULI BASSI Inter temulentas reliquias sumptuo- | 4.1 |
| sissimae cenae et fastidiosos ob ebrietatem cibos | |
| modo excisum humanum caput fertur; inter purga- | |
| menta et iactus cenantium et sparsam in convivio | |
| scobem humanus sanguis everritur. Gratulor sorti | 5 |
| tuae, provincia, quod desiderante tale spectaculum | |
| meretrice plenum carcerem damnatis habuisti. | |
| Servum si verberari voluisses, extra convivium abduxisses. | |
| ROMANI HISPONIS Quis ferret te si in triclinio | |
| tuo iudicium coegisses? Scelus est in convivio | 10 |
| damnare hominem: quid occidere? Ad arbitrium | |
| meretricis de reis pronuntiasti: nisi forte facilius in | |
| honorem eius decollas quam iudicas. | |
| FULVI SPARSI Contactam sanguine humano mensam | 5.1 |
| loquor, strictas in triclinio secures: quis credat ista | |
| aut concupisse meretricem aut fecisse praetorem? Cada- | |
| ver, secures, sanguinem loquor: quis inter haec de | |
| convivio cogitat? 'Hominem' inquit 'occidi num- | 5 |
| quam vidi.' Quid? Flaminino praetore omnia | |
| alia vidisti? | |
| SILONIS POMPEI Virum nobilissimum et tantis | |
| honoribus functum turpiter meretrix clementem | |
| fecisset: crudelem fecit. 'Numquam vidi'; adice, | 10 |
| si vis: 'nec alio praetore videre potero.' | |
| ALBUCI SILI Si quis autem est, iudices, qui | 6.1 |
| desideret ut praetoris referam crudelitatem, quot | |
| praeter hunc iugulaverit, quot innoxios damnaverit, | |
| quot carcere incluserit, huic ego me satis facturum | |
| esse polliceor: uno convivio cum sua praetura reum | 5 |
| evolvam. Instituuntur ab isto in provincia epulae et | |
| magnifico apparatu exstruitur convivium; distin- | |
| guuntur argenteis poculis aurea. Quid multa, iu- | |
| dices? convivii eius apparatum sensit provincia. | |
| Extrahitur quidam e carcere in convivium praetoris, | 10 |
| cui stupenti misero meretrix arridet. Interim virgae | |
| promuntur et victuma crudelitatis ante mensam ac deos | |
| trucidatur. Me miserum, imperi Romani terrore lusisti. | |
| O qui crudelitate omnis superasti tyrannos! soli | 7.1 |
| tibi inter epulas voluptati est morientium gemitus: | |
| hic ultimus apparatus cenae fuit. In eodem tri- | |
| clinio video praetorem amatorem, scortum avidum | |
| caedis; et meretrix praetori, praetor provinciae | 5 |
| imperat. Constituitur catenatus, qui, cum lan- | |
| guentis praetoris istius aspexit oculos, existimans | |
| ipsum praetoris beneficio dimitti, gratias isti agens | |
| et utrisque manibus mensam tenens 'di tibi' | |
| inquit 'immortales parem gratiam referant.' Qui- | 10 |
| cumque in eodem accubabant triclinio, alius ubertim | |
| demisso capite flebat, alius avertebat ab illa crudeli- | |
| tate oculos, alius ridebat, quo gratior esset meretrici. | |
| Hic iste inter varios convivarum vultus submo- | 8.1 |
| veri iubet et miserum stare ad praebendas cervices | |
| immotum: interim distinguitur mora poculis. Ne | |
| sobri quidem carnificis manu civis Romanus occisus | |
| est. Non veto quominus securi percutiatur: illud | 5 |
| rogo, legi potius quam scorto cadat. Memento ter- | |
| rorem imperio quaeri, non oblectamenta mulierculis. | |
| Quid ego nunc referam, iudices, ludorum genera, | |
| saltationes, et illud dedecoris certamen, praetorne | |
| se mollius moveret an meretrix? | 10 |
| CAPITONIS Exsurgite nunc Bruti, Horatii, Decii et | 9.1 |
| cetera imperi decora: vestri fasces, vestrae secures in | |
| quantum, pro bone Iuppiter, dedecus recciderunt! | |
| istis obscenae puellae iocantur. Quid? si, per deos | |
| inmortales, nullo sollemni die populo inspectante in | 5 |
| foro convivium habuisses, non minuisses maiestatem | |
| imperii nostri? Atqui quid interest convivium in | |
| forum an forum in convivium attrahas? | |
| Deinde descripsit quanto aliter in foro decol- | 10.1 |
| letur. Ascendit praetor tribunal inspectante pro- | |
| vincia; noxio post terga deligantur manus, stat | |
| intento ac tristi omnium vultu; fit a praecone silen- | |
| tium; adhibentur deinde legituma verba; canitur ex | 5 |
| altera parte classicum. Numquid vobis videor | |
| describere convivales iocos? Heu quam dissimiles | |
| exitus initiis habes! Accusavit te eques Romanus, | |
| iudicaverunt equites Romani, praetor damnatum | |
| pronuntiavit, occidit meretrix. | 10 |
| BUTEONIS Ut iste cum amica cenaret iucundius | 11.1 |
| homo occisus est. Numquid, iudices, [quod] pro | |
| rostris vidistis praetorem cum meretrice cenantem? | |
| VOTIENI MONTANI Qui sic convivatur quomodo | |
| irascitur? Damnaturi iurant nihil se gratiae, nihil | 5 |
| precibus dare: postulo ut in hanc legem iures. | |
| Maiestas populi Romani per omnes nationes, per | |
| omnis diffusa provincias, in sinu meretricum iacet; ea | |
| imperat praetori nostro quae prostitit, cuius osculo | |
| nemo se abstinuit nisi qui pepercit suo. Convivas | 10 |
| tuos ipse narra: fuere, credo, tribuni, fuere praefecti, | |
| fuere equites Romani: †cum his ergo praetor.† | |
| CASSI SEVERI Ne de servo quidem aut captivo | 12.1 |
| omni loco aut omni genere aut per quos libebit aut | |
| cum libebit supplicium sumi fas est, adhibeturque | |
| ad ea magistratus ob custodiam, non ob laetitiam. | |
| TRIARI Quo crimine damnatus erat? caedis. | 5 |
| Non tamen in convivio occiderat. Animadverte | |
| diligenter, meretrix, ne iterum homicidium roges. | |
| Montanus Votienus has putabat quaestiones esse: | 13.1 |
| an quidquid in magistratu peccavit proconsul vindi- | |
| cari possit maiestatis lege. Reus enim qui tueri | |
| se facto non potest, ad ius confugit, et dicit hac se | |
| lege non teneri. Non quidquid peccavit aliquis in | 5 |
| magistratu maiestatem laedit. Puta aliquem dum | |
| magistratus est patrem suum occidere, veneno uxo- | |
| rem suam necare: puto, non hac lege causam dicet, | |
| sed aliis, parricidii et veneficii. Vis scire non a quo | |
| fiat ad rem pertinere sed quid fiat? Privatus potest | 10 |
| accusari maiestatis laesae, si quid fecit quo maiesta- | |
| tem populi Romani laederet. Puta, amicam habet | |
| proconsul: ideo maiestatis damnabitur? Quod am- | |
| plius est dico: puta, matronam corrumpit dum pro- | |
| consul est: adulterii causam dicet, non maiestatis. | 15 |
| Singula, inquit, aestima quae obicis. Si tantum | 14.1 |
| amicam habuisset, numquid accusares? Si anim- | |
| advertisset in aliquem nullo rogante, numquid | |
| accusari posset? Si non omne non recte factum hac | |
| lege vindicari potest, an id quod sub auctoritate | 5 |
| publica geritur. Nam cum adulterium committit, | |
| cum veneficium, tamquam civis peccat; cum anim- | |
| advertit, auctoritate publica utitur, in eo autem | |
| quod sub praetexto publicae maiestatis agitur, quidquid | |
| peccatur maiestatis actione vindicandum est. Dic enim | 10 |
| mihi, si, cum animadvertere debeat [non] legitimo | |
| cultu ac more sollemni usus, interdiu tribunal | |
| conscenderit convivali veste, si, cum classicum | |
| canere debeat, symphoniam canere iusserit, non | |
| laedet maiestatem? Atqui quod fecit foedius est: | 15 |
| et comparavit. | |
| Deinde, si potest vindicari maiestatis lege id quod | 15.1 |
| proconsul maiestatis publicae et iure et apparatu | |
| usus peccavit, an hoc possit. Non potest, inquit; | |
| nihil enim detractum est populi Romani magnitudini. | |
| Is laedit populi Romani maiestatem qui aliquid | 5 |
| publico nomine facit: tamquam legatus falsa mandata | |
| adfert, sic audiuntur tamquam illa populus Romanus | |
| dederit; imperator foedus percussit, videtur populus | |
| Romanus percussisse et continetur indigno foedere. | |
| Nunc nec viribus quicquam populi Romani detractum | 10 |
| est nec opinioni; <homini> enim inputatur si quid | |
| fecit, non populo Romano. At ex te ceteros aestimant. | |
| Non: nam et ante hunc alii fuerunt ex quibus aestimari | |
| possit et post hunc erunt; et singulorum vitia nemo | |
| urbibus adscribit. Attamen factum ipsum turpe est. | 16.1 |
| Sed <et> multa alia, nec ideo illis maiestas laeditur. | |
| Nemo paene sine vitio est: ille iracundus est, ille | |
| libidinosus; non tamen, si quid in aliquo mutatum | |
| malis, eo statim maiestas laeditur. Deinde ad facti | 5 |
| ipsius aestimationem venit et dixit haec obici, quod | |
| meretricem habuit, quod aliquem in domo occidit, | |
| quod nocte, quod in convivio, quod rogante meretrice. | |
| Silo Pompeius has adiecit quaestiones: an, si | 17.1 |
| quod facere ei licuit fecit, non possit maiestatis lege | |
| accusari. Potest, inquit; haec enim lex quid opor- | |
| teat quaerit, aliae quid liceat. Licet ire in lupanar; | |
| si praecedentibus fascibus praetor deducetur in | 5 |
| lupanar, maiestatem laedet, etiamsi quod licet | |
| fecerit. Licet qua quis velit veste uti; si praetor | |
| ius in veste servili vel muliebri dixerit, violabit maie- | |
| statem. Deinde illam fecit quaestionem: an hoc | |
| facere ei licuerit. Non licuit, inquit, illo loco aut | 10 |
| illo tempore aut ex illa causa occidere. Quaedam | |
| quae licent tempore et loco mutato non licent. | |
| De colore [inquit] quaeritur quo uti debeat is qui | 18.1 |
| pro Flaminino dicit. Quaedam controversiae sunt in | |
| quibus factum defendi potest, excusari non potest; ex | |
| quibus est et haec. Non possumus efficere ut <reus> | |
| propter hoc non sit reprehendendus; non speramus | 5 |
| ut illum iudex probet sed ut dimittat; itaque sic agere | |
| debemus tamquam pro facto non emendato, non scelerato | |
| tamen. Itaque negabat se pro Flaminino narratu- | |
| rum Montanus, sed iis quae obiciuntur responsurum. | |
| Aiebat autem illam sententiam Rufi Vibii colorem | 19.1 |
| actionis esse: bonum se animum habere pro reo | |
| in quo libido omnis intra meretricem esset, crudelitas intra | |
| carcerem. Ipse Montanus illum locum pulcherrime | |
| tractavit, quam multa populus Romanus in suis impera- | 5 |
| toribus tulerit: in Gurgite luxuriam, in Manlio in- | |
| potentiam, cui non nocuit et filium et victorem occidere, | |
| in Sulla crudelitatem, in Lucullo luxuriam, in multis | |
| avaritiam. <In hoc>, inquit, praetore, cum illi | |
| constiterit abstinentia, diligentia, ne excutiatis | 10 |
| quomodo una nocte cenaverit. Utrum tamen, in- | |
| quit, iniquius est? [quod] obiciunt quod damnatus | |
| perierit meretrici, postulant proconsulem perire damnato. | |
| Colorem Fuscus Arellius hunc introduxit: ebrium | 20.1 |
| fuisse nec scisse quid fecerit. Silo Pompeius hoc | |
| colore usus est: non putavit, inquit, in rem pertinere | |
| ubi aut quando periret qui perire deberet. Triarius inep- | |
| tum introduxit colorem: Sermo erat, inquit, in con- | 5 |
| vivio contemni nimiam praetoris lenitatem; alios | |
| fuisse proconsules, qui cotidie animadverterent, | |
| huius anno nullum esse occisum. Dixit aliquis ex | |
| convivis: 'ego numquam [iratus] <vidi hominem | |
| occidi>.' Dixit et mulier: 'et ego numquam.' | 10 |
| Iratus quod clementia sua contemptui esset, 'cura- | |
| bo' inquit 'sciant non deesse mihi <severitatem.' | |
| Adducitur> sceleratus, quem videre lucem ultra non | |
| oportet. Occisus est quis? damnatus; ubi? in praetorio; | |
| quo tempore? est enim ullum quo nocens perire non debeat? | 15 |
| Gallus Vibius dixit: Meretrix oravit. Timebam | 21.1 |
| mehercules ne exorasset ut aut indemnatus occidere- | |
| tur aut damnatus viveret. | |
| Ex altera parte multa bene dicta sunt, multa cor- | |
| rupte: in descriptione supplici utique illi qui volu- | 5 |
| erunt omnia legitima supplici verba in sententias | |
| trahere in vitia inciderunt, tamquam dixit Triarius: | |
| 'Summove.' Audis, lictor? Summove a praetore | |
| meretricem. Hoc non male. Adiecit: 'Verbera.' | |
| Sed vide ne virgae tuae pocula nostra disturbent. | 10 |
| 'Despolia.' Meretrix, agnoscis hoc verbum? certe | |
| provincia agnoscit. | |
| Silo Pompeius, homo qui iudicio censebatur, et | 22.1 |
| ipse ad hanc descriptionem accessit, minimum tamen | |
| mali fecit; ait: animadvertit meretrix; 'age | |
| lege'; quicquam enim lege hic agitur? | |
| Hispanus dixit: 'age lege' tibi dicitur, Flaminine: | 5 |
| vive sine meretrice, cena sine carnifice. | |
| Argentarius in quae solebat schemata minuta | |
| tractationem violentissime infregit: 'Age lege' | |
| scis, inquit, quid dicat? interdiu age, in foro age. | |
| Stupet lictor; idem dicit quod meretrix tua: hoc | 10 |
| numquam se vidisse. | |
| Montanus Votienus dixit: percussurus lictor ad | |
| praetorem respexit, praetor ad meretricem. | |
| Vibius Gallus dixit: lictori quia bene percusserat | 23.1 |
| propinatum est. | |
| Illud, quod tamquam Latronis circumfertur, non | |
| esse Latronis pro testimonio dico et Latronem a | |
| sententia inepte tumultuosa vindico; ipse enim | 5 |
| audivi Florum quendam, auditorem Latronis, dicen- | |
| tem non apud Latronem. Neque enim illi mos erat | |
| quemquam audire declamantem; declamabat ipse | |
| tantum et aiebat se non esse magistrum sed exem- | |
| plum; nec ulli alii contigisse scio quam apud Grae- | 10 |
| cos Niceti, apud Romanos Latroni, ut discipuli non | |
| audiri desiderarent sed contenti essent audire. | |
| Initio contumeliae causa a deridentibus discipuli | |
| Latronis auditores vocabantur; deinde in usu verbum | |
| esse coepit et promiscue poni pro discipulo auditor. | 15 |
| Hoc erat non patientiam suam sed eloquentiam ven- | |
| dere. | |
| Ut ad Florum revertar, ille dixit in Flaminino: | 24.1 |
| refulsit inter privata pocula publicae securis acies; | |
| inter temulentas ebriorum reliquias humanum ever- | |
| ritur caput. Numquam Latro sic composuisset ut, | |
| quia publicam securem dicturus erat, diceret privata | 5 |
| pocula, nec in tam mollem conpositionem sententia | |
| eius evanuisset; nec tam incredibilis umquam | |
| figuras concipiebat ut in ipso triclinio inter lectos et | |
| †loco† et mensas percussum describeret. | |
| Ille, cum in hac controversia descripsisset atroci- | 10 |
| tatem supplicii, adiecit: Quid exhorruistis, iudices? | |
| Meretricios lusus loquor. Et illam dixit minus | |
| notam sententiam, sed non minus bonam: in socium | |
| nostrum praetor populi Romani animadvertit in | |
| privato, nocte, tumultuario tribunali, ebrius fortasse, | 15 |
| ne calciatus quidem, nisi si ut omnia spectaret mere- | |
| trix diligenter exegit. | |
| Rufus Vibius erat qui antiquo genere diceret; | 25.1 |
| belle cessit illi sententia sordidioris notae: praetor | |
| ad occidendum hominem soleas poposcit. Altera | |
| eiusdem generis, sed non eiusdem successus sen- | |
| tentia: cum deplorasset condicionem violatam | 5 |
| maiestatis et consuetudinem maiorum descripsisset, | |
| qua semper voluissent ad supplicium <luce> ad- | |
| vocari, sententiam dixit: at nunc a praetore lege | |
| actum est ad lucernam. Pollio tamen Asinius | |
| aiebat hanc se sententiam recipere. | 10 |
| Livius de oratoribus qui verba antiqua et sordida | 26.1 |
| consectantur et orationis obscuritatem severitatem putant | |
| aiebat Miltiaden rhetorem eleganter dixisse: ἐπὶ | |
| τὸ δεξιὸν μαίνονται. Tamen in his etiamsi minus | |
| est insaniae minus spei est; illi qui tument, illi qui abun- | 5 |
| dantia laborant, plus habent furoris, sed plus et corporis; | |
| semper autem ad sanitatem proclivius est quod potest | |
| detractione curari; illi succurri non potest qui simul et | |
| insanit et deficit. | |
| Sed ne hoc genus furoris protegere videar, in | 27.1 |
| Flaminino tumidissime dixit Murredius: praetorem | |
| nostrum in illa ferali cena saginatum meretricis sinu | |
| excitavit ictus securis. Et illud tetracolon: serviebat | |
| forum cubiculo, praetor meretrici, carcer convivio, dies | 5 |
| nocti. Novissima pars sine sensu dicta est, ut imple- | |
| retur numerus; quem enim sensum habet: 'serviebat | |
| dies nocti'? Hanc ideo sententiam rettuli quia et in | |
| tricolis et in omnibus huius generis sententiis curamus ut | |
| numerus constet, non curamus an sensus. Omnia autem | 10 |
| genera corruptarum quoque sententiarum de industria | |
| pono, quia facilius et quid imitandum et quid vitandum | |
| sit docemur exemplo. | |
| Ecce et illud genus cacozeliae est, quod amaritu- | 28.1 |
| dinem verborum quasi adgravaturam res petit; | |
| ut in hac controversia Licinius Nepos dixit: reus | |
| damnatus est legi, perit fornici. Et illud quod | |
| Saenianus dixit habet sui generis insaniam: cum | 5 |
| diceret nocte non debere sumi supplicium, post | |
| longam descriptionem †cum†: nunc ne victumae | |
| quidem occiduntur. | |
| Et ad hanc controversiam Graeci porrexerunt | 29.1 |
| manum. Dixit in hac Nicetes: ὡς δ’ ἤκουσαν ὅτι | |
| συμπόσιόν ἐστιν, ἤριζον. | |
| Euctemon dixit: πάντες ἐνόμιζον ὅτι †ΕΣΛΤΟ†. | |
| Glaucippus Cappadox, cum cenam luxuriosam de- | 5 |
| scripsisset indignam maiestate praetoris, adiecit: | |
| διηγήσομαι νῦν καὶ τὸν κῶμον. Hoc idem elegantius | |
| dixit Adaeus, cum descripsisset cenam nocturnam: | |
| ὡς ἐρωτικὸς ὁ κῶμος. | |
| Nicetes dixit: 'οὐδέποτε τεθέαμαι ἀναιρούμενον.' | 10 |
| ἂν ἡ πόλις εὐτυχῇ, οὐδὲ ὄψῃ. | |
| Artemon eodem loco aliam dixit sententiam: | |
| 'οὐδέποτε τεθέαμαι ἀναιρούμενον.' γύναι, | |
| †ΟΥΤΩΛΛΝΟΥ ΑΕΙΣΙΣ†. | |
| Glycon dixit: ὡς δὲ ἀπηγγέλη τοῖς ἐν τῷ | 15 |
| δεσμωτηρίῳ· 'πότος ἐστὶ καὶ ἑταίρα καὶ ἄνεσις,' | |
| ἀνέκραγέ τις τάλας· ἐμὲ ἄπαγε, ἐγὼ γὰρ ἀδίκως | |
| κατεκρίθην. |