Deliberat Agamemnon an Iphigeniam immolet 3.pr.1
    negante Calchante aliter navigari fas esse.
  ARELLI FUSCI patris. Non in aliam condicionem 1.1
deus fudit aequora quam ne omnis ex voto iret dies;
nec ea sors mari tantum est: caelum specta, non
sub eadem condicione sidera sunt? Alias negatis
imbribus exurunt solum, et miseri cremata agricolae 5
legunt semina, et haec interdum anno lex est;
alias serena clauduntur, et omnis dies caelum nubilo
gravat: subsidit solum, et creditum sibi terra non
retinet; alias incertus sideribus cursus est, et varian-
tur tempora, neque soles nimis urguent neque ultra 10
debitum imbres cadunt: quidquid asperatum aestu
est, quidquid nimio diffluxit imbre, invicem tem-
peratur altero; sive ista natura disposuit, sive, ut
ferunt, luna cursu gerit—quae, sive plena lucis suae
est splendensque pariter adsurgit in cornua, imbres 15
prohibet, sive occurrente nubilo sordidiorem ostendit
orbem suum, non ante finit quam [in] lucem reddit—,
sive ne lunae quidem ista potentia est, sed flatus,
qui occupavere, annum tenent: quidquid horum est,
extra iussum dei tutum fuit adultero mare. At non 20
potero vindicare adulteram. Prior est salus pudicae.
Ne quid huius virginitati timerem, persequebar
adulterum. Victa Troia virginibus hostium parcam.
Nihil adhuc virgo Priami timet.
  CESTI PII Vos ergo [adhunc], di immortales, in- 2.1
voco: sic reclusuri estis maria? Obstate potius.
Ne Priami quidem liberos immolaturus es. Describe
nunc tempestatem. Omnia ista patimur nec parri-
cidium fecimus. Quod hoc sacrum est virginis 5
deae templo virginem occidere? Libentius hanc
sacerdotem habebit quam victimam.
  CORNELI HISPANI Infestae sunt, inquit, tempes-
tates et saeviunt maria, neque adhuc parricidium
feci. Ista maria, si numine suo deus regeret, adul- 10
teris clauderentur.
  MARULLI Si non datur nobis ad bellum iter,
revertamur ad liberos.
  ARGENTARI Iterum in malum familiae nostrae
fatale revolvimur: propter adulteram fratris liberi 15
pereunt. Ista mercede nolo illam reverti. At
Priamus bellum pro adultero filio gerit.
  {⁴¹Divisio.}⁴¹ Hanc suasoriam sic divisit Fuscus ut 3.1
diceret etiamsi aliter navigari non posset non esse
faciendum. Hoc sic tractavit, ut negaret faciendum
quia homicidium esset, quia parricidium, quia plus
inpenderetur quam peteretur: peti <Helenam>, 5
inpendi Iphigeniam; vindicari adulterium, committi
parricidium. Deinde dixit, etiamsi non immolasset,
navigaturum; illam enim moram naturae, maris et
ventorum, esse: deorum voluntatem ab hominibus
non intellegi. 10
  Hoc Cestius diligenter divisit; dixit enim deos
rebus humanis non interponere arbitrium suum; ut
interponant, voluntatem eorum ab homine non intel-
legi; ut intellegatur, non posse fata revocari. Si non
sint fata, nesciri futura; si sint, non posse mutari. 15
  Silo Pompeius, etiamsi quod esset divinandi genus 4.1
certum, auguriis negavit credendum: Quare ergo,
si nescit Calchas, adfirmat? Primum [et] scire se
putat—hic communem locum dixit in omnes qui
hanc adfectarent scientiam—; deinde irascitur tibi, 5
invitus militat, quaerit sibi tam magno testimonio
apud omnes gentes fidem.
  In ea descriptione <quam> primam in hac suasoria
posui Fuscus Arellius Vergilii versus voluit imitari;
valde autem longe petit et paene repugnante materia, 10
certe non desiderante, inseruit. Ait enim de luna:
'quae, sive plena lucis suae est splendensque pariter
assurgit in cornua, imbres prohibet, sive occupata
nubilo sordidiorem ostendit orbem suum, non ante
finit quam lucem reddit.' At Vergilius haec quanto 5.1
et simplicius et beatius dixit:
    luna, revertentes cum primum colligit ignes,
    si nigrum obscuro comprenderit aera cornu,
    maximus agricolis pelagoque parabitur imber. 5
Et rursus:
    sin . . .
    pura nec obtunsis per caelum cornibus ibit.
  Solebat autem Fuscus ex Vergilio multa trahere,
ut Maecenati imputaret; totiens enim pro bene- 10
ficio narrabat in aliqua se Vergiliana descriptione
placuisse; sicut in hac ipsa suasoria dixit: 'cur iste
<in> interpretis ministerium placuit? cur hoc os
deus elegit? cur hoc sortitur potissimum pectus quod
tanto numine impleat?' Aiebat se imitatum esse 15
Vergilianum 'plena deo.'
  Solet autem Gallio noster hoc aptissime ponere. 6.1
Memini una nos ab auditione Nicetis ad Messalam
venisse. Nicetes suo impetu valde Graecis placuerat.
Quaerebat a Gallione Messala quid illi visus esset
Nicetes. Gallio ait: 'plena deo.' Quotiens audi- 5
erat aliquem ex his declamatoribus quos scholastici
caldos vocant, statim dicebat: 'plena deo.' Ipse
Messala numquam aliter illum ab novi hominis
auditione venientem interrogavit quam ut diceret:
'numquid plena deo?' Itaque hoc ipsi iam tam 10
familiare erat ut invito quoque excideret. Apud 7.1
Caesarem cum mentio esset de ingenio Hateri,
consuetudine prolapsus dixit: 'et ille erat plena
deo.' Quaerenti deinde quid hoc esse vellet,
versum Vergilii rettulit, et quomodo hoc semel sibi 5
apud Messalam excidisset et numquam <non>
postea potuisset excidere. Tiberius ipse Theo-
doreus offendebatur Nicetis ingenio; itaque delec-
tatus est fabula Gallionis.
  Hoc autem dicebat Gallio Nasoni suo valde pla- 10
cuisse; itaque fecisse illum quod in multis aliis
versibus Vergilii fecerat, non subripiendi causa,
sed palam mutuandi, hoc animo ut vellet agnosci;
esse autem in tragoedia eius:
    feror huc illuc, vae, plena deo. 15
Iam, <si> vultis, ad Fuscum revertar et descriptioni-
bus eius vos statim satiabo, ac potissimum eis quas
in simili huius tractatione posuit, cum diceret
omnino non concessam futurorum scientiam.